Fevral oyining oxirida Moskvada o‘tkazilgan Kelajak texnologiyalari forumida Rosatom vakillari davlat korporatsiyasi olimlarining eng so‘nggi ishlanmalarini namoyish etdilar, ilm-fan yutuqlariga asoslangan sohalardagi vaziyat haqida ma’lumot berdilar, ilg‘or ilmiy yo‘nalishlarni rivojlantirish istiqbollari to‘g‘risida hikoya qildilar. Batafsil ma’lumotlar bilan tanishamiz.
Ko‘rgazmaning yulduzi Rosatom olimlari biofabrikatorda yetishtirgan qon tomiri ekvivalentini son arteriyasiga implantatsiya qilingan quyon bo‘ldi. «Transplantatsiyadan beri bir oydan ortiq vaqt o‘tdi, quyon tirik, sog‘lom va umuman olganda ancha semiz,» deya Rosatom bosh direktori Aleksey Lixachev Rossiya prezidenti Vladimir Putinga ma’lum qildi. Moskva meri Sergey Sobyanin prezidentga 2026-yilda Rosatomning Moskva viloyatidagi gigafabrikasi ishlab chiqarishni boshlayotgan batareyalar uchun litiy-ion elementining namunasini ko‘rsatdi.
Stendda uglerod tolali ko‘ptomonlama forum ishtirokchilarining e’tiborini tortdi. Davlat korporatsiyasining kompozit bo‘limi uni robotlashtirilgan fazoviy-sterjenli o‘rash texnologiyasining eng so‘nggi usuli bilan yaratgan edi. Tashrif buyuruvchilar kapsulalangan radiofarmpreparatlarni sintez qiluvchi qurilma ishlashi bilan ham tanishdilar. Bu qurilma ichida diagnostik va davolovchi radionuklidlar bo‘lgan bioparchalanuvchi mikrosferalarni yaratadi. Kumushsimon qirindili shisha idishda berilliy bor edi. Uni kosmik kemalar va raketalar qotishmalariga ularning mustahkamligini oshirish va og‘irligini kamaytirish maqsadida qo‘shadilar.
«Yangi materiallar sanoati istiqbollari: mahsulot – ishlab chiqarish – sotish» sessiyasida Rosatom bosh direktori birinchi o‘rinbosari, rivojlanish va xalqaro biznes bloki rahbari Kirill Komarov muvaffaqiyatning asosiy omili haqida gapirdi: «Faqat ichki iste’mol bozoriga e’tibor qaratilsa, raqobatbardosh material va uni ishlab chiqarish texnologiyasini yaratib bo‘lmaydi. Biz jahon miqyosida raqobatbardosh bo‘lishimiz shart. Shu ma’noda, Rosatomning jahon atom energetikasi bozorida erishgan muvaffaqiyati biz uchun yangi materiallarni rivojlantirish sohasida ham yo‘l ko‘rsatuvchi yulduz vazifasini o‘tamoqda.»
U Rosatomning maqsadi jahon analoglaridan yuqori darajadagi mahsulotlar yaratish ekanligini ta’kidladi. Kirill Komarov: «Bu yondashuv polimer kompozit materiallar sohasida muvaffaqiyatli amalga oshirildi. Xuddi shunday, biz boshqa yo‘nalishlarda ham, jumladan nodir va nodir yer metallari, qo‘shimcha texnologiyalar bo‘yicha ham ilgarilab bormoqchimiz,» deya qo‘shimcha qildi.
«Biz jahon miqyosida raqobatbardosh bo‘lishimiz shart»
Kirill Komarov
Rosatom bosh direktorining birinchi o‘rinbosari, rivojlanish va xalqaro biznes bloki direktori
Atom reaktorlari ilmiy-tadqiqot instituti ishlab chiqarish bo‘yicha direktor o‘rinbosari Aleksandr Zvir «Yadro energetikasi uchun materiallar» sessiyasida institutning noyob qurilmalarida Mendeleyev jadvalidagi yangi elementlarni sintez qilish uchun zarur bo‘lgan kamyob izotoplarni ishlab chiqarish haqida ma’lumot berdi.
