Հուլիսի կեսերին «Աքքույու» ԱԷԿ-ի շինհրապարակ է առաքվել լիամասշտաբ վարժասարք՝ Թուրքիայի առաջին ատոմակայանի կառավարման բլոկերի ճշգրիտ պատճենը։ ԱԷԿ-ի գործառնական անձնակազմը անցնում է վերապատրաստում, լիցենզավորում և բարձրացնում իրենց որակավորումը: Ռոսատոմի կառուցվածքում մի քանի ընկերություններ ստեղծում են վարժասարքեր ատոմակայանների համար. սա պետկորպորացիայի համար կարևոր կոմպետենցիաներից մեկն է։
«Աքքույու»-ի համար լիամասշտաբ վարժասարքը՝ ծրագրա-տեխնիկական համալիր է, սնուցման և կառավարման համակարգերի թվային կրկնօրինակը: Դրա համար սարքավորումները ստեղծվել են էներգաբլոկների նախագծային փաստաթղթերի համաձայն. վարժասարքի բոլոր սարքավորումները, բանալիները և կառավարման վահանակները նույնական են իրականներին՝ հավաքման, տեղակայման, չափի, ձևի և գույնի առումով: Սա կարևոր է անձնակազմի անսխալ ռեակցիաների զարգացման համար: Մոնիտորների և ցուցիչների մասին տեղեկատվությունը նույնպես նման է իրականին։ «Գործնական ուսուցումը հնարավորություն կտա մշակել անձնակազմի գործողությունները ցանկացած իրավիճակներում, առավելագույնս մոտ մոտ իրական պայմաններին՝ մինչև ատոմակայանի անմիջական գործարկումը», — մեկնաբանել է «Աքքույու Նուկլեարի»-ի գլխավոր տնօրեն Անաստասիա Զոտեևան: .
Լիամասշտաբ վարժասարքը արտադրվել է Ատոմային էլեկտրակայանների շահագործման համառուսաստանյան գիտահետազոտական ինստիտուտի կողմից (ԱԷԿՇՀԳՀԻ, Ռոսատոմի մաս): Վարժասարքի աշխատանքը հիմնված է բարդ մաթեմատիկական մոդելի վրա, որն իրական ժամանակում մոդելավորում է ատոմակայանի աշխատանքի բոլոր ռեժիմները:
Ավելի վաղ՝ այս տարվա հունիսին, «Աքքույու» է բերվել վերլուծական վարժասարք ։ «Վերլուծական վարժասարքն օգտագործում է էներգաբլոկի նույն իրական ժամանակի ամբողջական մոդելը, ինչ լիամասշտաբայինը: Այս մոդելը ստեղծվել է ԱԷԿՇՀԳՀԻ-ում՝ առանց մոդելավորման համար օտար կոդերի օգտագործման, հիմնված ամբողջովին ռուսական դիզայնի համակարգի վրա և համապատասխանում է ռուսական և արտասահմանյան բոլոր պահանջներին»,- ասել է «ԱԷԿՇՀԳՀԻ»-ի ԱԷԿ-ների շահագործման տեխնիկական աջակցության մոդելավորման գործիքների մշակման բաժնի ղեկավար Վիկտոր Չեռնակովը։ Վերլուծական վարժասարքի և հիմնական տարբերությունը լիամասշտաբայինից այն է, որ բլոկի կառավարման վահանակի պանելներն ու վահանակները իրական չեն, այլ պատկերվում են սենսորային մոնիտորների վրա գրաֆիկական տեսքով:
«Աքքույու»-ի ապագա օպերատորները անցյալ տարվանից կատարելագործում են իրենց ԱԷԿ-ի կառավարման հմտությունները լիամասշտաբ և վերլուծական վարժասարքերի վրա: Սովորել են Լենինգրադի ԱԷԿ-ում և ԱԷՇՀԳՀԻ-ում։ Մասնավորապես, ԱԷՇՀԳՀԻ-ում դասընթաց են անցել ինժեներների յոթ խումբ՝ ԱԷԿ բլոկի կառավարման վահանակի մասնագետներ։ Նրանց թվում են ռուս միջուկային գիտնականներ և թուրք մասնագետներ՝ ռուսական բուհերի շրջանավարտներ, ովքեր սովորել են «Ատոմային էներգիա» մասնագիտությամբ։ Դասընթացն ավարտելուց հետո ԱԷՇՀԳՀԻ-ում գտնվող վարժասարքերը ապամոնտաժվեցին և ուղարկվեցին «Աքքույու»։ Այնտեղ դրանք նորից կհավաքվեն ու շահագործման կհանձնվեն, երբ պատրաստ լինի ուսումնական կենտրոնի շենքը։ Տեղադրվելուց հետո կիրականացվեն հսկիչ գործողություններ՝ օգտագործման համար:
Բացի «Աքքույու»-ից, ԱԷԿՇՀԳՀԻ-ը ստեղծում է լիամասշտաբ և վերլուծական վարժասրքեր РБМК, ВВЭР-440, ВВЭР-1000 и ВВЭР-1200 ռեակտորներով կայանների համար, այսինքն՝ բոլոր ռուսական ԱԷԿ-երի համար, բացառությամբ փոքրերի (Բիլիբինյան և ՊԱՏԷՍ): .
