Bu yıl, Rus nükleer şirketi 15. Yıldönümünü kutluyor. İşin aslı, önemli Rus nükleer şirketleri çok daha önceden beri mevcut. Rosatom, geride bıraktığı 15 yılda iş birimlerine bölünmüş operasyonlarıyla entegre bir holding grubuna dönüşmüş vaziyette. Okurlarımız yıl boyunca Rosatom’un bölümlerine yönelik daha fazla bilgi edinme şansı buldular.
1 Aralık 2007’de imzalanan kararname ile hayata geçirilen Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom’un bünyesinde üretim tesisleri, araştırma enstitüleri ve diğer sektörel organizasyonlar bulunuyor. O tarihten bu yana birçok adım atıldı, şöyle ki, uranyum madenciliğinden nükleer santrallerin işletilmesine kadar nükleer enerjide uçtan uca yetkinliğe sahip dikey entegre bir şirket kuruldu. Elektrik üretimi önemli ölçüde artarken, Rusya’da ve yurtdışında yeni reaktörler inşa edildi. Rusya Devlet Başkanı Putin, yıldönümü vesilesiyle yaptığı konuşmasında şunları kaydetti: “Kuruluş, araştırma, nükleer tıp, çevre koruma, gemi ve uçak yapımı ve dijital teknoloji alanlarında büyük ölçekli programların uygulanmasına öncelik veriyor. Kuzey Kutbu bölgelerinin ve Kuzey Denizi Rotasının ekonomik gelişimi için çok şey yapılıyor. Ve tabii ki nükleer sektör, ülkemizin nükleer eşitliğini ve savunma yeteneklerini korumaya gerçekten benzersiz bir katkı sağlıyor.”
Russia 24 TV kanalına verdiği röportajda şirketin gelişimine yönelik bilgiler veren Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev şunları söyledi: “O zamanlar, yani bundan 15 yıl önce, yapmamız gereken ilk şey, ilk atom projesinin kurucuları tarafından kazanılan muazzam uzmanlık ve muazzam potansiyeli yeni kurulmuş bir devlet kuruluşuna entegre etmekti. İkinci husus ise o ekibin ortaya koyduğu şeyleri daha da arttırmaktı. Yeni işlerle başladık, ardından ithal ikamesi ve ülkemizi teknolojik olarak bağımsız kılacak büyük projelerle ilerledik.”
Yeni işletmeler, uzun süredir var olan sektörel yetkinliklere dayanmaktadır. Kompozit malzemeler başlangıçta gaz santrifüj rotorlarında kullanılırken, daha sonra inşaat, uçak ve hatta spor mühendisliği alanlarına kadar girdi.
Nükleer buzkıran gemiler başlangıçta yönetim altına alınırken, ardından bir dizi güçlü buzkıran gemi inşa etmek için bir program başlatıldı. Bu gemilerden üçü halihazırda Kuzey Denizi Rotasında görevlerinin başında. Rosatom artık Avrupa’dan Asya’ya giden bu en kısa rotada navigasyonu yönetiyor, Kuzey Kutbu projeleri için kargo taşıyan gemilere eşlik ediyor ve tüketicilere mal teslim ediyor, ayrıca batı, kuzey ve doğu Rusya limanları arasında kabotaj hizmetleri sağlıyor. RITM-200 reaktöre sahip yüzen nükleer güç santralleri kuruluşun yeni ilgi alanını oluşturuyor.
Daha önce uzay programları için geliştirilen yakıt hücreleri günümüzde hidrojen elektrolizörlerinde kullanılıyor. Hem elektrolizörler hem de hidrojen, enerji piyasasının gelecek vaat eden bölümleri olarak kabul ediliyor. Enerji depolama tesislerindeki uzmanlık artık lityum-iyon piller üretmek için kullanılıyor. Rosatom, Kaliningrad’da yılda 50.000 elektrikli aracı lityum-iyon pillerle teçhiz etmek için yeterli kapasiteye sahip olacak bir giga fabrika inşa ediyor.
Matematiksel modelleme ve süper bilgisayarlar diğer örnekleri oluşturuyor. Rosatom, şirket içi uygulamalar için özel yazılım ve güçlü donanım geliştiriyor. Bu sistemler günümüzde üçüncü taraf tüketicilerin ilgisini çekiyor. Örneğin Logos Software, hem yapay (makine mühendisliği) hem de doğal (hidrojeoloji) ortamlarda ısı, sıvı ve gaz transferleri, malzemelerin mukavemeti gibi birtakım faktörleri modelleyebilir.
Şirketin yöneldiği alanlardan bazıları nispeten yeni sayılabilir; rüzgâr enerjisi üretimi bunlardan biridir. Rosatom, yerli üretim tesisleri ve önemli bileşenlerin yerel üretimi ile bugün Rusya yenilenebilir enerji pazarının önemli bir oyuncusu ve uluslararası ittifakların bir üyesi konumunda. Rosatom tarafından inşa edilen altı rüzgâr santrali Rusya’nın üç bölgesinde faaliyet gösteriyor, yeni rüzgâr santrallerinin inşası da devam ediyor.
Son olarak, Rosatom kendisini bir bilgi şirketi olarak konumlandırıyor, öyle ki, temel ve uygulamalı araştırmalar yürüten şirket, üniversitelerle iş birliği yapıyor ve uluslararası projelerde yer alıyor. Bunun en canlı örneği, Rusya olmadan tamamlanamayan Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) projesidir. Rusya, tokamak fikrinin ortaya çıktığı ve ITER süperiletkenlerinin ve jirotronların üretildiği yerdir. Yıldönümü vesilesiyle verdiği röportajda Aleksey Likhachev şunları söyledi: “Bu uluslararası proje, Çin Halk Cumhuriyeti ve ABD’den ortaklarımızı bir araya getiriyor. Şu an için ITER projesi siyasi olarak tarafsız kalmaya devam ediyor. Evrensel bazı değerler vardır ve Batılı komşularımızın da gezegenimizdeki bilgi birikiminin mevcut siyasi hırslar veya bazı Avrupalı ve Amerikalı politikacıların kişisel sempati ve antipatileri uğruna riske atılamayacağını anladıklarını umuyorum.”
Sayılarla Rosatom’un 15 Yılı
40% Rus nükleer santrallerindeki elektrik üretimi artışı
2007 – 158,3 milyar kWh
2022 – minimum 222 milyar kWh (tahmini)*
Rusya’da inşa edilen 11 nükleer güç ünitesi
Yurtdışında inşa edilen altı güç ünitesi
17,5 kat Kuzey Denizi Güzergahındaki kargo trafiğindeki artış oranı
2007 – yaklaşık 2 mmt
2021 – yaklaşık 35 mmt