Yefremov nomidagi elektrofizik apparaturalar ilmiy-tadqiqot instituti ilmiy-tadqiqot bo‘limi boshlig‘i Pavel Piskarev boshqariladigan termoyadro sintezi uchun materiallar xususida so‘zladi. Olim yaqin kelajakda insoniyat termoyadro energiyasidan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishiga shubha qilmaydi. Pavel Piskarev Rossiya innovatsiyasi – reaktor texnologiyalari bilan tokamak uchun volfram-mis kompozitini taqdim etdi. Ushbu loyiha hozirda Rossiyada amalga oshirilmoqda.
«Proriv» AJning texnologiya va materiallarni ishlab chiqish bo‘limi boshlig‘i Aleksandr Jerebsov ishlatilgan yadro yoqilg‘isini (YYBN) qayta ishlash uchun ixcham robotlashtirilgan korxona yaratilgani haqida ma’lumot berdi. Xloridlar eritmasi qo‘llaniladigan pirokimyoviy jarayonlar uchun yuqori ekspluatatsion xususiyatlarga ega materiallar zarur. Bunday material sifatida Rossiya olimlari sirkoniy oksidi asosidagi keramikani ishlab chiqmoqdalar.
«Kelajak energetikasi uchun materiallar» sessiyasida ma’ruzachilar vodorod energetikasi istiqbollarini muhokama qildilar. «MISiS» fan va texnologiyalar universiteti ilmiy xodimi Ulyana Zavorotnaya vodorod elementlarining foydali ish koeffitsienti (60-80%) quyosh stansiyalarinikidan kamida uch baravar yuqori ekanligini ta’kidladi. Transport vodorod tizimlarining energiya sig‘imi esa xuddi shu o‘lchamlarda litiy batareyalaridan 3,5 marta ko‘p. «N2 Invest» bosh direktori Viktor Medvedev: «Hozir vodorodning uchinchi kelishi, u tez sur’atlarda rivojlanmoqda,» deb ishonch bildirdi. Viktor Ilgisonis esa: «Men vodorod energetikasi emas, balki vodorod texnologiyalari tarafdoriman. Vodorod energetikasining jadal rivojlanishi bo‘yicha juda optimistik bashoratlar sezilarli darajada tuzatildi.» U vodorodni ishlab chiqarish va tashish xarajatlarini eslatib o‘tdi va xulosa qildi: bularning barchasi vodorod energetikasini bugungi kunda jozibador qilmaydi. Viktor Ilgisonisning fikriga ko‘ra, boshqa sohalarning texnologik jarayonlarida ishlatish uchun vodorod ishlab chiqarishning ekologik xavfsizligini oshirish istiqbolli bo‘lishi mumkin.
«Kvant texnologiyalari: imkoniyatlar chegarasida» sessiyasida Rosatomning kvant texnologiyalari bo‘yicha direktori Yekaterina Solntseva Rossiya kvant texnologiyalari rivojlanishida ulkan sakrash qilganini ma’lum qildi. Kvant poygasiga darhol qo‘shilmagan mamlakat endi yetakchilikka da’vogarlar safiga kirdi. Keyingi qadam – yaqin yillar ichida kvant kompyuterlari va umuman kvant texnologiyalaridan amaliy masalalarni hal etishda foydalanishni yo‘lga qo‘yishdir. Kvant texnologiyalarini rivojlantirishdan manfaatdor barcha kuchlarni birlashtirish vazifasini Rosatom o‘z zimmasiga oladi. Yekaterina Solntseva shu yilning iyul oyida kvant texnologiyalari bo‘yicha xalqaro anjuman o‘tkazilishini e’lon qildi.
