Тамыз айында «Росатомның» Солтүстік полюске — «Білім мұзжарғышына» алтыншы халықаралық арктикалық экспедициясы өтті. Атом мұзжарғышының бортында қатысушыларды көптеген қызықты нәрселер күтті: атом және ғарыш салаларының ғалымдары мен сарапшыларының дәрістері, тек солтүстік ендіктерде мүмкін болатын ғылыми эксперименттер, мұзжарғышқа экскурсиялар, Арктиканың әдемі көрінісі және оның тұрғындарының — ақ аюлардың, киттердің, арктикалық құстардың тіршілігін бақылау. Әрине, қатысушылардың – әлемнің 21 елінен 66 талантты оқушының қарым-қатынасы.
«Білім мұзжарғышы» алтыншы рет және екінші рет — халықаралық форматта (алғаш рет — өткен жылы) өткізіледі. Экспедицияға қатысу құқығы үшін әлемнің 21 елінен 14-16 жастағы 67 мыңнан астам оқушы, оның ішінде 4 мыңға жуық шетелдік қатысушы күресті. Шетелдік өтінімдердің ең көп саны Бангладештен (841), Үндістаннан (492) және Қырғызстаннан (471) келді. Жеңімпаздарды көп сатылы іріктеу қорытындысы бойынша, сондай-ақ «Үлкен өзгеріс» байқауының, «Сириус» білім беру бағдарламаларының, Ресей «Білім. Ойын» зияткерлік ойындары чемпионатының нәтижелері бойынша, «Росатом юниорлары» қозғалысына қатысушылар арасынан іріктеп таңдалды.
«Жеңіске 50 жыл» атом мұзжарғышының бортындағы экспедиция бағдарламасының маңызды тармақтарының бірі перспективалы жылжымалы платформа-планета бетінде жүрушілердің жеңілдетілген модельдерінің бірлескен автономды жарыстары болды. Оларды геологиялық құрылымын зерттеу үшін Күн жүйесінің нысандарына жеткізеді. Зерттеулерді «Росатом» және «Роскосмос» қызметкерлері жүргізді. «Роскосмос» пен «Росатом» технологияларының қорытпасы» Солтүстік полюсте символдық түрде үйлеседі. Полюс есебінен біз болашақта атом технологиясының арқасында қол жеткізуге болатын алып планеталар спутниктерінің жағдайларына ұқсатамыз. Қашықтықтағы операторлар немесе жасанды интеллект басқаратын роверлер мұз қабаты бар басқа планеталардың бетінде жұмыс істейді. Бұл бізге Күн жүйесін, оның тіршілік болуы мүмкін шекараларын белсенді түрде зерттеуге мүмкіндік береді», – деп түсіндірді сынақшы ғарышкер, «Білім мұзжарғышы – 2025» ғылыми-ағарту бағдарламасының сарапшысы Андрей Бабкин.
«Росатом» мамандары қатысушыларға дәріс оқып қана қоймай, олармен көп әңгіме жүргізді: «Саяхат кезінде композиттер туралы айтылды — оның не екені, олар қайда қолданылатыны, сонымен қатар басқару туралы: қалай басқарушы болу керек, басқарушының жұмыс күні қалай құрылатыны туралы болды. Балалар керемет талантты, белсенді, ақылды, олармен өте қызықты болды. Олар қайда оқуға бару, қалай ансап құру туралы терең, жүйелі сұрақтар қойды. Таңдауды өздері жасауы үшін тікелей кеңес бермей байыптап жауап бердім» – деп «Росатом» композиттік дивизионының бас директоры Александр Тюнин ойымен бөлісті.
Экспедицияға сарапшылар қатарында Индонезияның зерттеулер мен инновациялар жөніндегі ұлттық агенттігінің (BRIN) реакторлық технологиялар бойынша зерттеу орталығының жетекшісі Топан Сетиадипура, Вьетнам атом энергиясы институтының (ВИНАТОМ) Ядролық физика және технологиялар институтының Ядролық физика орталығының директоры Суанг Чунг Ле, 2024 жылғы «Ресей Жыл мұғалімі» бүкілресейлік байқауының жеңімпазы және «Атом сабағы» жобасының елшісі Леонид Дедюха және басқалар қатысты.
Ең әсерлі сәттердің бірі Ресейдің Мемлекеттік туы күнін мерекелеу болды: 21 елдің оқушылары мен сарапшылары мұзжарғышта үлкен ресейлік триколор орналастырды. Египеттің Атом энергиясы басқармасының (EAEA) Ұлттық радиациялық зерттеулер және технологиялар орталығының (NCRRT) радиологиялық төтенше жағдайлар бөлімінің басшысы және экспедиция сарапшысы Махмуд Саид Морси: «Ресейдің Үлкен туын барлығымен бірге орналастыру мен үшін мәртебе болды», — деді. Биылғы жылы мереке экспедицияның Мурманскке келу күнімен тұспа-тұс келді.
Кейбір қатысушылар планетаның шыңына шыққан, тіпті былайша қарды алғаш рет көрген өз елдерінің алғашқы өкілдері болды. ОАР-дан Изабелла Эйлин Нелл (Isabella Eileen Nell) Солтүстік полюсте өмірінде алғаш рет қарды жұмарлады: «Бұл өте керемет болды! Менің сипаттауға сөзім жетпейді, мен аздаған қарды алып, бірі-біріне біріктірдім. Қар бұлт сияқты, мен оны уысыма салып қыстым, маған осы мұздай әсер қатты ұнады, мен қарды қайта-қайта ұстағым келеді! Мен өте бақыттымын», – деп бөлісті қатысушы.
«Мен Солтүстік полюс экспедициясында Түркияның жалғыз өкілі болатынымды білгенде, мен көңілімнің керемет көтерілгенін сезіндім. Мен үшін әртүрлі елдердің балаларымен жаһандық мәселелерді, соның ішінде тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуді талқылау маңызды болды», — деп атап өтті Түркиядан келген қатысушы Дениз Арда.
Экспедиция – Арктика мен Солтүстік мұзды мұхитты зерттеу және игеру бойынша көп қырлы жұмыстың бір бөлігі. Биылғы жылы Ресейдің Солтүстік теңіз жолын — Еуропадан Қиыр Шығысқа дейін арктикалық теңіздер арқылы өтетін маршрутты игергеніне 500 жыл толады. «Біз өзіміздің алғашқы жол ашушыларымыздың ерлігімен мақтанудан жалықпаймыз, олар қорықпай, адам айтқысыз жаңалықтар ашуға апаратын қиын жолды кезең-кезеңімен жеңді. Ресей – әлемдегі атомдық мұзжарғыш флоты бар жалғыз ел, мен «Білім мұзжарғышы» рейсінде оқушылар Арктика жазығынан шабыт алып, болашақта жаңа жол ашушылар, серпінді технологияларды жасаушылар болатынына сенімдімін», – деді «Атомфлот» бас директоры («Росатомға» кіреді) Яков Антонов.
