Yanvar oyida «Kudankulam» AES qurilish maydoniga 6-blok uchun reaktor korpusi yetkazib berildi. Hindistonlik buyurtmachi Rosatom ishtirokida Rossiya loyihasi asosida ikkinchi va uchinchi bosqich doirasida to‘rtta blok qurayotgan bo‘lsa, AESning yana ikkita bloki ekspluatatsiya qilinmoqda. Barcha oltita blok VVER-1000 reaktorlari bilan jihozlangan. Hindistondagi bu eng yirik atom qurilishining so‘nggi yangiliklarini ko‘rib chiqamiz.
«Kudankulam» AESning oltinchi energobloki uchun og‘irligi 320 tonna bo‘lgan VVER-1000 reaktori korpusini Rosatomning Mashinasozlik divizioniga kiruvchi «Atommash» zavodi ishlab chiqardi. Korxona joylashgan Volgodonsk shahridan reaktor korpusi maxsus avtotransport yordamida zavod pristaliga olib kelindi va u yerda daryo kemasiga yuklab, Novorossiyskka jo‘natildi. U yerda esa 11 ming kilometrlik masofani bosib o‘tishi kerak bo‘lgan kemaning trumiga joylashtirildi.
«Kudankulam» AESi har biri ikkita blokdan iborat uch navbatdan tashkil topgan. Rosatomning muhandislik bo‘limi NPCIL (Hindiston atom energiyasi korporatsiyasi) bilan hamkorlikda to‘rtta energiya blokini qurishni olib bormoqda. Birinchi navbatdagi ikkita energoblok ekspluatatsiyaga topshirilgan.
3-blokda qurilish ishlari yakunlanish arafasida. Reaktor binosida xavfsizlik tizimlari va yordamchi tizimlar quvurlarini o‘rnatish ishlari amalga oshirilmoqda. Loyiha joylariga normal ishlash va xavfsizlik tizimlarining TJABT boshqaruv shkaflari o‘rnatilmoqda. Turbina binosida mutaxassislar turbina silindrlarining korpuslarini yig‘ishmoqda. Bundan tashqari, dastlabki ishga tushirish oldi sozlash ishlariga tayyorgarlik ko‘rilmoqda. Joriy yilda blokning o‘z ehtiyojlari uchun elektr ta’minoti berish, suvni chuchuklashtirish qurilmasini ishga tushirish va suv olish maydonini suv bilan to‘ldirish rejalashtirilgan. Buning uchun vaqtinchalik to‘g‘on boshqariladigan tarzda buziladi. Bularning barchasi joriy yilga mo‘ljallangan ochiq reaktorga suv quyish jarayoni boshlanishidan oldingi tayyorgarlik ishlaridir.
To‘rtinchi blokda yordamchi reaktor binosi va turbina binosi jadal qurilmoqda, reaktorning tashqi himoya qobig‘i barpo etilmoqda. Reaktor qurilmasining uskunalari loyihaviy holatga o‘rnatilgan, transport shlyuzi yig‘ilmoqda. Joriy yilning ikkinchi choragida reaktor binosida asosiy sirkulyatsiya quvurini payvandlashni boshlash rejalashtirilgan.
Bundan tashqari, Rosatomning yoqilg‘i bo‘linmasi birinchi yoqilg‘i yuklanishidan boshlab 18 oylik yoqilg‘i sikliga ega VVER-1000 reaktorli uchinchi va to‘rtinchi energobloklar uchun yadro yoqilg‘isini yetkazib berish shartnomasi doirasidagi ishlarni amalga oshirmoqda. Birinchi navbatdagi bloklar 12 oylik yoqilg‘i sikli bilan ishga tushirilgan edi, ammo 2022-yildan boshlab takomillashtirilgan konstruksiyadagi yoqilg‘ini joriy etish tufayli ular ham 18 oylik yoqilg‘i sikliga o‘tdi.
Beshinchi blokda reaktor binosi, yordamchi reaktor binosi va turbina binosini qurish ishlari olib borilmoqda. Joriy yilda konteynmentning ichki konstruksiyalari devorlarini reaktor binosi markaziy zalining pastki nuqtasigacha betonlashni yakunlash va reaktor korpusini loyihaviy holatga keltirish rejalashtirilgan.
Oltinchi blokda reaktor va turbina binolari, shuningdek yordamchi reaktor binosi qurilmoqda. 2025-yilda reaktor shaxtasining uskunalarini o‘rnatish rejalashtirilgan: «eritma tutgich» korpusi, ferma-konsol va quruq himoya. Bundan tashqari, o‘sha yili oltinchi energoblok uchun to‘rtta bug‘ generatoridan iborat to‘plam jo‘natiladi.
Birinchi navbatdagi bloklarga kelsak, ular 2024-yilda muhim yutuqqa erishdi: iyul oyida ularning ishlab chiqarishi 100 milliard kVt·soatdan oshib ketdi. Amaldagi bloklar Kerala va Tamil Nadu shtatlaridagi 50 millionga yaqin hind xonadonlarini elektr energiyasi bilan ta’minlamoqda.
Eslatib o‘tamiz, 1-blok 2013-yil oktyabr oyida, AESning 2-blogi esa 2016-yil avgust oyida tarmoqqa ulangan edi.
100 milliard kVt⋅soatdan ortiq – Kudankulam AESning ikkita birinchi blokining birgalikdagi ishlab chiqarishi
«Kudankulam» AESning samarali ishlashi sinovdan o‘tgan loyiha yechimlarini qo‘llash, ishonchli uskunalardan foydalanish, qurilish-montaj va ishga tushirish-sozlash ishlarini sifatli bajarish natijasida erishilgan. Loyihalashdan tortib foydalanishgacha bo‘lgan barcha ishlar hindistonlik buyurtmachi va rossiyalik pudratchining yaqin hamda keng qamrovli hamkorligida amalga oshirilmoqda.
Har bir tomon loyihaga o‘z salohiyatini qo‘shdi va natijada ham sifat, ham texnologik xavfsizlikning eng yuqori talablariga javob beradigan texnologik jihatdan murakkab va samarali ishlab chiqarish loyihasi vujudga keldi,» – deydi AES AJ qurilish bo‘yicha birinchi vitse-prezidenti Aleksey Jukov.
«Kudankulam» atom elektr stansiyasi bloklarning yakka quvvati va umumiy o‘rnatilgan quvvati bo‘yicha Hindistondagi eng yirik stantsiyadir. Aynan shu stansiya uchun rossiyalik muhandislar bir qator texnologik yechimlarni, jumladan, dengiz sovutish suvini uzluksiz yetkazib berish va atrof-muhitni muhofaza qilish uchun gidrotexnik inshootlar tizimini ishlab chiqdilar.
Rosatomning Hindiston bilan hamkorligi davom etmoqda. Xususan, Hindiston bosh vaziri Narendra Modining 2024-yilda Rossiyaga tashrifi chog‘ida davlat korporatsiyasi bosh direktori Aleksey Lixachev unga KQAES qurishda chuqur mahalliylashtirish imkoniyati bilan hamkorlik qilishni taklif etdi.
