«Росатом» басшысы Алексей Лихачев Қазақстанға жұмыс сапарымен барып, Республика премьер-министрі Әлихан Смайыловпен кездесу өткізді. Тараптар энергетика саласындағы ынтымақтастықты дамытуды, оның ішінде қуаты жоғары атом электр станциясының құрылысын талқылады. Алексей Лихачев журналистерге берген сұхбатында екі елдің стратегиялық серіктестігінің болашағы туралы айтты. Бұл мақалада біз оның үзінділерін келтіреміз.
Қазақстан – ядролық клубтың толыққанды мүшесі. Кеңес заманында да БН-350 жылдам нейтрондағы реактор Ақтауда жұмыс істеді, электр қуатын, жылу берді, суды тұщыландырды. Қазір Қазақстан табиғи уран нарығында абсолютті көшбасшы болып табылады, оған әлемдік өндірістің 40% тиесілі. Қазақстандық атом технологияларын дамытудың кезекті кезеңі – қуатты үлкен ВВЭР-1200 реакторларына көшу. Жобаны іске асыру қорытындысы бойынша Қазақстанның энергожүйесі шамамен 2,5 ГВт жасыл тұрақты энергия алады.
Қазір күн тәртібінде төртінші буын жүйелеріне көшу тұр. Олар қазіргі заманғы су-сулы реакторларды — біз қазір жасап жатқан және әлемдік нарықтағы бестселлер болып табылатын — сондай-ақ жылдам нейтрондағы реакторларды және отын циклінің тұйықталуын қамтиды.
Біз қазақстандық компанияларға тапсырыстардың үштен біріне дейін — жалпы құрылыс, монтаждау жұмыстары, металл конструкциялары мен құрылыс материалдарын жеткізу кезеңінде беруге дайынбыз.
Егер екі – қазақстандық және «Росатом» қазір Түркияда «Аккую» атом электр станциясында іске асыратын жобаны салыстыратын болсақ, онда экономикалық модельдерде айырмашылық болады. Түркияда біз атом станциясын салып жатырмыз және оны пайдалану үшін сонда қаламыз. Қазақстанда біз нысанды ел Үкіметіне тапсырамыз, қазақстандық энергетиктер мен атомшылар «Росатомды» одан әрі жұмыстың қай бөлігіне тарту керектігін өздері шешетін болады. Яғни, станция Қазақстанның меншігі болады және кадрларды даярлауға, техникалық қызмет көрсетуге, отын жеткізуге, жаңғыртуға тапсырысты біз емес, Қазақстан Үкіметі шешетін болады. Біз кез-келген сценарийге дайынбыз және кез-келген жағдайда жаңа АЭС-тің елдің ЖІӨ-ге қосқан үлесі айқын болады.
Бүкіл әлемнің сарапшылары: атом технологиясысыз тұрақты жасыл энергия құру мүмкін еместігіне ынтымақтасады. Балама жоқ. Жаңартылатын көздерді пайдалану электр энергиясына деген сұранысты толығымен қанағаттандыра алмайды. Тұрақты негізгі және жасыл атом генерациясы болмаса, әлем климаттық қиындықтарды шеше алмайды.
Қазақстандағы атом станциясы Балқаш көлінің жағасында салынады. Жергілікті тұрғындардың АЭС жұмысы экологиялық жағдайға және көлдегі судың сапасына қалай әсер ететіні туралы алаңдаушылықтарын естуге тура келді. Құрылысты бастамас бұрын барлық қатерлерді жою үшін барлық қажетті экологиялық және технологиялық сараптамалар жүргізілетінін тағы да атап өтемін. Негізсіз қорқыныштарды жою үшін мен бір мысал келтіремін. «Росатом» он жылдан астам уақыт бойы бекет маңы су қоймаларында балық аулау бойынша халықаралық және ресейлік чемпионаттарды өткізді. Барлық ауланған балықтар радиацияға тексеруден өтеді және әр уақытта қатысушылар балық аулаудың экологиялық таза екеніне көз жеткізеді.
