Belarus Nükleer Güç Santrali’nin 2’nci Ünitesi 13 Mayıs günü devreye alındı ve ülkenin ulusal elektrik şebekesine bağlanarak ilk kilovat-saat elektriği tedarik etti. Ünitenin devreye alınması ile santral UAEK kurallarına göre faaliyette olan bir santral olarak kabul edildi. Söz konusu santral, Rosatom ve Belarus arasında nükleer teknoloji alanındaki iş birliğinin tek örneği değil.
Reaktör şebekeye nominal gücün %40’ı ile bağlanırken, bu kapasite altı gün sonra %50’ye kadar arttırıldı. Güç ünitesinin reaktör ve türbin bölmelerindeki ana ekipmanın termal performansının tasarım değerlerine uygunluğunu doğrulamak için testler yapılması ve yapılan testlerle ünitenin gücünün kademeli olarak %100’e çıkarılması planlanıyor. Kapasitenin arttırılması sırasında santralde çalışan mühendisler, nükleer ada ve türbin adasının çalışma parametrelerini nominal performansla kıyaslayacak.
Kapasite arttırma işleminin başında açıklama yapan Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, konuya ilişkin şunları ifade etti: “Kapasite geliştirme testlerinin başlaması, Belarus NGS’nin tüm inşaat projesinin uygulanmasında son düzlük olarak nitelendirilebilir. Kardeş Belarus’taki ilk nükleer inşaat hem enerji endüstrisinde hem de nükleer tıp ve dijital teknolojiler de dâhil olmak üzere ülke ekonomisinin yeni alanlarında Rus-Belarus etkileşiminin daha da gelişmesi için temel oluşturdu ve bu alanları tam anlamıyla yeni bir seviyeye yükseltti.”
Rusya ve Belarus, sivil nükleer faaliyetlerin tamamında yakın temas halinde çalışmaya devam ediyor. Rosatom’un yakıt bölümü TVEL, Belarus NGS için yakıt tedarik ediyor. Şu anda santral, her 12 ayda bir kısmi yeniden yükleme ile dört yıllık bir yakıt ikmali döngüsünde çalışıyor. Bununla birlikte, yakıt ikmali aralığının 18 aya uzatılması ihtimali de yüksek. TVEL ve Belarus NGS, işletmeden çıkarma sırasında bilimsel ve teknik destek konusunda da bir anlaşma imzaladı.
Rosatom, Belarus’a nükleer sanayi alanında personel yetiştirme konusunda da destek veriyor. 2023 yılı başı itibariyle, 20’den fazla Belaruslu öğrenci Rosatom’un en önemli üniversitelerine kayıt yaptırdı ve Rus nükleer şirketi tarafından desteklenen nükleer ile ilgili branşlarda uzmanlaştı. 2022/2023 dönemini kapsayan akademik yılda, beş Belaruslu öğrenci daha Rosatom şirketinden burs aldı ve Moskova Ulusal Nükleer Araştırma Üniversitesi (MEPhI) ile Moskova Fizik ve Teknoloji Enstitüsü’ne kayıtlarını yaptırdı. Öğrenciler yeniden eğitim ve ileri eğitim programlarına da katıldı. Bununla beraber, MEPhI ve Belarus Bilişim ve Radyoelektronik Devlet Üniversitesi ortak yüksek lisans programları sunuyor. Moskova Devlet Üniversitesi Kimya Fakültesi ile Belarus Devlet Üniversitesi arasında ATOMEXPO-2022 forumunda bilim ve eğitim alanında stratejik iş birliği anlaşması imzalanmıştı. Söz konusu iş birliği kapsamında kullanılmış nükleer yakıt yönetimine odaklanan bir müfredat geliştirilmesine öncelik verildiği biliniyor.
Nükleer tıp alanındaki iş birliği de genişlemeye devam ediyor. Geçtiğimiz mayıs ayında, “Belarus ve Rusya’da Nükleer Tıp: Beklentiler ve Fırsatlar” konulu seminerde Belarus’a tıbbi ekipman ve radyofarmasötik tedarikine yönelik bir anlaşma imzalandı. Seminerde ayrıca kanser tedavi ekipmanları ve radyofarmasötiklerin kullanımına ilişkin bilgiler de verildi.
Nisan ayında Rosatom’a bağlı şirketler, TIBO 2023 forumunda Belaruslu ortaklarla üç anlaşmaya imza attı. Söz konusu anlaşmalardan ilki JET Mühendislik ve Teknik Merkezi ile Belenergo ve BelenergoRemNaladka şirketleri arasında imzalandı. Söz konusu anlaşma kapsamında Belarus’taki elektrik üretim santrallerine tam ölçekli simülatörler yerleştirilmesi ve dijital kopyaların teşvik edilmesinin yanı sıra personelin eğitilmesi ve enerji ekipmanlarının işletimi ve bakımı konusunda en iyi uygulamaların hayata geçirilmesi amaçlanıyor.
Rosatom’un bir parçası olan Rusatom Infrastructure Solutions (RIR) şirketi ile Giprosvyaz şirketi arasında imzalanan ikinci anlaşmada ise kentsel çevre, kamu hizmetleri ve ulaşım altyapısı yönetiminin optimize edilmesi ve dijitalleştirilmesi için Akıllı Şehir çözümlerinin geliştirilmesi konuları ele alınıyor. Örneğin Dijital Su Yönetimi sistemi sayesinde su şebekelerindeki kayıpların önüne geçilip elektrik maliyetleri azaltırken aynı zamanda verimlilik de artmış oluyor. Belarus heyetinin daha önce Rosatom’a yaptığı ziyarette, 328 şirketten 25 bin kullanıcıyı bir araya getiren Navigator nükleer endüstri yönetim sisteminin çalışma prensibi tanıtılmıştı. Söz konusu yönetim sisteminde ağ modelleri verileri toplayıp işleyerek tahmine dayalı analizler ve tavsiyeler üretiyor.
Telekomünikasyon ekipmanı alanında stratejik iş birliği anlaşmasına imza atan santral ekipmanı üreticisi T-Com ve Belaruslu Promsvyaz şirketi, yeni ürün ve çözümler geliştirmeyi ve test etmeyi planlıyor.
Lityum-iyon depolama sistemleri üreticisi RENERA, sabit kullanım için tasarlanan enerji çözümleri için enerji depolama bataryalarının teslimatını görüşüyor. Hâlihazırda RENERA, Belaruslu BKM Holding şirketine, Saint Petersburg merkezli elektrikli nakliye operatörü Gorelectrotrans için Belaruslu şirket tarafından üretilenler de dâhil olmak üzere, seyahat menzili arttırılmış Olgerd troleybüslerine yönelik enerji depolama bataryaları tedarik ediyor.
Ortak menfaat alanlarından bir diğeri de katkı teknolojisi. Taraflar, Belarus elektrik üretim tesisleri için onarım parçaları oluşturmak üzere üç boyutlu baskı kullanılması olasılığını da değerlendiriyor.
Son olarak Rosatom ve Belarus, Sosny merkezli Ortak Enerji ve Nükleer Araştırma Enstitüsü’nde bir araştırma reaktörü inşa etme olasılıklarını görüşüyor. Bu amaçla hükümetler arası bir anlaşmanın şartları da müzakere ediliyor.
Kasım 2020’de ulusal elektrik şebekesine bağlanan VVER-1200 reaktörlü Belarus NGS’nin 1’inci Ünitesi, 2022 yılında yaklaşık 4,7 milyar kWh elektrik enerjisi üretti.
