Sentyabrning boshida o‘tgan Sharqiy iqtisodiy forumda (VEF) Rosatom bosh direktori Aleksey Lixachev Osiyo mamlakatlari bilan hamkorlik va Shimoliy dengiz yo‘li bo‘yicha logistika rivojlanish istiqbollari haqida gapirib berdi.
O‘tkazilgan Sharqiy iqtisodiy forum (VEF)ning maqsadlari — Rossiya va xalqaro jamoatchilik o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlash va Sharqiy Osiyoning rivojlanishiga yordam berish. Bu yil forumga 75 mamlakatdan 7 mingdan ortiq mehmon tashrif buyurdi va 300 dan ortiq bitim imzolandi.
Aleksey Lixachev forumda chiqish qilib, «Biz Osiyada juda qulay his qilmoqdamiz» deb ta’kidladi. Misol sifatida, forumning dastlabki kunlarida Rossiya prezidenti Vladimir Putinning Mongoliya tashrifi keltirildi. «U yerda biz yana bir bor texnologiyalar va loyihalarga, uran qazib olishdan tortib atom stansiyalari qurilishigacha, qiziqishni sezdik va hamkorlar tomonidan yuqori darajada ishonchni his etdik. Atom texnologiyalari bizning Mongoliya bilan ikki tomonlama munosabatlarimizni yangi darajaga olib chiqishi mumkin», — dedi Rosatom rahbari. Mongoliya uchun kichik quvvatli atom stansiyasining texnik loyihasi deyarli tasdiqlangan. Bu stansiya yangi Xarxorin shahrini energiya bilan ta’minlash uchun qurilishi rejalashtirilgan bo‘lib, mongol hokimiyatlari uni Chingizxon davridagi qadimiy poytaxt o‘rnida yaratmoqchi.
Rosatomning Xitoy, Hindiston va Bangladesh bilan munosabatlarni rivojlantirish bo‘yicha katta rejalar mavjud. «Qoidaga ko‘ra, biz olti-yetti yilda bir marta o‘zaro manfaatli parametrlarni o‘z ichiga olgan tizimli shartnomalar tuzamiz. Biz tomondan bu atom elektr stansiyalari, uskunalar, yoqilg‘i yetkazib berishdir. Hamkorlar tomonidan – bu yangi texnologik ishlanmalarga, u yoki bu yechimlarni mahalliylashtirishga Rosatomni jalb qilish. Va muvozanatni topamiz. Bu mamlakatlar – Xitoy, Hindiston, Bangladesh bilan biz bugungi kunda yo‘l xaritasini tushunamiz
Ko‘plab mamlakatlar bilan atom sanoatini yaratish bo‘yicha muzokaralar olib borilmoqda, masalan, Tailand, Filippin va Myanma. «Bir vaqt keladi va biz hukumatlararo shartnomalardan kontrakt formatiga o‘tamiz», — degan ishonchni bildirdi Aleksey Lixachev. Ushbu mamlakatlar asosan yer usti va suzuvchi kichik quvvatli yechimlarga qiziqish bildirmoqda, chunki ular orollarda joylashgan yoki uzun sohil chizig‘iga ega. Suzuvchi yechimlar potentsial buyurtmachilar uchun juda jozibador, chunki ular infratuzilma xarajatlarini kamaytiradi. Bundan tashqari, suzuvchi AES’ning yoqilg‘i sikli taxminan 10 yilni tashkil etadi. «Bu uzun muddatli atom batareyasi», — dedi Rosatom rahbari.
Yoshlarning Rossiya atom loyihalariga jalb etilishi ortib bormoqda, kadrlarni tayyorlash, o‘qitish va kasbiy malakasini oshirish jarayoni davom etmoqda. Rossiyadagi oliy o‘quv yurtlarida Rosatom kvotalari bo‘yicha boshqa mamlakatlardan ko‘plab yoshlar o‘qiydi. «Hatto yadroviy don hali unmagan mamlakatlarda ham yadroviy elita shakllanmoqda. Myanmalik yigitlar Bangladeshda ishlayotganligi, Bangladeshlik yigitlar esa bizning turk loyihalarimizga jalb qilinganligi ma’lum,» – dedi Aleksey Lixachev.
«Rossiyani jahon bozorlaridan ajratib qo‘yishga urinishlarga qaramay, Osiyo bozorlari bizni kutmoqda. Ishonchim komilki, biz ushbu bozorlarni sifatli rivojlantirishni ta’minlay olamiz va eng muhimi, ushbu mamlakatlarga texnologik tizimning yangi sifatini olib kelamiz. Kompleks yechim – atom sanoatini yaratish orqali iqtisodiyot, ta’lim, tibbiyot, ilmiy faoliyat va qishloq xo‘jaligining sifat jihatidan yangi darajasiga erishiladi,» – deya xulosa qildi Aleksey Lixachev.
Katta Shimoliy Dengiz Yo‘li (KSDY)
Rosatom rahbari katta Shimoliy Dengiz Yo‘li (KSDY)ni rivojlantirish strategiyasini belgilab berdi. Bu savdo yo‘li Uzoq Sharq portlaridan Kaliningrad va Sankt-Peterburggacha uzanib boradi. Port quvvatlarini oshirish va infratuzilmani yaxshilash uchta muhim vazifani hal qilishga yordam beradi.
Birinchisi — Rossiyani uzluksiz yuk tashish bilan ta’minlash. Ikkinchisi — Arktikada amalga oshirilayotgan eksportga yo‘naltirilgan loyihalarni qo‘llab-quvvatlash. Arktikada qazib olinayotgan energiya manbalari va metallarga Osiyo va Sharqiy Osiyo bozorlarining qiziqishi katta. «Hozirgi kunda bizning qazib olish loyihalarimiz qattiq sanksiyalar ostida. Ba’zan yuk tashish o‘sish sur’atlarining pasayishini kuzatamiz. Lekin juda faol ish olib borilmoqda, biz eski o‘sish sur’atlariga qaytayotganini ko‘ryapmiz», — dedi Rosatom rahbari.
Uchinchi vazifa — xalqaro konteyner tranziti.
«Uchta funksiyaning bir-birini to‘ldirishi o‘zaro mos keladi. Bir tomondan, biz yil davomida navigatsiya tashkil etish uchun zamonaviy atom muzyorarlar flotini oshirib bormoqdamiz. Boshqa tomondan, Shimoliy Dengiz Yo‘li boshqarmasi — » Главсевморпуть» samarali ishlamoqda, bu xavfsiz suzishni ta’minlaydi va uzoq muddatli navigatsiya rejalashtirish imkonini beradi. Shuningdek, Janubi-Sharqiy Osiyo, Sharqiy Osiyo, Xitoy Xalq Respublikasi, Arab Amirliklari kabi mamlakatlarning hamkorlarini jalb etish, shuningdek, rossiyalik operatorlarni o‘z ichiga oladi. Bu yuk tashish hajmini oshirishdagi bevosita ishtirokdir», — dedi Aleksey Lixachev.
