Sentyabr oyida Markaziy Osiyo davlatlari – O‘zbekiston va Qirg‘izistonda bir vaqtning o‘zida bir nechta voqealar sodir bo‘ldi, ushbu voqealar Rosatomning ushbu mintaqadagi loyihalarini amalga oshirish yo‘lidagi muhim qadamlari sifatida ko‘rilishi mumkin. Yangiliklarni ulashamiz.
O‘zbekiston
«Atomstroyeksport» (ASE, Rosatomning muhandislik bo‘linmasi) va «O‘zatom» agentligi qoshidagi «Atom elektr stansiyasi qurilishi direksiyasi» O‘zbekistonda bo‘lajak kichik quvvatli AES (KQAES) qurilish maydonida ishlarni boshlash to‘g‘risida bayonnomani imzoladi. «Bugun imzolangan bayonnoma tomonlar tomonidan me’yoriy va moliyaviy majburiyatlari bo‘yicha birinchi navbatdagi shartlarning bajarilganligini tasdiqlaydi. Rosatomning muhandislik bo‘linmasi KQAESni joylashtirish uchun litsenziya olish va qurilish maydonida qidiruv ishlarini o‘tkazish bo‘yicha hujjatlarni faol ishlab chiqishga kirishmoqda», – dedi ASE AJning Markaziy Osiyoda AES qurish loyihalari direktori Pavel Bezrukov.
KQAES loyihasi bo‘yicha dastlabki ishlar yozda boshlangan edi. Jumladan, avgust oyining oxirida bo‘lajak AES quruvchilari uchun vaxta shaharchasi qurilishi boshlangan. Boshqa mamlakatlardagi qurilish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, yangi aholi punkti sanoat korxonalari va tijorat tashkilotlarini o‘ziga jalb etadi.
O‘zbekistonning KQAESida RITM-200N suv-suv yadro reaktori o‘rnatiladi. Bu Rossiyaning eng yangi ishlanmasi bo‘lib, RITM-200 kema reaktorini (bu reaktor atom muzyo‘rarlarida muvaffaqiyatli ishlaydi) quruqlikda joylashtirishga moslashtirish natijasidir. RITM-200N shuningdek, hozirda Yakutiyada qurilayotgan va Rossiyadagi birinchi quruqlikdagi KQAES bo‘lajak atom stansiyasida ham o‘rnatiladi.
Qirg‘iziston
«Rosatom Servis» VI Qirg‘iziston-Rossiya iqtisodiy forumi doirasida (Rosatomning Elektr energetika divizioni tarkibiga kiradi), Rossiya-Qirg‘iziston taraqqiyot jamg‘armasi (ikki mamlakat hukumatlari tomonidan ta’sis etilgan taraqqiyot instituti) va «Alfa Oil» (Qirg‘iziston bozorida yoqilg‘i-moylash materiallari va boshqa neft mahsulotlarini sotish bo‘yicha yetakchi kompaniya) o‘rtasida Jalol-Obod viloyatida o‘rnatilgan quvvati 30 MVtgacha bo‘lgan «Chandalash» kichik gidroelektr stansiyasini (GES) qurish bo‘yicha investitsiya loyihasini ishlab chiqish va amalga oshirish to‘g‘risida kelishuv tuzdilar. Loyihani amalga oshirish muddati – 3 yil.
«Biz Qirg‘iziston Respublikasi Energetika vazirligi ko‘magida muhim ijtimoiy-iqtisodiy obyekt qurilishini boshlayapmiz. «Chandalash» GESi mahalliy aholi farovonligi va mamlakat sanoati rivojiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Loyihani amalga oshirish Rosatomning ilg‘or texnologiyalarini qo‘llash orqali amalga oshiriladi va gidroelektr stansiyasini qurishning eng yuqori standartlarini kafolatlaydi,» – dedi «Rosatom Servis» bosh direktorining loyihalarni boshqarish bo‘yicha o‘rinbosari Vladimir Bredov.
«Rosatom Servis» EPC-pudratchi sifatida ishlaydi: loyihani boshqaradi, loyiha-smeta va ishchi hujjatlarni ishlab chiqadi, uskunalarni yetkazib beradi, qurilish-montaj va sozlash ishlarini bajaradi. Loyihaga mahalliy pudratchilar maksimal darajada jalb etilishi kutilmoqda. Rossiya-Qirg‘iziston taraqqiyot jamg‘armasi va «Alfa Oil» MCHJ investorlar sifatida ishtirok etadi va davlat hokimiyati organlari bilan hamkorlikni ta’minlaydi.
Xuddi shu kunlarda Issiqko‘l viloyatining Ko‘k Mo‘ynoq-Birinchi qishlog‘i yaqinida «Rosatom»ning shamol parki yaratish loyihasi boshlanganini anglatuvchi kapsulaga asos solish marosimi bo‘lib o‘tdi.
«Barcha shubhalarga qaramay, bugun biz BMTning barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish bo‘yicha vazifalaridan birini amalga oshirishga kirishdik. Qirg‘iziston Respublikasi qayta tiklanadigan energiya manbalari bo‘yicha eng katta salohiyatga ega hududlar qatoriga kirsa-da, biz o‘z iste’molimizda shamol energiyasi, quyosh energiyasi va biogaz texnologiyalari energiyasidan foydalanganimiz yo‘q. Bizda yiliga 300 dan ortiq quyoshli kunlar mavjud va bu yerdagi shamolning kuchi xalq afsonalarida aks ettirilgan,» – dedi Vazirlar Mahkamasi raisi – Qirg‘iziston prezidenti administratsiyasi rahbari Aqilbek Japarov.
«Men Qirg‘iziston rahbariyatiga minnatdorman va ishonamanki, bizning hamkorligimiz faqat mustahkamlanib boraveradi,» – dedi «Rosatom Qayta tiklanadigan energiya» bosh direktori Grigoriy Nazarov.
Maydonda shamol o‘lchash ishlari olib borilmoqda, qurilish ishlarini 2025-yilda boshlash rejalashtirilgan. SHES 2026-yil oxiriga qadar tayyor bo‘lishi kutilmoqda.
Qozog‘istonda ham atom energiyasi bo‘ladi
Oktyabr oyi boshida Qozog‘istonda AES qurilishi bo‘yicha umummilliy referendum bo‘lib o‘tdi. Ovoz berganlarning aksariyati (70 foizdan ortig‘i) qurilishni yoqladi. Qozog‘iston hukumati reaktor texnologiyasining to‘rtta potensial yetkazib beruvchisini ko‘rib chiqmoqda, ular orasida Rosatom ham bor. Mamlakat prezidenti Qasim-Jomart Toqayev xalqaro konsorsium varianti ham muhokama qilinayotganini aytdi. Qozog‘istonda birinchi atom elektr stansiyasini 2035-yilga qadar qurish rejalashtirilgan.