ԱԷԿՇՀԳՀԻ-ը նաև մշակում է ատոմակայանների թվային կրկնօրինակներ: «Վիրտուալ թվային ԱԷԿ» ծրագրային և ապարատային համալիրը կոմերցիոն շահագործման է հանձնվել 2020 թվականի մարտին։ Այն մոդելավորում է ատոմակայանների ավելի քան 300 համակարգեր և հաշվարկում է ավելի քան 3,5 միլիոն փոփոխական: 2021 թվականի փետրվարից ԱԷԿՇՀԳՀԻ-ը ստեղծում է «РИТМ-200» և «Шельф» երկու տեսակի ռեակտորային կայանքներով փոքր հզորության ատոմակայանների (ՓՀԱԿ) թվային կրկնօրինակը։ «Վիրտուալ ՓՀԱԿ»-ի փորձարկումը և համալիրի գործարկումը նախատեսված է 2024 թվականին։
Ռոսատոմի կառուցվածքում ատոմակայանների վարժասարքերը մշակվում է ոչ միայն ԱԷԿՇՀԳՀԻ-ի, այլ նաև «ՋԵՏ» ճարտարագետատեխնիկական կենտրոնը (ՋԵՏ ՃՏԿ)։ Ընկերությունը պետկորպորացիայի կառուցվածքում ընդգրկվել է 2020 թ-ին։ ՋԵՏ ՃՏԿ-ը մատակարարել է գրեթե բոլոր վարժասարքերը, որոնք գործում են ռուսական նախագծման արտասահմանյան ԱԷԿ-երում (երկու վարժասարք Չինաստանում, մեկական Հնդկաստանում, Բելառուսում և Բանգլադեշում): Մեկ այլ վարժասարք՝ չինական «Տյանվան» ԱԷԿ-ի թիվ 7 և 8 բլոկերի համար, ուղարկվել է այս տարվա մայիսին։ Ըստ պլանի՝ այն պետք է առաքվեր 2024 թվականին, սակայն այն ուղարկվել է ժամանակից շատ շուտ, որպեսզի անձնակազմը լրացուցիչ ժամանակ ունենար աշխատանքին պատրաստվելու համար։ «Սյույդապու» ԱԷԿ-ի 3-րդ և 4-րդ բլոկերի մեկ այլ վարժասարքը նույնպես պատրաստվում է առաքման համար նախատեսված ժամկետից շուտ՝ 2024 թվականի սկզբին:
Նաև ՋԵՏ ՃՏԿ-ն արդիականացնում է Հունգարիայի «Պակշ-1» լիամասշտաբ վարժասարքը և պատրաստում է վարժասարքեր եգիպտական «Էլ-Դաբաա»-ի և ռուսական Կուրսկի ԱԷԿ-2-ի համար:
Ընկերության գործունեության մեկ այլ ուղղություն է՝ այլ տեսակների էլեկտրակայանների համար վարժասարքերի և թվային կրկնօրինակների ստեղծումը։ Այսպես, այս տարվա ապրիլին Մինսկում, ՏԻԲՈ-2023 համաժողովի շրջանակում, ՋԵՏ ՃՏԿ համաձայնագիր ստորագրեց «Բելէներգո» և «Բելէներգորեմնալադկա» ընկերությունների հետ՝ Բելառուսի էներգետիկայի նախարարություն էներգետիկ օբյեկտներում լիամասշտաբ վարժասարքերի ներդրման և թվային կրկնօրնակների խթանման վերաբերյալ: Համագործակցությունը նախատեսում է էլեկտրակայանների տեխնոլոգիական արտադրամասերի անձնակազմի վերապատրաստում և որակավորման բարձրացում, ինչպես նաև էներգետիկ սարքավորումների շահագործման լավագույն փորձի ներդրում:
