Ռոսատոմի գործունեության կառուցվածքում նոր բիզնես ոլորտներն ավելի ու ավելի կարևոր տեղ են գրավում. ընդհանուր առմամբ դրանք ութսունից ավելի են: Ամբողջ տարին այս բաժնում մենք պատմում էինք նոր բիզնեսի տարբեր ոլորտների մասին: 2024 թվականի վերջին համարում պատրաստել ենք  ամփոփագիր.

Մաքուր էներգետիկա

Ռոսատոմը զարգացնում է մաքուր գեներացիայի գրեթե բոլոր հիմնական տեսակները: Չհաշված հիմնական ատոմայինը (ներառյալ ՓՀԱԿ-րի ստեղծման բոլոր վերջին նախագծերը), դրանք են հողմայինը, ջրածնայինը, կենսա-, արևային և հիդրոէներգետիկան:

Ռոսատոմը կառուցում է իր սեփական հողմակայանները, իսկ հողմային տուրբինների հիմնական բաղադրիչները` սեփական «միջուկով» գոնդոլաներ և շեղբերով, արտադրվում են պետ​​կորպորացիայի մաս կազմող ձեռնարկություններում: Ռուսաստանում Ռոսատոմը նախատեսում է մինչև 2027 թվականը շահագործման հանձնել մոտ 1,7 ԳՎտ ընդհանուր հզորությամբ հողմակայաններ։

Պետ​​կորպորացիան վերականգնվող էներգետիկայի նախագծեր է իրականացնում նաև արտասահմանում։ Ահա ընդամենը մեկ երկրի օրինակ՝ Ղրղզստանում կառուցվում է «Լեյլեկ» հիդրոէլեկտրակայանը, պայմանագիր է ստորագրվել Ջալալ-Աբադի շրջանում 30 ՄՎտ հզորությամբ «Չանդալաշի» հիդրոէլեկտրակայանի կառուցման մասին։ Իսիկ-Կուլում մեկնարկել է 100 ՄՎտ հզորությամբ հողմակայանի կառուցման նախագիծը։ Ընդհանուր առմամբ, «Ատոմէքսպո»-ում այս տարի ստորագրված երկու պայմանագրերի շրջանակներում պետք է կառուցվեն տասնյակ օբյեկտներ՝ հողմակայաններ՝ 1 ԳՎտ ընդհանուր հզորությամբ և հիդրոէլեկտրակայաններ՝ 400 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ։

Ռոսատոմը նաև աշխատում է Ռուսաստանում և Ղազախստանում կենսագազակայաններ ստեղծելու նախագծի վրա՝ անասնաբուծության և սննդի արդյունաբերության թափոնները վերածելով էներգիայի և պարարտանյութերի: Նման կայանները փակ ցիկլի տնտեսության օրինակ են։

Էլեկտրաէներգիայի պահպանման համակարգեր

Էլեկտրաէներգիան ոչ միայն պետք է արտադրվի, այլև պահպանվի։ Ռոսատոմը կառուցում է տրանսպորտի և էներգետիկայի համար էլեկտրաէներգիայի կուտակիչների ամբողջական արտադրական շղթան։ Այս շղթան սկսվում է լիթիումից. Ռոսատոմը հանք է կառուցում Կոլմոզերսկոե հանքավայրում և մասնակցում է Բոլիվիայում լիթիումի աղի ճահիճների զարգացմանը: Բացի այդ, Ռոսատոմը կառուցում է երկու գիգաֆաբրիկա Կալինինգրադի մարզում և Նոր Մոսկվայում՝ լիթիում-իոնային մարտկոցների արտադրության լրիվ ցիկլային ձեռնարկություններ՝ յուրաքանչյուրը 4 ԳՎտ/ժ հզորությամբ: Այս գործարանների մարտկոցները կտեղադրվեն ռուսական էլեկտրամոբիլների վրա։ Ռոսատոմն ինքը ևս մասնակցում է էլեկտրամոբիլի ստեղծմանը։ Ապրաքանիշը համապատասխան է՝ «Ատոմ»:

Էկոլոգիական լուծումներ

Ռոսատոմը մեծ փորձ ունի օգտագործված միջուկային վառելիքի (ՕՄՎ) և ռադիոակտիվ թափոնների (ՌԱԹ) հետ աշխատելու գործում: Պետ​​կորպորացիան կառուցում և թարմացնում է ենթակառուցվածքը օգտագործված միջուկային վառելիքի և ռադիոակտիվ թափոնների վերամշակման, պահպանման և թաղման համար, ինչպես նաև վերացնում է վտանգավոր օբյեկտներ: Վերջին օրինակն է ռուսական Գրեմիխա բազայից ռեակտորի վերջին ծախսված դուրս բերվող մասի հեռացումը, որը տեղադրվել է հեղուկ մետաղական ջերմակրիչով ատոմային սուզանավերի վրա։

Ձեռնարկությունների կյանքի ցիկլերի ավարտի ոլորտում գիտելիքներն ու հմտությունները պետ​​կորպորացիան օգտագործում է բնապահպանական իրավիճակի բարելավմանն ուղղված նախագծեր իրականացնելու համար։ Այսպես, Ռոսատոմն ավարտել և շարունակում է իրականացնել տարբեր նախագծեր Տաջիկստանում (երկրի Սուղդի շրջանում պոչամբարի և Տաբոշար հանքավայրի ռեկուլտիվացիա), Ղրղզստանում (Կաջի-Սայի, Թալդի-Բուլակ, Տույուկ-Սոււու և Դալնի հանքների պոչամբարների ռեկուլտիվացիա և կոնսերվացում): Ռոսատոմը բելառուս գործընկերների հետ քննարկում է Բելառուսում անօգտագործելի թունաքիմիկատների Գորոդոկի գերեզմանոցի վերացման տեխնոլոգիայի և փորձարարական վնասազերծման կայանքի ստեղծման հարցը:

Նոր նյութեր

Ռոսատոմը զարգացնում է երեք ուղղություն՝ նոր նյութերի և դրանց օգտագործման տեխնոլոգիաների ոլորտում՝ կոմպոզիտային, հավելանյութային և հազվագյուտ հողային:

Կոմպոզիտային ուղղության շրջանակում, Ռոսատոմը ստեղծել է և այժմ բարելավում է ածխածնային կոմպոզիտների արտադրության ամբողջ ցիկլը՝ հում նավթից մինչև պատրաստի արտադրանք: Ռոսատոմի կոմպոզիտները օգտագործվում են ուրանի հարստացման համար ցենտրիֆուգների, տրանսպորտի մասերի, սպորտային սարքավորումների, շենքերի և ճանապարհային կառույցների, հողմակայանի շեղբերի և այլնի արտադրության մեջ:

Որպես հավելանյութային ուղղության շրջանակում Ռոսատոմը հիմնել է տարբեր տեխնոլոգիաներով մետաղով տպող 3D տպիչների սերիական արտադրություն, թողարկում է մի քանի տեսակի մետաղական փոշիներ և արտադրանքի տպագրության համար ծառայություններ է մատուցում։ Ռոսատոմը սկսեց օգտագործել տպագրված արտադրանք միջուկային վառելիքի արտադրության մեջ: Այսպիսով, հավելանյութային եղանակով արտադրված անիվը գործում է պոմպի մեջ՝ Սիբիրյան քիմիական կոմբինատի սուբլիմացիայի արտադրությունում:

Հազվագյուտ հողային ուղղության շրջանակում Ռոսատոմը կառուցում է հազվագյուտ հողային արտադրանքի ստեղծման ամբողջական շղթա՝ հանքաքարից մինչև մագնիսներ: Նախատեսվում է գործարկել հզորություններ հազվագյուտ հողային մետաղների կոլեկտիվ կոնցենտրատները անհատական միացությունների բաժանելու համար, ինչպես նաև մագնիսների արտադրության գործարան:

Փոխադրում Հյուսիսային ծովային երթուղով

Ռոսատոմի բիզնեսի այս գիծն ուղղված է բարեկամ երկրների հետ ամբողջ տարվա առևտրային ուղիների և բեռնափոխադրումների հաստատմանը: Համագործակցություն է հաստատվել Չինաստանի հետ։ Այսպես, նոյեմբերին Սանկտ Պետերբուրգում կայացավ ՀԾԵ-ի գծով համագործակցության ենթահանձնաժողովի առաջին նիստը։ Նախկինում պայմանագիր է կնքվել չինական NewNew Shipping Line ընկերության հետ բեռնատար նավերի կառուցման համատեղ ձեռնարկություն ստեղծելու վերաբերյալ։ Նույն ընկերության հետ գործարկվեց «Արկտիկական ճեպընթաց No 1»-ը` կոնտեյներային փոխադրումներ երկու երկրների նավահանգիստների միջեւ։ Բացի այդ, երթուղու նկատմամբ հետաքրքրություն են ցուցաբերում նաև այլ երկրներ։

