Մայիսի 13-ին Բելառուսի ԱԷԿ-ի երկրորդ բլոկը առաջին անգամ համաժամեցվեց ցանցի հետ և առաջին կիլովատ/ժամը մատակարարեց Բելառուսի միասնական էներգահամակարգին: ՄԱԳԱՏԷ-ի կանոնների համաձայն՝ այս պահից բլոկը համարվում է գործող։ ԲելԱԷԿ-ն, ակնհայտորեն, միջուկային տեխնոլոգիաների ոլորտում Ռոսատոմի և Բելառուսի համագործակցության վերջին օրինակը չէ։
Ռեակտորը ցանցին միացվել է անվանականի հզորության 40%-ով։ Վեց օր անց հզորությունը հասցվեց 50%-ի։ Աստիճանաբար այն կհասցվի 100%-ի՝ տարբեր ռեժիմներում դինամիկ փորձարկումներ անցկացնելով, ներառյալ էներգաբլոկի ամբողջական անջատումը: Այս կերպ մասնագետները կստուգեն ռեակտորի և տուրբինային հատվածների հիմնական սարքավորումների բնութագրերի համապատասխանությունը նախագծային ցուցանիշներին։
«Երկրորդ էներգաբլոկի ռեակտորային կայանի հզորության յուրացման մեկնարկը կարելի է անվանել Բելառուսի ԱԷԿ-ի կառուցման ողջ նախագծի իրականացման վերջնագիծ։ Եղբայրական Բելառուսում առաջին միջուկային շինարարությունը հիմք հանդիսացավ ռուս-բելառուսական փոխգործակցության և համագործակցության հետագա զարգացման համար ինչպես էներգետիկ, այնպես էլ տնտեսության տարբեր ոլորտներում, ներառյալ միջուկային բժշկությունը և թվային տեխնոլոգիաները, բարձրացնելով դրանք որակապես նոր մակարդակի»,- ասել է Ռոսատոմի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչովը հզորության բարձրացման մեկնարկի ժամանակ։
Ռուսաստանցի և բելառուս միջուկային գիտնականները համագործակցում են ԱԷԿ-ի աշխատանքի ողջ սպեկտրում։ ՏՎԷԼ-ը (Ռոսատոմի վառելիքի բաժինը) վառելիք է մատակարարում ԲելԱԷԿ-ին: Առայժմ կայանը գործում է վառելիքի չորս տարվա ցիկլով՝ 12 ամիսը մեկ լիցքավորումով: Բայց չի բացառվում, որ ապագայում ԲելԱԷԿ-ում վառելիքի արշավը երկարաձգվի մինչև 18 ամսի։ Բացի այդ, ՏՎԷԼ-ը և կայանը պայմանագիր են ստորագրել նախապատրաստման և շահագործումից հանելու ժամանակ գիտատեխնիկական աջակցության մասին:
Ռոսատոմը Բելառուսին օգնում է միջուկային ոլորտի մասնագետներ պատրաստել: 2023 թվականի սկզբի դրությամբ ավելի քան 20 բելառուս ուսանող միջուկային մասնագիտություններ է սովորում Ռոսատոմի առաջատար համալսարաններում՝ պետական կորպորացիայի քվոտաներով։ 2022/2023 ուսումնական տարվա համար Ռոսատոմից հատկացվել է հինգ քվոտա, ուսանողներն ընդունվել են ՄԻՖԻ ՄԳՀԻ և ՄՖՏԻ: Գործում են նաև վերապատրաստման և որակավորման բարձրացման ծրագրեր։ Բացի այդ, ՄԻՖԻ-ն և Բելառուսի Ինֆորմատիկայի և ռադիոէլեկտրոնիկայի պետական համալսարանը համատեղ պատրաստում են մագիստրոսների: Իսկ «Ատոմէքսպո-2022»-ում Մոսկվայի պետական համալսարանի քիմիայի ֆակուլտետը և Բելառուսի պետական համալսարանը ստորագրեցին համաձայնագիր՝ գիտության և կրթության բնագավառում ռազմավարական համագործակցության մասին։ Առաջնահերթությունը՝ աշխատած միջուկային վառելիքի հետ վարվելու վերաբերյալ վերապատրաստման ծրագրի ստեղծումն է:
Միջուկային բժշկության ոլորտում համագործակցությունը զարգանում է։ Այսպես, այս տարվա մայիսին «Բելառուսի և Ռուսաստանի միջուկային բժշկություն. համագործակցության հեռանկարներ և հնարավորություններ» սեմինարում ստորագրվել է համաձայնագիր, որը նախատեսում է բժշկական սարքավորումներ և ռադիոդեղամիջոցներ մատակարարում Բելառուս։ Բացի այդ, սեմինարի մասնակիցները կիսվեցին իրենց գիտելիքներով ուռուցքաբանական հիվանդությունների բուժման համար վայրերի սարքավորումների հագեցվածության և ռադիոդեղագործական միջոցների օգտագործման վերաբերյալ:
