Bu konunun odak noktası Bangladeş. Ülkenin ilk nükleer enerji santrali Ruppur’un zamanında devreye alınmasını ve güvenli çalışmasını sağlamak adına inşaat işleri, ekipman üretimi ve teslimatı ve personel eğitimi tüm hızıyla devam ediyor. 2021’de gerçekleşen önemli olaylara ilişkin derlememiz şöyle:
Ruppur, Bangladeş’in ilk nükleer santrali ve genel anlamda ilk nükleer projesi. Bu da projeyi, ülkenin ekonomi, eğitim, bilim ve yaşam kalitesi anlamında daha da önemli hale getiriyor.
Nükleer santrale ilişkin çerçeve anlaşma, Kasım 2011’de imzalanırken, Aralık 2015’te VVER-1200 reaktörlü iki üniteli bir nükleer santral için genel inşaat sözleşmesine imza attı. Söz konusu anlaşma, tarafların taahhüt ve yükümlülüklerini, son teslim tarihlerini, yapım sırası ve tesis inşaatı ile ilgili diğer hüküm ve koşulları belirliyor. Ulusal düzenleyici kurumu, Kasım 2017’de, nükleer santral için inşaat ruhsatı verdi. Aynı yıl, Ünite 1’in temeli için ilk beton döküldü. 2. Ünite’nin inşaatına ise resmi olarak Temmuz 2018’de başlandı.
Novovoronej-2 NGS, Ruppur santrali için bir referans model olarak hizmet etti. Referans birimleri, en yüksek güvenlik standartlarını karşılayan III+ nesil reaktörlerden oluşuyor.
Ağustos ayında, Ünite 1 reaktör binasında iç koruma kubbesinin montajı, toplam ağırlığı 230 ton olan çelik yapılar yerleştirilerek tamamlandı. Ünite 2’de, 4. iç muhafaza katmanı, planlanandan önce, Haziran ayında 38,5 m seviyesine kadar betonlandı. Hâlihazırda 5. katman, 44,1 m yüksekliğe ulaşacak şekilde betonlanıyor.
Şantiyeye 2021 yılında teslim edilen ekipman öncelikle Ruppur’un 2.Ünitesi için tasarlanmıştı. 1. Ünite için gerekli tüm makine ve ekipman daha önce teslim edilmişti. ZiO-Podolsk (Rosatom’un Makine Mühendisliği Bölümü AtomEnergoMash’in bir parçası), geçtiğimiz Mart ayında, ara ısıtıcılar, nemli buharı kurutmak ve aşırı derecede ısıtmak için tasarlanan bir nem separatörü ara ısıtıcı ve bir yüksek basınçlı ön ısıtıcı tedarik etti. Yüksek basınçlı ön ısıtıcılar, buhar jeneratörüne beslenen suyu ısıtıyor. Ay sonunda ZiO-Podolsk, nem separatörü ara ısıtıcı için separatörden nemi toplamak amacıyla tasarlanan bir ayırma tankı üretti.
Mart 2021’de PetrozavodskMash (AtomEnergoMash’in bir başka yan kuruluşu), Ünite 1 ve 2’nin türbin adaları için on iki yüksek basınçlı sürgülü vana üretti. Vanalar, tahliye sisteminin ve türbin yağlama sisteminin güvenli çalışmasını sağlamak için su beslemesinin kapanmasını sağladı. Şirket, Haziran ayında, ilk birincil soğutma sıvısı pompasını monte etti. Bu pompalar, birincil döngüde soğutma sıvısı sirkülasyonu sağlıyor ve yaklaşık 160 MPa basınç ve 300°C sıcaklık altında çalışıyor. Her VVER-1200 reaktöründe dört adet birincil soğutma sıvısı pompası bulunuyor.
Pandemi sırasında sahada güvenlik, sadece kurallara riayet etmek değil, aynı zamanda aşıyı da ifade ediyor. Ruppur santralinin şantiyesinde çalışan 1.000 işçi için aşı yapıldı. İlk gün 800 işçi aşı için kayıt yaptırdı. ASE Başkan Yardımcısı ve Ruppur inşaat projesinin Direktörü Alexey Deriy, yaptığı açıklamada, “ASE, çalışanlarının sağlığına karşı sorumlu davranır. Bu, güvenlik kültürümüzün ayrılmaz bir parçasıdır. Bu proje, Rosatom’un, çalışanlarına Covid-19 aşısı yaptırmayı teklif ettiği ilk uluslararası proje olma niteliğindedir” diye konuştu.
Rosatom’un Bangladeş’te üstlendiği bir diğer önemli görev, nükleer santralin geleceği için hem inşaat işçilerini hem de işletme personelini eğitmektir. Önceden mesleki eğitim kursları mobil bir merkezde yapılırken, geçtiğimiz mayıs ayı sonunda, tesiste, inşaat ve montaj işçileri için sabit bir eğitim merkezi açıldı.
Açılan yeni merkezde Bangladeşli işçiler, yeni bir meslek edinerek veya niteliklerini geliştirerek kariyer yollarını değiştirme fırsatı da yakalayacak. Açılan merkez, genel inşaat, elektrik ve ark kaynağı işlemleri, ekipman montajı, borular, hava kanalları ve havalandırma sistemleri hakkında uygulamalı eğitim sınıfları açmak için uygun donanıma sahip. Bir takvim yılı içinde eğitim merkezinden 7 000’den fazla kişinin mezun olması bekleniyor.
Temmuz ayında, Bangladeş Ordusundan, Tuğgeneral Abdullah Al Yusuf liderliğindeki bir grup subay, Rosatom Kurumsal ve Teknik Akademileri bünyesindeki Küresel Nükleer Güvenlik ve Emniyet Enstitüsü’nde iki haftalık bir eğitim programını tamamladı. İlgili programda, nükleer tesislerin korunması ve emniyet altına alınması konularına ağırlık verilmiştir. Kursiyer subaylar, nükleer tesislerin nasıl korunacağını öğrenirken, ilgili uluslararası düzenlemeleri de inceledi. Subaylara teorik derslerin yanı sıra özel bir eğitim alanı ve laboratuvarlarda fiziksel koruma araçlarını kullanma konusunda da eğitim verildi.
Abdullah Al Yusuf, şunları ifade etti: “Ruppur NGS şu anda yapım aşamasında ve nükleer santraller için fiziksel koruma araçlarının tasarımından hizmete alınmasına kadar tüm bilgileri öğrenmemiz gerekiyor. Rosatom Teknik Akademisi tarafından sunulan program, önümüzdeki yıl ne yapmamız gerektiğine odaklanıyor. Pratik becerilerin geliştirilmesi çok önemli. Mümkün olduğunca çok şey öğrenmeye ve bilgimizi sonraki faaliyetlerimizde uygulamaya kararlıyız.”
Yine temmuz ayında, Bangladeş’ten 15 öğrenci Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi’nden (MEPhI) lisans derecesi ile mezun oldu. Bangladeş Bilim ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Moinul Islam Titas, Bangladeş’in güçlü ve gelişmiş bir ülke olmasını isteyen ülkenin kurucu babası Şeyh Mujibur Rahman’ın hayalini gençlerin gerçekleştireceğini belirtti.
AtomStroyExport (ASE) Rosatom’un yurtdışında en çok nükleer enerji santrali inşa eden, dünyanın en büyük nükleer yapı sözleşmelerine sahip ve küresel anlamda bir lider olan mühendislik departmanına bağlı olarak çalışıyor. Departman Avrupa’da, Ortadoğu’da, Kuzey Afrika’da ve Asya-Pasifik bölgesinde faaliyet gösteriyor.
AtomEnergoMash (AEM) Rosatom’un nükleer, termal, petrol, gemi yapımı ve çelik üretim tesisleri için makine ve ekipmanların tasarım, üretim ve tedarikinde kapsamlı çözümler sunan, Rusya’nın en büyük enerji makineleri üreticilerinden biri konumundaki elektrik mühendisliği departmanı olarak çalışmalarını yürütüyor. Departmanın üretim tesisleri Rusya, Çekya, Macaristan ve diğer bazı ülkelerde yer alıyor.