Հյուսիսային ծովային ճանապարհով երթևեկությունն ապահովում է յոթ ատոմայն սառցահատ: Ռուսական եզակի միջուկային նավատորմը մեծանում է. նոյեմբերին գործարկվեց 22220 նախագծի «Չուկոտկա» ատոմագնացը, ակնկալվում է շահագործման հանձնել նույն նախագծի «Յակուտիա» սառցահատը, շինարարության փուլում են «Լենինգրադ» և 10510 նախագծի  «Ռոսիա» սառցահատը: Ատոմային սառցահատները ոչ միայն ամենահզորն են, այլև գործնականում ոչ մի ազդեցություն չունեն շրջակա միջավայրի վրա, քանի որ վնասակար արտանետումներ չեն առաջացնում:

Միջուկային բժշկություն

Ռոսատոմը ռադիոիզոտոպերի՝ ռադիոդեղագործական արտադրանքի հումքի 5 խոշորագույն մատակարարներից մեկն է։ Գործընկերների թվում են ավելի քան 170 ընկերություններ աշխարհի 50 երկրներից, պետկորպորացիան նրանց մատակարարում է իզոտոպային արտադրանքի ամենալայն տեսականի։

Ռոսատոմը նաև Օբնինսկում կառուցում է ռադիոդեղամիջոցների արտադրության Եվրոպայի ամենամեծ գործարանը: Կարտադրեն ախտորոշման և բուժման համար ինչպես ամենապահանջված, այնպես էլ առաջադեմ դեղամիջոցներ․ հիմնված լյուտեցիում-177-ի (կրիչով և առանց կրիչի), ակտինիում-225-ի, թորիում-227-ի և այլ իզոտոպերի վրա՝ չարորակ նորագոյացությունների վիրահատության ոչ ենթակա մետաստատիկ ձևերի բուժման համար:

Տեխնոլոգիաներ

Ռոսատոմը մասնակցում է առաջադեմ տեխնոլոգիական ուղղությունների զարգացմանը՝ ռոբոտաշինություն, թվային ծառայություններ, քվանտային համակարգիչներ և շատ ավելին:

Ռոսատոմի պորտֆելը ներառում է ավելի քան 60 թվային արտադրանք: Ռոսատոմի թվային մշակումները վերաբերվում են գործընթացների ավտոմատացմանը (RPA), low-code -ծրագրավորմանը և պատկերների ճանաչման տեխնոլոգիային (OCR):

Ռոսատոմն ապահովում է ԱԷԿ-ի կառուցման գործընթացների թվայնացումը։ Ռոսատոմի առաջատար արտադրանքներից մեկը վերլուծական վարժասարքերն են, որոնք մատակարարվում են արտասահմանյան ատոմակայաններին:

Բացի այդ, Ռոսատոմը զարգացնում է վերջնական թվային տեխնոլոգիաներ՝ տվյալների հետ աշխատանք, իրերի ինտերնետ, արհեստական ​​բանականություն և այլն։ Ռոսատոմը նաև հանդիսանում է քաղաքային միջավայրի, քաղաքային և մարզային կառավարման, տրանսպորտի, բնակարանային և կոմունալ ծառայությունների և էներգետիկայի թվայնացման լուծումների ռուսաստանյան առաջատարներից մեկը: Նախագծերի աշխարհագրությունը ներառում է Ռուսաստանի և ԱՊՀ երկրների ավելի քան 200 քաղաք։

Ռուսական միջուկային արդյունաբերության ձեռնարկություններն օգտագործում են ռոբոտատեխնիկական համակարգեր, և մոտ ապագայում ռոբոտացումը կընդլայնվի:

Առանձին կարևոր ոլորտ է՝ մասնակցությունը քվանտային տեխնոլոգիաների զարգացմանը։ Ռոսատոմը հանդես է գալիս որպես «Քվանտային հաշվարկ» ճանապարհային քարտեզի համակարգող, որն իրականացնում է 2020 թվականից՝ որպես «Թվային տեխնոլոգիաներ» դաշնային նախագծի մի մաս։ 2024 թվականին Ռոսատոմի գիտնականները գործընկերների հետ միասին ստեղծեցին 50 կուբիթանոց քվանտային համակարգիչ իոնների վրա, այս ուղղությամբ մշակումները շարունակվում են։

Ռեզյումե

Անշուշտ, հնարավոր չէ կարճ գրառմամբ նկարագրել բոլոր նոր բիզնեսները։ Սակայն զարգացման նոր ուղղություններ ընտրելիս Ռոսատոմն առաջնորդվում է բազմաթիվ չափանիշներով, որոնցից ամենակարևորը կայուն զարգացման նպատակներին հասնելն է՝ մատչելի և մաքուր էներգիա, լավ առողջություն և բարեկեցություն, պատասխանատու սպառում և արտադրություն և պայքար կլիմայի փոփոխության դեմ։