Iyun oyi oxirida Sankt-Peterburgda birinchi Xalqaro BRIKS davlatlarining yadroviy tibbiyot bo‘yicha forumi bo‘lib o‘tdi. Uyushmaga a’zo mamlakatlarning 250 dan ortiq vakillari ushbu sohadagi ishlarning holati haqida muhokama qilishdi. Rosatom forumning tashkilotchilardan biri bo‘lib qatnashdi.
Ishtirokchilarni tabriklab, Rossiya Bosh vaziri o‘rinbosari Tatyana Golikova ishtirokchi davlatlarning yadro tibbiyotini rivojlantirish bo‘yicha yagona strategiyasini, shu jumladan, kasalliklarni davolash va radiofarmpreparatlardan (RFP) foydalanishning yagona yondashuvlarini shakllantirish zarurligini ta’kidladi. U uchta sohada yadroviy tibbiyotini rivojlantirishni taklif qildi. Birinchisi, o‘z RFP va ulardan foydalanish uskunalarini ishlab chiqarishni rivojlantirish orqali texnologik suverenitetni oshirish. Ikkinchisi, yadroviy tibbiyoti texnologiyalarini nafaqat BRIKS ichida, balki boshqa davlatlar orasida ham targʻib qilishdir. Uchinchidan, yadroviy tibbiyot sohasida o‘zaro savdoni ko‘paytirishni taklif qilgan.
Ushbu maqsadlarga erishish uchun Tatyana Golikova ilmiy-texnik hamkorlikdagi eng istiqbolli sohalarni aniqlash va zamonaviy RFP ishlab chiqarishni, shuningdek, BRIKS davlatlarida yadroviy tibbiyotidan foydalangan holda kasalliklarni davolashda eng yaxshi amaliyotlar haqida umumlashtirishni to‘plash va e’lon qilishni belgilash takliflarini ilgari surgan.
Rossiya Sog‘liqni saqlash vaziri Mixail Murashko ushbu umumlashtirish BRIKS sog‘liqni saqlash vazirlarining joriy yil oktyabr oyida bo‘lishi rejalashtirilgan 14-yig‘ilishi uchun tayyorlanishi rejalashtirilganligi aniqlik kiritdi. “BRIKS davlatlarining tashabbuslari global sog‘liqni saqlash arxitekturasining asosiga aylanishi mumkin”«, dedi vazir. Risola BMT, JSST, Saratonni tadqiq etish xalqaro agentligi va Xalqaro atom energiyasi agentligiga taqdim etiladi.
Mixail Murashkoning so‘zlariga ko‘ra, radiofarmatsevtika Rossiya Federatsiyasi Prezidentining farmoni bilan tasdiqlangan texnologiyalarni ishlab chiqishning ustuvor yo‘nalishlari ro‘yxatiga kiritilgan. Rossiyada “Saratonga qarshi kurash” federal loyihasi doirasida yiliga 800 mingdan ortiq tadqiqotlar olib boriladi. Ular tibbiyot sug‘urtasi bilan qoplanadi va ruslar uchun bepul. Radiofarmatsevtik dorixonalar mavjud bo‘lib, unda to‘liq ishlab chiqarish zanjiri tashkil etilgan – izotoplarni ishlab chiqarishdan tortib, tayyor RFPgacha. Rossiyada va YeOII doirasida yadroviy tibbiyotidagi izlanmalar bemorga tezroq yetib borishi uchun normativ-huquqiy bazaga tuzatishlar kiritildi. Mixail Murashko BRIKS mamlakatlariga birgalikda tadqiqot o‘tkazish va RFP yaratishni taklif qildi.
Rosatomning fan va strategiya bo‘yicha bosh direktor o‘rinbosari Yuriy Olenin xabar qilinganidek, yadroviy tibbiyot davlat korporatsiyasi faoliyatidagi ustuvor vazifalardan biri hisoblanadi. Rosatom tibbiy yordam ko‘rsatish infratuzilmasini rivojlantiradi, tibbiy izotoplar va radiofarmpreparatlar ishlab chiqaradi va yetkazib beradi, diagnostika va terapiya uchun uskunalar yaratadi, tibbiyot mahsulotlarga ionlashtiruvchi ishlov berish uchun yechimlarni ishlab chiqaradi. Ayniqsa, Rosatom Eron izotop taʼminotining 90% gacha, Braziliyada uchdan bir qismi, Xitoyda 22% va Hindistonda 13% ni taʼminlaydi.
Yuriy Olenin tartibga soluvchi milliy qoidalarni masalan, dori-darmon ta’minoti zanjirlarini, klinikadan oldingi va klinik tadqiqotlar va boshqalarni uyg‘unlashtirish muhimligini ta’kidladi.
Rossiya Fanlar akademiyasining akademigi, N.N. Bloxin nomidagi onkologiya MTTMi klinik eksperimental radiologiya instituti direktori Boris Dolgushin ta’kidlaganidek, Rossiya yadroviy tibbiyoti bo‘yicha BRIKS mamlakatlariga ko‘p narsa taklif qilishi mumkin. Birinchidan, ta’lim: ushbu sohadagi yetakchilardan biri bo‘lgan Rossiya Xalqaro atom energiyasi agentligining dasturlari bo‘yicha o‘qita olishi mumkin. Ikkinchidan, uskunalar – yadroviy reaktorlar, tezlatgichlar, siklotronlar. Uchinchidan, yadroviy materiallar. To‘rtinchidan, yangi texnologiyalar. Masalan, Bloxin nomidagi markazda bor-neytron tutib qoluvchi terapiyasi majmuasi o‘rnatilmoqda va u joriy yil oxiridan ish boshlashi kerak.
Davlat ko‘p tarmoqli ixtisoslashgan gospitali yadroviy tibbiyoti instituti direktori va Hindiston yadro jamiyati prezidenti Prabxa Etiradjning aytishicha, 1970 yildan buyon Hindistonda yadroviy tibbiyotining portlovchi o‘sishi kuzatilmoqda. Ushbu sohadagi tashkilotlarning 80-90% ga yaqini xususiydir. “Bu yadroviy tibbiyotda texnologiyalar va ijodkorlikni rivojlantirish imkoniyatini beradi”, – deya tushuntirdi Prabxa Etiradj. Davlat mutaxassislarni o‘qitishni o‘z zimmasiga oldi.
Rafael Lopes, Kardiologiya gospitalining yadroviy tibbiyoti departament mudiri, Braziliya yadroviy tibbiyot jamiyati prezidenti kardiologiya sohasida RFPdan foydalanish haqida gapirdi. Yiliga qariyb 1 million jarrohlik amaliyoti shunga to‘g‘ri keladi, bu umumiy sonining yarmini tashkil etadi. Protseduralar Yagona fotonli emissiyon kompyuter tomografiyasida amalga oshiriladi, chunki u arzon va qulay. Mamlakat oldidagi vazifa PET skanerlari va ulardagi protseduralar sonini ko‘paytirishdan iborat: qimmat rubidiy generatorlari kerak. “Biz birgalikda bemorlar uzoqroq va sog‘lom yashashlari uchun YaT texnologiyalarini moliyaviy jihatdan arzonlashtirish haqida o‘ylashimiz kerak”, deb taklif qildi Rafael Lopez.
Eronning Pars Isotope Company kompaniyasi bosh direktori Moxammedreza Davarpanax, alfa va beta nurlanishga ega bo‘lgan izotoplarning turli kombinatsiyalarini qo‘llashda kelajakni ko‘rishini aytdi. Davlat Yagona fotonli emissiyon kompyuter tomografiyasi parkini (hozirgacha 220 dan ortiq qurilma) ikki barobar ko‘paytirishni va 60 tagacha PET skanerini o‘rnatishni rejalashtirmoqda. Mamlakatda 60 ga yaqin RFPlar ishlab chiqariladi, ularning yarmidan ko‘pi diagnostika hisoblanadi. 18 ta yangi mahsulot klinik sinovlarda, 11 tasi asosiy tadqiqot bosqichida. «Izlanishlar o‘tkazishda mamlakatlarga yordam berishdan xursand boʻlamiz. Bu juda muhim, saraton barchamiz uchun umumiy dushmandir«, – deya xulosa qildi Moxammedreza Davarpanax.
Xitoy, Janubiy Afrika, Misr va Saudiya Arabistonidan yadroviy tibbiyot sohasidagi yuqori darajali tashkilotlar vakillari ham oʻz tajribalari bilan oʻrtoqlashdi.
Forum doirasida jami 16 ta sessiya o‘tkazildi, unda asosiy radionuklidlar ishlab chiqarish, innovatsion ishlanmalar, RFPni ro‘yxatdan o‘tkazish, yadroviy tibbiyotda turli texnologiyalar, uning kardiologiya va endokrinologiya sohasida qo‘llanilishi va boshqa masalalar muhokama qilindi. Forum natijalari 2024 yilning 22–24 oktyabr kunlari Qozon shahrida bo‘lib o‘tadigan BRIKS sammitida yadroviy tibbiyot sohasidagi hamkorlikni muhokama qilish uchun asos bo‘ladi.
