2025 թվականին «Ռոսատոմ»-ի Մեքենաշինության բաժնի երկու ձեռնարկություններ՝ «Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ»-ն (ՄՓԿԲ, գտնվում է Նիժնի Նովգորոդում) և «Մեքենաշինության կենտրոնական կոնստրուկտորային բյուրոն» (ՄԿԿԲ, գտնվում է Սանկտ Պետերբուրգում), կնշեն իրենց 80-ամյակները նույն օրը՝ դեկտեմբերի 27-ին: ՄՓԿԲ-ն նախագծում, արտադրում և փորձարկում է սառցահատների, ցամաքային և լողացող փոքր ատոմակայանների (ՓՀԱԿ), ռեակտորային կայանքները, արագ նեյտրոնային ռեակտորները: ՄԿԿԲ-ն մասնագիտանում է գլխավոր շրջանառային պոմպային ագրեգատների (ԳՇՊԱ) մեջ:
1945 թվականին թիվ 92 գործարանում ստեղծվեց հատուկ մեքենաների նախագծման առանձնահատուկ կոնստրուկտորային բյուրո (ԱԿԲ)՝ խորհրդային ատոմային նախագծի խնդիրները լուծելու նպատակով:
Առաջին տարիներին այն կենտրոնացած էր միջուկային նյութերի ստացման և դրանց հետ վարվելու տեխնոլոգիաների մշակման վրա: 1945 թվականից ի վեր ԱԿԲ-ն զբաղվում է ուրանի հարստացման համար գազադիֆուզիոն մեքենաների մշակմամբ:
Ընկերության գործունեության ամենակարևոր ոլորտներից մեկը՝ նավային ռեակտորային համակարգերն են: ԱԿԲ-ն իր առաջին պատվերը ստացել է 1953 թվականին՝ «Լենին» սառցահատի համար մշակել ատոմային գոլորշու գեներատոր: Այն կատարվել է 1955 թվականին: 1975-ից մինչև 2006 թվականը ընկերության նախագծողները մշակել և արտադրել են ինը միջուկային սառցահատների համար ռեակտորային համակարգի երեք մոդիֆիկացիա՝ ՕԿ-900Ա, ԿԼՏ-40 և ԿԼՏ-40Մ:
Ներկայում, ՄՓԿԲ-ն՝ 22220 և 10510 նախագծերի սառցահատների համար ռեակտորային կայանքների գլխավոր նախագծողն ու մատակարարն է: Առաջինի համար ՄՓԿԲ-ն մատակարարում է ՌԻՏՄ-200 ռեակտորային կայանքներ, իսկ 10510 նախագծի «Ռոսիա» սառցահատի համար՝ ՌԻՏՄ-400՝ կրկնապատկված հզորությամբ:
Նավային ռեակտորների նախագծերը այնքան հաջողակ են եղել, որ օգտագործվել են նաև փոքր հզորության ատոմակայանների (ՓՀԱԿ) համար: ՄՓԿԲ նախագծողները աշխարհի առաջին լողացող ատոմային ջերմաէլոկտրակայանի (ԼԱՋԷԿ)՝ «Ակադեմիկոս Լոմոնոսովի» համար արտադրել են երկու ԿԼՏ-40Ս ռեակտորային կայանք: Չուկոտկայում աշխատող լողացող էներգաբլոկերի (ԼԷԲ) համար ՄՓԿԲ մասնագետները մշակել են գոլորշու տուրբինային բլոկներ, որոնք, ի տարբերություն ԿԼՏ-40Ս-ի, կարտադրեն միայն էլեկտրաէներգիա: ԼԷԲ-ի էլեկտրական հզորությունը ի համեմատ ԼԱՋԷԿ-ի կաճի 50%-ով՝ 77-ից մինչև 116 ՄՎտ: Միջազգային շուկայի համար ՄՓԿԲ-ն մշակել է ՌԻՏՄ-200Մ ռեակտորային կայանք՝ վարելիքի վերալիցքավորումների համար երկարացված ժամանակահատվածով: Այս ռեակտորներով ԼԷԲ-երը կարող են գործել նվազագույն զարգացած միջուկային ենթակառուցվածք ունեցող երկրներում: Մեկ այլ արդիականացված նախագիծը՝ ՌԻՏՄ-400Մ ավելի հզոր ռեակտորային կայանքն է:
Ցամաքային ՓՀԱԿ-երի սեգմենտում պիլոտային նախագիծը՝ ՌԻՏՄ-200Ն ռեակտորային կայանքներն են: Երկու նման ռեակտոր կտեղադրվեն Յակուտիայի Ուստ-Կույգա գյուղի մոտակայքում գտնվող կայանում։
Արագ նեյտրոնային ռեակտորների ոլորտում մշակումները ձեռնարկությունն իրականացնում է 1960 թվականից․ դրանք են աշխարհի առաջին փորձնական արդյունաբերական էներգետիկ ԲՆ-350-ը ռեակտորը և ԲՆ-600 և ԲՆ-800 ռեակտորները: Հաջորդ նախագիծը Բելոյարսկի ատոմակայանի 5-րդ բլոկի ԲՆ-1200Մ ռեակտորն է: Դրա կառուցումը միջուկային վառելիքային ցիկլը փակելու նախագծի մի մասն է։
«Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ»-ն նաև էներգատեխնոլոգիական համալիրների և ջրածնային էներգետիկայի համար բարձր ջերմաստիճանային գազով սառեցվող ռեակտորային կայանքների առաջատար նախագծողն է։
Մինչև 2025 թվականի վերջը «Աֆրիկանտով ՄՓԿԲ»-ն նախատեսում է արտադրել և առաքել «Լենինգրադ» ատոմային սառցահատի համար ՌԻՏՄ-200 ռեակտորը, մատակարարել «Լիդեր» սառցահատի համար ՌԻՏՄ-400-ը և մատակարարել գլխավոր լողացող էներգաբլոկի համար ՌԻՏՄ-200Ս-ը, և սա դեռևս առաքումների և նախագծերի ամբողջական ցանկը չէ։
ՄԿԿԲ-ն նույնպես սկսել է գազադիֆուզիոն հարստացման համար նախատեսված հիմնական սարքավորումների արտադրությունից: Այժմ այն ատոմակայանների համար պոմպային սարքավորումների հիմնական արտադրողն է:
ՄԿԿԲ-ի կողմից արտադրված գլխավոր շրջանառային պոմպային ագրեգատները (ԳՇՊԱ) տեղադրվել են Ռուսաստանում և արտերկրում գտնվող ավելի քան 20 ատոմակայաններում:
Թարմ օրինակ՝ Կուրսկի ԱԷԿ-2-ի 1-ին բլոկի համար ԳՇՊԱ-ի արտադրությունը: Այս նոր սերնդի պոմպային բլոկները ունեն մեկ լիսեռ կառուցվածք և յուղի փոխարեն օգտագործում են ջուր՝ պոմպի և էլեկտրական շարժիչի բաղադրիչները յուղելու և սառեցնելու համար: Սա բարելավում է շահագործման արդյունավետությունը և բարձրացնում է էներգաբլոկի հրդեհային անվտանգությունը:
ԲՐԵՍՏ-ՕԴ-300 կապարե ջերմակրիչով ռեակտորի համար, որը կառուցվում է Տոմսկի մարզի Սևերսկ քաղաքում՝ «Ճեղքում» նախագծի շրջանակնում, կոնստրուկտորներն ու ինժեներները ստեղծել են հեղուկ կապար մղելու համար նախատեսված եզակի պոմպ: Բացի այդ, «Ճեղքում» նախագծի շրջանակում, արտադրության-վերարտադրության մոդուլի (նույնպես կառուցվում է «Ճեղքում» նախագծի շրջանակնում) համար ՄԿԿԲ-ն արտադրել է սարքավորումներ արտադրական հոսքագծերի համար:
Նախկինում ընկերությունը արտադրում էր ՄՈԿՍ վառելիքի ձողերի և վառելիքի հավաքույթների սարքավորումներ:
Ավելին, ՄԿԿԲ-ն մշակում և արտադրում է ռադիոակտիվ նյութերի և թափոնների հետ աշխատելու համար հեռակառավարվող տրանսպորտային-տեխնոլոգիական սարքավորումներ, որոնք օգտագործվում են Ռուսաստանում և արտերկրում տարբեր տեսակի ատոմակայաններում։
ՄԿԿԲ-ն ունի իր սեփական փորձարկման կենտրոն: Սա Ռուսաստանում միակ համալիրն է, որը նախատեսված է պոմպային սարքավորումների լիարժեք փորձարկման համար՝ ռեակտորի աշխատանքը մոդելավորող պայմաններում՝ բոլոր պարամետրերով (ճնշում, ջերմաստիճան, ջերմակրիչի տեսակ): Փորձարկումներն անցնում են տարբեր ռեժիմներով, ինչը թույլ է տալիս անհապաղ հայտնաբերել շահագործման շեղումները և վերածնել խնդիրները։
Ընկերությունը ակտիվորեն ներդնում է նոր տեխնոլոգիաներ, այդ թվում՝ պոմպային սարքավորումների բաղադրիչների ռոբոտացված եռակցում, մեքենայական տեսողություն և վիրտուալ իրականության տեխնոլոգիաներ։
2025 թվականին ՄԿԿԲ-ն ավարտել է Տյանվանի ատոմակայանի 8-րդ բլոկի և Սույդապու ատոմակայանի 3-րդ բլոկի համար ԳՇՊԱ-ի սարքավորումների հավաքածուների մատակարարումը: Պոմպային և բեռնաթափման սարքավորումներ են առաքվել նաև այլ ատոմակայանների համար:
