3 Aralık, Rus nükleer filosunun doğum günü olarak kutlandı. 1959’da aynı gün, dünyanın ilk nükleer buzkıran gemisi Lenin de ulusal bayrağı çekti. O zamandan bu yana nükleer buzkıranlar, Kuzey Buz Denizi’nde Kuzey Denizi Rotası üzerindeki gemilere eşlik olan ana işlevlerini verimli bir şekilde yerine getiriyorlar.
Kuzey Kutbu neden nükleer buzkıranlara ihtiyaç duyuyor? Dizel motorlu gemiler yeterli değil mi? Hayır, değiller. Nükleer buzkıranlar çok daha güçlüdür. Örneğin, 1970-1990’larda inşa edilen Proje 10520 tasarım buzkıranlar 2.25 metrelik buz kütlesini aşabilirdi. 1960-1980’lerde inşa edilen Proje 97A kapsamındaki dizel elektrikli buzkıranlar sadece bir metre kalınlığında buz kütlesini aşabiliyordu. Nükleer buzkıranların bir diğer önemli avantajı, uzak kuzeyde yapılması kolay olmayan yakıt ikmaline sıkça ihtiyaç duymaması. Nükleer buzkıranlar, kirletici emisyon üretmez ve petrol sızıntısı sorunu yaşamaz.
Uzun Kuzey Denizi Rotasında
1970’lerin başlarında, Lenin, Arktika ve Sibir isimli buzkıranlar sayesinde, Rusya’nın Kuzey Kutbu kıyısının batı kısmı boyunca yıl boyu gemi yolculuğu yapılabildi. Bu yöntem, yerel şirketlere gıda ve ekipman teslimatı ve bu şirketlerden ürün sevkiyatı için olmazsa olmazdı ve hala da öyle.
Atomflot’un buzkıranları Kuzey Denizi Rotası’nın başarısı için vazgeçilmez bir konumda. Rusya hükümeti tarafından Aralık 2019’da onaylanan kalkınma stratejisi, bütün bir yıl tüm bu koridor boyunca deniz yolculuğunun yapılmasını sağlıyor. Bu koridorun, 2035 yılına kadar Avrupa ve Asya arasında ulusal ve uluslararası bir ulaşım yolu olması bekleniyor.
Atomflot’un geniş kapsamlı rutininin güncel bir örneği bulunuyor. Mart 2020’de layter (güvertesinde mavna olan gemi) taşıyıcısı nükleer Sevmorput, planlanmış rıhtım onarımlarından sonra Arktik LNG 2 projesi için betonarme yapılar, borular, çelik yapılar, inşaat makineleri ve elektrikli ekipmanlar da dahil olmak üzere 20.000 ton yük taşıyarak Gyda Yarımadası için Arhangelsk’ten ayrıldı. 22 Nisan’da da Sevmorput, beton levhalar, konteynerler, inşaat malzemeleri ve araç teslimatı için Severnaya Koyu’na (Alexandra Land Adası, Franz Josef Toprağı) yola çıktı ve üç gün sonra da hedefe ulaştı. Vaygach buzkıran gemisi, Sevmorput için karaya bağlı buz üzerindeki boşaltma noktasına yaklaşmak için bir geçit hazırladı. Bundan sonra Sevmorput, geminin ikinci sevkiyatını almak için Murmansk’a döndü.
İnşaat Aşamasından Hizmetten Çıkarma İşlemlerine Kadar
Atomflot, Kuzey Denizi Rotasında daha fazla yük trafiği beklentisiyle filosunu yeniliyor. Yeni buzkıranların inşası 2010’larda başladı. Üç Proje 22220 buzkıranı Arktika, Sibir ve Ural halihazırda su üstündeler. Aynı tasarıma sahip iki buzkıran omurgası da yakın gelecekte döşenecek. 23 Nisan’da Atomflot ve Zvezda Tersanesi, yeni Proje 10510 tasarımına göre inşa edilecek yeni nesil bir buzkıran olan Lider’in inşası için bir sözleşme imzaladı. Sözleşme, korona virüs karantinası nedeniyle uzaktan imzalandı. Atomflot CEO’su Mustafa Kashka sözleşmeyi Murmansk’tan imzalarken Zvezda Genel Müdürü Sergey Tseluyko da Vladivostok’tan imzaladı. Sözleşmeye göre, Lider 2027 senesininbitiminden önce dünyanın en güçlü nükleer buzkıranı olarak devreye alınacak: Tahrik sisteminin toplam kapasitesi 120 MW olacak. Bu kadar büyük güç kapasitesi göz önüne alındığında, Lider 4 metreden daha kalın buzlarda yelken açabilecek. Ana görevi, bütün bir yıl Kuzey Deniz Rotası boyunca gemilere eşlik etmek ve ticari amaçlar için kullanılacak yeni yüksek enlem yolları aramak olacak.
Atomflot aynı zamanda kullanılmış nükleer yakıtın ve nükleer atıkların buzkıranlardan ve denizaltılardan bertarafına da yardımcı oluyor. Bu alanda devam eden iki büyük proje bulunuyor: Lepse depo gemisinin sökülmesi ve kullanılmış nükleer yakıt demetlerinin Andreev Körfezi’ndeki depodan çıkarılması. Lepse’nin sökülmesinin 2022’de tamamlanması planlanıyor. Kullanılmış yakıt demetleri Andreev Körfezi’ndeki radyoaktif atık deposundan halihazırda boşaltılıyor.
Buz Kırma Efsanesi
6 Mayıs 1960: Dünyanın ilk nükleer buzkıranı Lenin, Murmansk’ta faaliyete geçti.
17 Ekim 1961: Sürüklenen buz istasyonu personeli ilk kez buzkırandan iniyor. O zamana kadar, tüm drift istasyonları daha zor ve pahalı olan hava yoluyla teslim edildi. Buzkıranlar gerekli noktaya yaklaşmaya ve sadece temel maddeleri değil, çok daha fazla yük ve ekipman teslimatına izin verdiler.
14 Kasım – 1 Aralık 1970: Dizel elektrikle çalışan yük gemisi Gizhiga, Kuzey Kutbu’ndaki ilk kış gezintisi sırasında Murmansk’tan Dudinka’ya eşlik etti ve geri döndü. Bu yolculukla, Norilsk Nikel’e mal teslim etme ve oradan da ürünlerle geri dönmek için kışın gemi konvoylarına eşlik etme olasılığını tahmin etmek amaçlandı.
26 Mayıs – 22 Haziran 1971: Lenin, Pevek’e (Rusya’nın en kuzeydeki kasabası) ilk kesintisiz yüksek enlem seyahatini yaptı. Nükleer buzkıran, dizel elektrikli bir buzkıran olan Vladivostok’a yaz gezintisi sırasında Chukchi Denizi’nde faaliyet göstermesi için eşlik etti. Buzkıranlar Novaya Zemlya Takımadaları ve Yeni Sibirya Adaları’nın kuzeyindeki yüksek enlem yollarını araştırdı.
Mart 1976: Dizel elektrikli yük gemisi Pavel Ponomaryov, ilkbahar başında buz yoluyla ilk yolculuğu yapmak için Yamal’a eşlik etti.
1989: Lenin buzkıranı reaktörleri durdurularak devreden çıkarıldı, pervaneleri söküldü ve buz keşif helikopterinin de faaliyeti durduruldu. Kuzey Kutbu’ndaki otuz yıllık operasyonunda, Lenin 3.741 gemiye eşlik etti, buz kaplı sularda dünya çapında ekvator boyunca otuz sefere denk gelen 560.600 mil dahil olmak üzere 654.400 deniz mili seyahat etti.
5 Mayıs 2009: Lenin, denizaşırı Murmansk yolcu terminaline demirlemek için getirildi ve müzeye dönüştürüldü.
Ekim 2018: Lenin Buzkıranı resmi olarak ulusal kültürel miras alanı statüsüne layık görüldü.
Nükleer buzkıranlar da kullanımdan kaldırılır ve parçalarına ayrılır. Sibir Buzkıranı 2016 yılında sökülmesi için Nerpa Tersanesi’ne çekildi. Burada buzkıranın nükleer tahrik ünitesi söküldü ve gemi boşluğu temizlendi. Ekim 2019’da, buzkıran Atomflot’un mendireğine teslim edildi, geri kalan kontamine sistemler ve ekipmanlar sökülene
kadar burada 2021’in sonuna kadar kalacak. 2022 yılında ‘temiz’ yapıların çelik hurdası olarak açık artırmaya çıkarılması planlanıyor. Arktika’da kontamine olmuş makinelerin sökülmesi devam ediyor
