“Atomekspo”-2024 forumi ishtirokchilarning umumiy soni va o’z delegatsiyalarini yuborgan mamlakatlar soni bo’yicha rekord o’rnatdi-75 mamlakatdan 4500 ga yaqin delegate ishtirok etdi. “Atomekspo” da birinchi marta Burkina-Faso, Mali, Nigerdan mehmonlar ishtirok etishdi. Forumning asosiy mavzusi to’rtinchi avlod reaktor texnologiyalari bo’ldi, ammo xalqaro hamkorlik, ASMM, elektromobilizatsiya, ekologiya, raqamlashtirish va boshqa mavzular ham muhokama qilindi.

Forum ochilishida Rosatom bosh direktori Aleksey Lixachev: «Atom texnologiyasini rivojlantirishda, Rosatom rivojlanishida hech narsa to’sqinlik qilmaydi, mamlakatimiz rivojlanishida yo`lida hech narsa g`ov bo`la olmaydi», –dedi.

Forumning shiori «Sof energiya: kelajakni birgalikda yaratib». «Ikkita kalit so’z «kelajak » va «birgalikda». Biz birgalikda atom texnologiyasining to’rtinchi avlodi, termoyad va boshqa texnologiyalarni muhokama qilamiz. Faqat barcha mamlakatlar bilan birgalikda sayyoramizda sof energiya kelajagini qurish mumkin», – deb urg`u beradi Aleksey Lixachev.

Forum ishtirokchilarini XAEA bosh direktori Rafael Grossi onlayn qutladi: «Rosatom kichik modulli reaktorlar, III+ avlod reaktorlari va IV avlod reaktorlari kabi innovatsion texnologiyalarni rivojlantirmoqda. Uch yil oldin biz dunyodagi birinchi Brest-od-300 qo’rg’oshin sovutish suvi tezkor reaktorining poydevoriga birinchi betonni quyishda ishtirok etdik. XAEA bunday loyihalarda ishtirok etadi. Biz kelajakka qaratilgan va amalga oshirilishi hozir boshlanadigan texnologiyalarni ta`kidlaymiz»

Wna bosh direktori Sama Bilbao-i-Leonning ta’kidlashicha, dunyoning ko’plab asosiy shaxslari  global muammolarni hal qilishda global atom hamjamiyatining rolini tan olishmoqda. Birinchidan, iqlim o’zgarishi muammolarini hal qilishda, ikkinchidan, energiya xavfsizligi va energiya mustaqilligi masalalari, uchinchidan, energiya tengligi va energiya olish masalalarida. «Atom sanoati o’z loyihalarini e’lon qilingan jadval va ajratilgan byudjet asosida aniq rivojlantirishi, tobora muvaffaqiyatli namunalar ko’rsatish juda muhimdir. Bunday misollar mavjud va Rosatom “Akkuyu”, “Ruppur” “El Dabaa” va boshqa atom elektr stansiyasida olib borayotgan ko’plab muvaffaqiyatli loyihalar bilan maqtana oladi. Atom texnologiyalarini munosib shaklda rivojlantirish uchun ushbu daqiqadan foydalanish kerak», – deydi u.

4 avlod

Forumda to’rtinchi avlod texnologiyalariga katta e’tibor qaratildi. Sessiyasida aytilgan asosiy bayonotlardan biri shundaki,» to’rtinchi avlod » ga reaktor texnologiyasi emas, balki yoqilg’ini qayta ishlash va chiqindilarni boshqarish masalalarini hal qiladigan kompleks tizim kiradi.

To’rtinchi avlod BREST-OD-300 AES qurilayotgan «Proriv» loyihasining qurilish maydonchasidan to’g’ridan-to’g’ri ko`rsatilishi, shuningdek, ishlab chiqarish-qayta ishlash moduli (IQM) va nurlangan yoqilg’ini qayta ishlash moduli “Atomekspo” dagi qiziqarli voqea bo`ldi. To`g`ridan to`g`ri efir paytida sinov rejimida IQM modulida karbotermik sintez liniyasi ishga tushirildi.

