Rosatom bünyesinde kritik bir rol oynayan TVEL Yakıt Şirketi, temel olarak uranyum zenginleştirme ve nükleer yakıt ve bileşenlerinin üretimi ile ilgileniyor. Bunun yanı sıra şirket, özel kimyasallar, metaller, enerji depolama, katkı teknolojisi ve nükleer hizmetten çıkarma alanlarında yeni işler geliştiriyor.
Yakıt işi
TVEL A.Ş. sadece Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom’a ürün tedarik etmiyor, aynı zamanda 15 ülkede bulunan 75 nükleer reaktör için de yakıt sağlıyor. Örneğin, ağustos ayında, Ermenistan’da bulunan nükleer güç santraline (söz konusu NGS, 2021’de Ermenistan’da üretilen elektriğin dörtte birini karşıladı) temiz nükleer yakıt tedariğine yönelik sözleşme imzalandı. Bir başka sözleşme ise Nisan ayında Mısır’da yer alan bir araştırma reaktörüne nükleer yakıt bileşenleri tedariği kapsamında imzalandı. Rosatom, haziran ayında Hindistan’da yer alan Kudankulam Nükleer Güç Santralinde (NGS) faaliyet gösteren VVER-1000 reaktörleri için nükleer yakıt düzeneklerinin modifiye edilmiş yeni bir versiyonunun teslimatına başladı.
TVEL A.Ş., dünya çapında üretilen zenginleştirilmiş uranyumun üçte birinden fazlasını ve nükleer yakıtın %17’sini karşılıyor. Uranyum değişiminde yakıt demetlerinin imalatına kadar üretim süreçlerinin güçlü dikey entegrasyonu TVEL A.Ş.’nin rekabetçi yönlerinden sadece birini oluşturuyor.
Öte yandan şirket, nükleer yakıtın yeni türlerinin ve modifikasyonlarının geliştirilmesine ağırlık veren kapsamlı Ar-Ge yeteneklerine de sahip. Yeni tasarımlar üzerinde çalışan araştırmacılar, yakıt peletlerinin uranyum yoğunluğunu artırmaya, yakıt düzeneklerinde tortu önleyici filtreler kullanmaya ve benzeri şeyler üzerinde çalışmaya devam ediyor. Bu değişikliklerin nihai amacı, nükleer santrallerin güç kapasitelerinin arttırılması, yakıt döngüsünün uzatılması ve tedarik maliyetlerinin azaltılması sayesinde maliyetleri de daha makul seviyelere çekiyor. Bu yılın sonlarında, TVEL A.Ş., yeni bir yakıt modifikasyonunun tasarımını tamamlamayı ve Avrupa merkezli VVER-440 reaktörleri için geliştirilmiş yakıt döngüsü çözümleri için lisans almayı planlıyor. Bunun yanı sıra, VVER-1200 reaktörüne sahip nükleer santrallerin işletilmesinden sonraki yükü ayarlamak için çalışmalar yürüten TVEL araştırmacıları ve mühendisleri, bu reaktörlerin yük izleme modunda çalışmasının prensipteki olasılığını zaten ortaya koydular.
TVEL A.Ş.’deki araştırmalarda odaklanılan bir diğer husus da kazaya dayanıklı yakıt düzeneklerinin geliştirilmesi konusu. Şirket mayıs ayında dört farklı kaplama ve yakıt bileşimi kombinasyonuna sahip kılavuz yakıt çubukları üzerinde dördüncü bir test serisi başlattı. Araştırmacılar aynı zamanda nükleer yakıtın daha yoğun bir modifikasyonu olan uranyum silisit içeren çubuklar üzerinde de yığın içi testlere devam ediyor. Kazaya dayanıklı yakıt düzenekleri, Rusya’da yer alan Rostov NGS’de ticari olarak işletilen bir VVER-1000 güç reaktörünün merkezinde yer alıyor.
TVEL A.Ş., nükleer yakıt döngüsünü “kapalı hale getirmek” için çalışmalarına devam ediyor. Şirket, son birkaç yıldır BN-800 hızlı nötron reaktörü için MOX (karışık oksit yakıt) yakıtı üretiyor. BN-800 reaktörü Eylül ayının başından beri tamamen MOX yakıtına döndü. Buna ek olarak, TVEL, VVER reaktörleri için başka bir karma oksit yakıt türü olan REMIX’i geliştiriyor. 2021 yılının aralık ayında, REMIX yakıtı içeren altı düzenek, ışınlama testleri için Balakovo Nükleer Güç Santrali’nin 1’inci Ünitesinin reaktör çekirdeğine yüklendi.