Ապրիլին TIBO-2023 ֆորումում Ռոսատոմին պատկանող ընկերությունները երեք պայմանագիր են ստորագրել բելառուս գործընկերների հետ։ Առաջինը՝ համաձայնագիրը մի կողմից ճարտարագիտական և տեխնիկական կենտրոնի՝ JET-ի, և մյուս կողմից՝ «Բելէներգո»-ի և «Բելէներգոռեմնալադկա»-ի միջև է: Համաձայնագրի էությունը Բելառուսի էներգետիկ օբյեկտներում լայնածավալ սիմուլյատորների ներդրումն ու թվային երկվորյակների առաջմղումն է, ինչպես նաև անձնակազմի վերապատրաստումը և էներգետիկական սարքավարումների շահագործման լավագույն փորձի ներդրումը:
Երկրորդ պայմանագիրը ստորագրել են «Ռուսատոմ ենթակառուցվածքային լուծումներ»-ը և «Գիպրոսվյազ»-ը։ Կողմերը կմշակեն «Խելացի քաղաք»-ի լուծումներ՝ օպտիմալացնելու և թվայնացնելու են քաղաքային միջավայրի, բնակարանային և կոմունալ ծառայությունների և տրանսպորտային ենթակառուցվածքների կառավարումը: Այսպիսով, «Թվային ջրատար»-ի օգտագործումը նվազեցնում է ցանցերում կորուստները, էներգիայի ծախսերը՝ միաժամանակ բարձրացնելով աշխատանքի արտադրողականությունը։ Ավելի վաղ Ռոսատոմ այցի ժամանակ Բելառուսի պատվիրակությանը ներկայացվել է «Նավիգատոր» միջուկային ոլորտի կառավարման համակարգի աշխատանքը։ Այն ընդգրկում է 25000 օգտատեր 328 արդյունաբերական ձեռնարկություններից: Նեյրոցանցային մոդելները հավաքում և մշակում են տվյալներ և ստեղծում կանխատեսող վերլուծություններ և առաջարկություններ:
Կոմուտացիոն սարքավորումներ արտադրող «Թի-Քոմ» ընկերությունը և բելառուսական «Պրոմսվյազ» ընկերությունը ստորագրել են հեռահաղորդակցության սարքավորումների ոլորտում համատեղ նախագծերի շուրջ ռազմավարական համագործակցության համաձայնագիր: Գործընկերները նախատեսում են մշակել և փորձարկել նոր նմուշներ և տեխնոլոգիաներ:
Լիթիում-իոնային պահեստավորման սարքեր արտադրող «Ռեներա»-ն քննարկում է էներգետիկ ոլորտում ստացիոնար համակարգերի կուտակիչների մատակարարումները։ «Ռեներա»-ն բելառուսական BKM Holding ընկերությանն արդեն մատակարարում է մարտկոցներ մեծացված ինքնավար ընթացքով Olgerd տրոլեյբուսների համար, ներառյալ նրանք, որոնք բելառուսական ընկերությունը արտադրում է Սանկտ Պետերբուրգի «ԳորԷլեկտրոՏրանս»-ի համար:
Մեկ այլ ընդհանուր հետաքրքրություն ներկայացնող ոլորտը ադիտիվ տեխնոլոգիաներն են: Դիտարկվում է բելառուսական էներգետիկ օբյեկտների վերանորոգման համար մասերի եռաչափ տպագրության հնարավորությունը։
Վերջապես, Ռոսատոմը Բելառուսի հետ քննարկում է «Սոսնի» էներգետիկական և միջուկային հետազոտությունների միացյալ ինստիտուտի հիման վրա հետազոտական ռեակտորի կառուցման հեռանկարները։ Ներկայում համաձայնեցվում է միջկառավարական համաձայնագրի տեքստը։
ԲելԱԷԿ-ի առաջին բլոկը ВВЭР-1200 ռեակտորով առաջին անգամ էլեկտրաէներգիա է մատակարարել ցանց 2020 թվականի նոյեմբերին։ 2022 թվականին նրա էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը կազմել է գրեթե 4,7 միլիարդ կՎտ/ժ։