Rossiya bilan hamkorlik

Yalpi sessiyada ko’plab mamlakatlar vakillari Rossiya bilan atom sanoatida hamkorlik qilish muhimligini e’lon qilishdi. Vengriya tashqi ishlar va tashqi savdo vaziri Peter Siyarto ta’kidlaganidek, agar Yevropa Rossiya bilan atom energetikasi sohasida hamkorlik qilmasa, u o’zining raqobatbardoshligiga zarba beradi. Uning hisob-kitoblariga ko’ra, Yevropa iqtisodiyotining elektr energiyasiga bo’lgan ehtiyoji 2030 yilga kelib ikki baravar ko’payadi. Bunday o’sishga faqat qayta tiklanadigan manbalar orqali erishish mumkin emas.

 “ Agar Rossiya bilan yadroviy hamkorlik bo’lmasa, biz barqaror rivojlanish maqsadlariga erisha olmaymiz ”, — deb ta`kidlaydi Peter Siyarto.

Turkiya energetika va tabiiy resurslar vaziri Alparslan Bayraktar Turkiya va Rossiya o’rtasidagi hamkorlikni kengaytirish zarurligini bildirdi. Uning ta’kidlashicha, Turkiya Rosatom bilan Sinopdagi AES loyihasi bo’yicha hamkorlik qilmoqchi. Shuningdek, Turkiya Rosatom bilan birgalikda kadrlar tayyorlash va tegishli sohalarni rivojlantirishda hamkorlik qilib, ASMMni rivojlantirish uchun ekotizim qurishni rejalashtirmoqda.

Belarus energetika vaziri Viktor Karankevichning ta’kidlashicha, Belarus Rosatom bilan nafaqat AES qurilishida, balki qo’shimcha texnologiyalar, energetika va elektr transporti uchun to’plash tizimlari, yadro tibbiyoti, trenajorlar, raqamli texnologiyalar va boshqalarda ham hamkorlik qiladi.

Aleksey Lixachev jahon hamjamiyatini yadro sanoatidagi siyosiy chegaralardan ogohlantirdi. Shuningdek, u jamoatchilik fikrini shakllantirish va atom texnologiyalari to’g’risida bilimlarni tarqatish muhimligini eslatdi.

«Atomekspo-2024» da muhokama qilingan mavzular

Trek «Energetika»:

• Vodorod energiyasi
• IV avlod atom texnologiyalari
• Qayta tiklanadigan va atom ishlab chiqarish sinergiyasi
• ASMMni joriy qilish
• Yadro infratuzilmasi
• Ikki komponentli energiya

Trek «Im-fan»:

• Termoyadroviy innovatsiyalar
• Tadqiqot reaktorlarining imkoniyatlari

Trek «Ekologiya»:

• Progressiv ekotexnologiyalar
• Atom sanoati ekologiyasi
• Radioaktiv chiqindilarni qayta ishlash va yakuniy izolyatsiya qilish uchun infratuzilma va texnologiyalar
• Yadro merosi obyektlarini o’zgartirish

Trek «Ta`lim»:

• Kadrlarni oldindan tayyorlash
• Xalqaro sanoat-ta’lim loyihalari
• Ta’lim bo’yicha hamkorlik

Trek «Sanoat»:

• Inson omilisiz ishlab chiqarish
• Lituy segmentidagi integratsiya imkoniyatlari
• Korporativ innovatsiyalar
• Elektrotexnika sohasidagi mustaqillik
• Kompozitlar va qo’shimchalar texnologiyalari bo’yicha xalqaro hamkorlik
• Noyob tuproq metallarini ishlab chiqarish

Trek «Raqamlashtirish»:

• Raqamli aqlli ishlab chiqarish
• Axborot infratuzilmasini rivojlantirish texnologiyalari
• Kvant texnologiyalari

Trek «Logistika»:

• Shaharlarda elektromobillikning kelajagi
• Shimoliy dengiz yo’lining imkoniyatlari

Trek «Sog`liqni saqlash:

• Oziq-ovqat xavfsizligi segmentida atom texnologiyalaridan foydalanish