BREST-OD-300 kurşun soğutmalı hızlı nötron reaktörü için karma uranyum-plütonyum nitrit (MUPN) yakıtının geliştirilmesi şirketin karşılaştığı en büyük zorluklardan birini oluşturuyor. Uranyum oksitleri yerine nitrürlerin kullanılması MUPN yakıtını farklı hale getiriyor.
Ağustos ayının sonlarında Seversk’teki yakıt imalatı/yeniden imalatı (FFR) ünitesinde kapsamlı denemeler başladı. Şu ana kadar yapılan yakıt testleri başarılı geçti. Hem FFR ünitesi hem de BREST-OD-300 reaktörü, elektrik üretmek ve nükleer yakıt döngüsünün kapalı hale getirilmesi için kurşun soğutmalı hızlı nötron reaktörlerinin yeteneklerini ve faydalarını pratikte göstermek için tasarlanmış özel bir pilot gösterim merkezinin temel tesislerini oluşturuyor.
Yeni işler
Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom’a bağlı TVEL Yakıt Şirketi, mevcut yetkinliklerine bağlı olarak yeni işlere kapı açıyor. Özel kimyasallar, yakıt işinin “yakın akrabası” olarak nitelendirilebilir. TVEL A.Ş.’nin yan kuruluşları, çeşitli endüstriyel uygulamalara yönelik kararlı izotopların imalatında kapsamlı deneyim kazanmış bulunuyor. TVEL, dünya çapında bu izotop segmentinin %40’ını oluşturuyor. TVEL A.Ş.’nin kimyasal alandaki yan kuruluşları metalik lityum gibi yüksek saflıkta metaller ve Rus motorlu taşıtları için katalizörler de üretiyor.
Şirketin kimyasal güç kaynakları üretim tesisleri, Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un enerji depolama sistemleri endüstrisi entegratörü RENERA’yı kurmak üzere birleştirildi. RENERA tarafından üretilen ve başlangıçta sabit kullanım için tasarlanan lityum iyon piller özel amaçlı makinelere (forklift, madencilik makineleri, havaalanı ekipmanları) ve şehir içi ulaşım araçlarına da monte edilir hale geldi. Özellikle, Saint Petersburg’da yolcu taşıyan Belarus yapımı troleybüslerde RENERA pilleri kullanıldı. RENERA ayrıca, şebeke operatörlerine, doğru akım depolama sistemleri üretiyor ve tedarik ediyor. Şirket yakında Kaliningrad Bölgesi’nde hücrelerden komple enerji depolama sistemlerine kadar geniş bir ürün yelpazesi üretecek bir fabrikanın inşaatına başlayacak.
Rosatom’un yakıt şirketi TVEL A.Ş.’nin bir diğer yeni iş kolu ise katkı teknolojisi. Toz metalurjisi için malzeme üreten ve birkaç yıldır 3D yazıcılar tasarlayıp üreten TVEL A.Ş., 3D baskı teknolojisi de geliştiriyor. Haziran ayında, iki robot doğrudan lazer sinterleme ile büyük bir iş parçasını yazdırırken, bir katkı makinesi ise kabul testlerinden geçti.
TVEL A.Ş. ayrıca, ateşe dayanıklı metaller konusundaki tecrübesi sayesinde metalurji işiyle de ilgileniyor. TVEL A.Ş. geçen yıl nakliye uygulamaları (su ve uçak mühendisliği, yüksek hızlı yollar için güç kabloları, vb.) ve tıp (osteosentez ve protetik diş hekimliği) için yüksek teknolojili alaşım çözümleri geliştirmek için MetalTech’i kurdu. Şirket bu yılın başlarında, su ve uçak mühendisliği için titanyum dövme parçalar ve bundan önce tıbbi ürünlerde kullanılan çubuk ve disklerin üretimi için bir üretim tekniği geliştirdi. TVEL metal uzmanları, ITER projesi için süper iletken şeritler ve CERN niteliklerini karşılayan niyobyum-kalay süper iletkenleri geliştirip tedarik etmeyi başardı.
Nükleer santrallerin hizmet dışı bırakılması ve radyoaktif atık yönetimi hizmetleri sağlayan TVEL A.Ş. çevreye katkıda bulunuyor. Şirket, 2019 yılından bu yana, Rosatom Grup şirketleri tarafından sağlanan son aşama hizmetlerine yönelik bir entegratör görevi görüyor. Nükleer atık yönetimi faaliyetlerinde bulunan büyük bir BDT şirketi olarak TVEL A.Ş. ve yan kuruluşları, eski Sovyet cumhuriyetlerinde yer alan ve kapatılan sanayi sitelerinde iyileştirme projeleri de yürütüyor. Eylül ayı başlarında, Tacikistan’daki Taboşar uranyum madeninde iyileştirme faaliyetlerinde bulunmak için bir sözleşme imzalandı.
