Қыркүйек айында Орталық Азия елдерінде – Өзбекстан мен Қырғызстанда бірден бірнеше оқиға болды, олар осы аймақтағы Росатом жобаларын жүзеге асырудың маңызды қадамдары болды. Жаңалықтармен бөлісеміз.
Өзбекстан
«Атомстройэкспорт» (АСЭ, Росатом инжинирингтік дивизионы) және «Узатом» агенттігі жанындағы «Атом станциясын салу дирекциясы» Өзбекстанда қуаты аз болашақ АЭС (ҚААС) құрылыс алаңында жұмыстардың басталғаны туралы хаттамаға қол қойды. «Бүгінгі күні қол қойылған хаттама тараптардың нормативтік және қаржылық міндеттемелері бөлігінде бірінші кезектегі шарттардың орындалу фактісін бекітеді. Росатомның инжинирингтік дивизионы ҚААС орналастыруға лицензия алу үшін құжаттаманы белсенді пысықтауға және құрылыс алаңында іздестіру жұмыстарына кіріседі», – деп хабарлады АСЭ АҚ Орталық Азиядағы АЭС салу жөніндегі жобалардың директоры Павел Безруков.
ҚААС жобасы бойынша алдын ала жұмыстар жазда басталып кетті. Осылайша, тамыз айының соңында болашақ АЭС құрылысшылары үшін вахталық қалашық салу басталды. Басқа елдердегі құрылыс практикасы көрсеткендей, жаңа елді мекен жұмыс істеу үшін өнеркәсіптік компаниялар мен коммерциялық ұйымдарды тартады.
Өзбекстанның ҚААС-да РИТМ-200Н су ядролық реакторы орнатылады. Бұл Ресейдің ең жаңа әзірлемесі, РИТМ-200 кеме реакторын жер үстіне орналастыруға бейімдеу (бұл реактор атом мұзжарғыштарында сәтті жұмыс істейді) . РИТМ-200Н да Якутияда салынып жатқан атом станциясында орнатылады және Ресейдегі алғашқы жер үсті ҚААС болады.
Қырғызстан
VI Қырғыз-Ресей экономикалық форумы аясында «Росатом Сервис» (Росатомның электр энергетикалық дивизионына кіреді), Ресей-Қырғыз даму қоры (екі елдің үкіметтері құрған даму институты) және «Альфа Ойл» (Қырғызстан нарығында жанар-жағармай материалдары мен басқа да мұнай өнімдерін сату бойынша көшбасшы компания) Жалал-Абад облысында белгіленген қуаттылығы 30 МВт-қа дейінгі «Чандалаш» шағын гидроэлектростанциясын (ГЭС) салу жөніндегі инвестициялық жобаны пысықтау және іске асыру туралы келісім жасасты. Жобаны іске асыру мерзімі – 3 жыл.
«Біз Қырғыз Республикасының Энергетика министрлігінің қолдауымен маңызды әлеуметтік-экономикалық нысанның құрылысын бастаймыз. «Чандалаш» ГЭС жергілікті тұрғындардың әл-ауқатына және ел өнеркәсібінің дамуына оң әсер етеді. Жобаны іске асыру гидроэлектростанция құрылысының жоғары стандарттарына кепілдік бере отырып, Росатомның озық технологияларын қолданумен қатар жүреді», – деді «Росатом Сервис» жобаларын басқару жөніндегі бас директордың орынбасары Владимир Бредов.
«Росатом сервисі» EPC-мердігер ретінде қатысады: жобаны басқарады, жобалау-сметалық және жұмыс құжаттамасын әзірлейді, жабдықты жеткізеді, құрылыс-монтаждау және іске қосу-жөндеу жұмыстарын орындайды. Жобаға жергілікті мердігерлер барынша тартылады деп болжануда. Ресей-Қырғыз даму қоры мен «Альфа Ойл» ЖШҚ инвесторлар ретінде қатысады және мемлекеттік билік органдарымен өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді.
Сол күндері Ыстықкөл облысының Көк Мойнақ-Бірінші ауылының маңында жел паркін салу жөніндегі Росатом жобасының басталуын бейнелейтін капсула төсеу салтанатты рәсімі өтті.
«Барлық скептиктерге қарамастан бүгін біз БҰҰ-ның орнықты даму мақсаттарына қол жеткізу жөніндегі міндеттерінің бірін іске асыруға кірістік. Қырғыз Республикасы жаңартылатын энергия көздерінің әлеуеті жоғары аймақтардың қатарына кіргенімен, біз жел энергиясын, күн энергиясын және биогаз технологиялары энергиясын тұтынуға пайдаланбадық. Бізде жылына 300-ден астам шуақты күн болады, ал жергілікті желдің күші халық аңыздарында көрініс табады», – деді Министрлер кабинетінің төрағасы – Қырғызстан Президенті әкімшілігінің басшысы Ақылбек Жапаров.
«Мен Қырғызстан басшылығына ризамын және біздің ынтымақтастығымыз тек нығая түсетініне сенімдімін», – деді «Росатом Жаңартылатын энергия» бас директоры Григорий Назаров.
Алаңда жел өлшемдері жүріп жатыр, құрылыс жұмыстарының басталуы 2025 жылға жоспарланған. ЖЭС 2026 жылдың соңына дейін дайын болады деп болжануда.
Атом энергиясы Қазақстанда да болады
Қазақстанда қазан айының басында АЭС салу мәселесі бойынша жалпыұлттық референдум өтті. Дауыс берушілердің көпшілігі (70%- дан астамы) құрылысты жақтады. Қазақстан билігі реакторлық технологиялардың төрт әлеуетті жеткізушісін қарастыруда, олардың ішінде — Росатом бар. Ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халықаралық консорциумның нұсқасы да талқыланып жатқанын айтты. Алғашқы қазақстандық атом электр станциясын 2035 жылға дейін салу жоспарлануда.
