Yanvar oyi o‘rtalarida Novolak shamol elektr stansiyasida (uni Rosatomning shamol energetikasi bo‘limi «Rosatom qayta tiklanuvchi energiya» qurmoqda) ishchilar birinchi shamol generatorini o‘rnatdilar. Uning balandligi 150 metr, shamol parraklarining uzunligi esa 50 metrni tashkil etadi. Stansiya Rosatomning Rossiyada shamol energiyasi ishlab chiqarishni ko‘paytirish bo‘yicha ishlarining davomi hisoblanadi. Shuningdek, davlat korporatsiyasi xorijda ham shamol stansiyalarini qurish niyatida. Qurilish uchun o‘zining ishlab chiqargan komponentlari – generatorlar va parraklardan foydalaniladi.
Novolak shamol elektr stansiyasi 300 MVt umumiy quvvatga ega 120 ta shamol turbinasidan iborat bo‘lishi ko‘zda tutilmoqda. Qurilish ikki bosqichda amalga oshiriladi: 2025-yilda 61 ta, 2026-yilda esa 59 ta shamol turbinasi o‘rnatiladi. Rejalashtirilgan o‘rtacha yillik elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmi 879 million kVt*soatni tashkil etadi. «Rosatom Qayta tiklanuvchi energiya» bosh direktori Grigoriy Nazarov shunday dedi: «Ishonchim komilki, Novolak shamol elektr stansiyasi mintaqaning yoqilg‘i-energetika majmuasining samarali ishlashiga salmoqli hissa qo‘shib, Dog‘iston fuqarolarining iqtisodiy barqarorligi va farovonligini ta’minlaydi».
Hozirda ishga tushirilgan quvvatlarni hisobga olgan holda, davlat korporatsiyasining shamol energetikasi bo‘limi 2027-yilgacha taxminan 1,7 GVt quvvatga ega inshootlarni barpo etadi.
Rosatomning 1,7 GVt quvvatli shamol elektr stansiyalari 2027-yilgacha ishga tushiriladi.
Rosatom chet ellarda ham shamol energetikasi loyihalarini rivojlantirmoqda. Dastur 2030-yilgacha qayta tiklanadigan energiya sohasidagi loyihalar portfelini 5 GVtgacha kengaytirishni ko‘zda tutadi. Hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari MDH davlatlari, Turkiya va boshqa mamlakatlardir.
Rosatom 2024-yil mart oyida «Atomekspo»da Qirg‘iziston bilan imzolagan kelishuv doirasida umumiy quvvati 1 GVt gacha bo‘lgan shamol elektr stansiyalarining qayta tiklanadigan energiya obyektlarini qurish rejalashtirilmoqda. Issiqko‘l viloyatidagi 100 MVt quvvatga ega shamol parki Rosatomning shamol energetikasi sohasidagi birinchi xorijiy loyihasi hisoblanadi. 2024-yil sentyabr oyida shamol elektr stansiyasini qurish uchun kapsula qo‘yildi, dekabr oyida esa «Rosatom Qayta tiklanadigan energiya» va Qirg‘iziston Respublikasi hukumati ushbu loyihani amalga oshirish bo‘yicha investitsiya shartnomasini imzoladilar. Loyiha-qidiruv ishlarini boshlash va uskunalarni shartnoma asosida xarid qilish 2025-yilning ikkinchi yarmiga mo‘ljallangan.
Ikkinchi bosqichda umumiy quvvati 900 MVt gacha bo‘lgan qayta tiklanuvchi energiya manbalarida generatsiya obyektlarini barpo etish uchun qo‘shimcha maydonlarni o‘rganish rejalashtirilmoqda.
Muhim nuqta: Rosatom Volgodonskdagi «Rosatom qayta tiklanadigan energiya» zavodida ishlab chiqariladigan qismlardan shamol elektr stansiyalarini qurmoqda. Yaqin vaqtgacha bu faqat gondolalar, vtulkalar, generatorlar va minora asosining platformalaridan iborat edi. O‘tgan yilning dekabr oyidan boshlab ularga asosiy qism – parraklar qo‘shildi. Ilgari ular chet eldan keltirilardi, endi esa Rosatomning kompozit bo‘linmasiga kiruvchi Ulyanovskdagi korxonada ishlab chiqarilmoqda. Ushbu parraklar Novolak shamol elektr stansiyasining qurilmalarida qo‘llaniladi, shuningdek, ular xorijiy buyurtmachilar uchun ham taqdim etiladi.
«Bizning chet ellarda, avvalo Qirg‘izistonda bir qator shartnomalarimiz bor. U yerdagi Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqidagi hamkorlarimiz bizdan shamol energetikasi borasida texnologik mustaqillik eksportini kutmoqda. Biz bu shamol elektr stansiyalariga parraklarni mamnuniyat bilan yetkazib beramiz. Boshqa bir qator davlatlar nafaqat atom elektr stansiyalari, balki shamol va quyosh energiyasini o‘z ichiga olgan «yashil» energetika klasterlarini qurish ustida ham ish olib bormoqda,» – dedi zavod ochilishida Rosatom bosh direktori Aleksey Lixachev.
Parraklar quyidagicha tayyorlanadi: Avval shisha matolar bichish kompleksida kesiladi, tayyorlanmalar rulonlarga o‘raladi. Shu bilan bir vaqtda lonjeronlarning tokchalari tayyorlanadi. Tokcha – bu parrak yarmining butun uzunligi bo‘ylab cho‘zilgan bir necha qavat uglerodli mato tasmadan iborat.
So‘ngra parrak yarim qismlari shakllantiriladi: tayyorlangan qolipga shisha tolasi, lonjeron tokchalari, parrakni generator xabiga (gondolaga) mahkamlash elementlari, keyin esa to‘rlar, naychalar va boshqalar joylashtiriladi. Barchasi plyonka bilan qoplanadi, vakuumlanadi, so‘ng smola quyiladi, shundan keyin yarim qismlar qotadi. Tayyor yarim qismlarning tokchalariga lonjeronlar va yashindan himoya tizimlari o‘rnatiladi, so‘ngra detallar moslashtiriladi va yelimlanadi. Chok sifati nuqsonoskop va termografik kamera yordamida tekshiriladi. Yig‘ilgan parrakda parrakni mahkamlash vtulkalari frezalanadi, yelim choklari laminatsiyalanadi, geometrik o‘lchamlari tekshiriladi, zamaska qoplanadi, bo‘yaladi, og‘irligi o‘lchanadi, muvozanatlanadi va tayyor mahsulot omboriga jo‘natiladi.
Parrak dizayni 2016-yildayoq divizion buyurtmasi asosida maxsus ishlab chiqilgan edi. Uning uzunligi 51 metr, og‘irligi 8,5 tonna bo‘lib, 90 foizi shisha kompozitdan, 10 foizi uglerod kompozitdan iborat. Parrak «Rosatom Qayta tiklanuvchi energiya» foydalanayotgan 2,5 MVt quvvatli turbina uchun mos keladi. Ishlab chiqarishda shisha va uglerod tolali matolar ishlatiladi, ular kompozit divizionida tayyorlanadi. Zavodning loyiha quvvati yiliga 450 parrakni tashkil etadi. Parraklar xalqaro standartlarga muvofiq sertifikatlash markazida sinovdan o‘tkazilgan.
