Sentyabr oyi o‘rtalarida Boliviyaning La Pas shahrida «Uranium Uan Group» (Rosatomning bir qismi) Boliviyaning YLB (Yacimientos de Litio Bolivianos – «Boliviya litiy konlari») davlat kompaniyasi bilan shartnoma imzoladi. Shartnoma doirasida Rosatom Potosi departamentidagi Uyuni sho‘rlangan maydonida litiy karbonat ishlab chiqarish bo‘yicha sanoat majmuasini quradi. Shartnoma ikki mamlakat o‘rtasidagi o‘zaro manfaatli hamkorlikni yanada rivojlantiradi.
Texnologiyaning afzalliklari
Loyiha 2025-yilning ikkinchi yarmida sanoat modulini ishga tushirishni nazarda tutadi, uning quvvati bosqichma-bosqich oshiriladi va loyihadagi yiliga 14 ming tonna litiy karbonatga erishiladi. Ishlab chiqarish dengiz sathidan 3650 m balandlikda tashkil etiladi.
Konni qazib olishda rossiyalik mutaxassislar tomonidan ishlab chiqilgan litiyni to‘g‘ridan-to‘g‘ri sorbsion ajratib olish texnologiyasi qo‘llaniladi, va bu Boliviya salorlari eritmalarida yuqori samaradorlik va xavfsizlikni namoyish etdi. Texnologiyaning muhim afzalliklari – agressiv reagentlardan foydalanishdan voz kechish. Ularning o‘rniga – chuchuk suv, buning ustiga yopiq aylanishda. Bu shuni anglatadiki, ishlatilgan suv atrof-muhitga tashlanmaydi, balki texnologik jarayonga qayta jalb qilinadi. Ishlatilgan eritma qayta ishlangandan keyin o‘zining kimyoviy tarkibi bo‘yicha dastlabki tabiiy tuzdan deyarli farq qilmaydi (ajratib olingan litiydan tashqari), shuning uchun ekotizimga ta’sir qilmaydi. Bu atrof-muhitni asrashda muhim ahamiyatga ega. Rossiya texnologiyasining an’anaviy galurgik texnologiyalardan yana bir prinsipial farqi shundaki, u iqlim sharoitlariga bog‘liq emas, chunki unda quyosh bug‘latish usulidan foydalanilmaydi. Va nihoyat, texnologik jarayon to‘liq avtomatlashtirilgan.
Boliviya kontekstida
Boliviya milliy litiy sanoatining bir necha barobar o‘sishini va iqtisodiyotni sanoatlashtirishni chuqurlashtirishni maqsad qilgan. Bu yo‘lda boliviyalik hamkorlar Rosatom va Rossiyaning boshqa yetakchi sanoat kompaniyalarining muhandislik yechimlari, to‘plangan tajribasi, ishlab chiqarish salohiyati va texnologik nou-xaularga tayanmoqda.
2023-yilda «Uranium Uan Group» va Tomas Frias Avtonom universiteti (UATF) o‘rtasida tuzilgan bitim doirasida ekspertlar hamjamiyati bilan hamkorlik faol rivojlanmoqda. Texnik guruh fundamental ilmiy tadqiqotlar sohasida ish olib bormoqda, shuningdek, gidromineral xomashyodan litiyni selektiv ajratib olish texnologiyalarini ishlab chiqadi va takomillashtiradi. Bu ishlarda universitetning turli ixtisoslikdagi professor-o‘qituvchilari, ilmiy xodimlari va talabalari ishtirok etmoqda.
«Uranium Uan Group» YLB bilan birgalikda Boliviyada gumanitar va xayriya loyihalarini amalga oshiradi, mahalliy jamoalar, kasaba uyushmalari, jamoat tashkilotlari, ta’lim muassasalari va mahalliy jamoalar uchun tadbirlar o‘tkazadi, unda litiy loyihalarining mintaqa aholisi farovonligini oshirishdagi ahamiyati haqida gapiriladi.
Litiy loyihalarini tayyorlash va ishga tushirish Boliviyada turli darajadagi byudjetlarga soliq tushumlarini ta’minlaydi, transport va energetika infratuzilmasini yaxshilaydi, mahalliy mutaxassislarning kasbiy tayyorgarligiga yordam beradi, qo‘shimcha bizneslarni (shu jumladan sayyohlik) va Boliviya Altiplanosi madaniyatini rivojlantirishga turtki beradi. Bularning barchasi ikki mamlakat o‘rtasidagi ko‘p yillik muvaffaqiyatli hamkorlikni mustahkamlash va kengaytirish uchun yaxshi garovdir, deb ishonamiz.
Tarmoq kontekstida
Bugungi kunda Rosatom to‘liq texnologik zanjirni qurmoqda: litiy konidan boshlab, litiy asosidagi yuqori texnologik mahsulotlargacha. Davlat korporatsiyasi Rossiyada va xorijda litiy qazib olishni tashkil etish loyihalarida ishtirok etmoqda. Rossiyada Murmansk viloyatidagi dunyodagi yirik Kolmozer litiy konining xomashyo bazasini o‘zlashtirish bo‘yicha «Norilskiy nikel» GMK bilan hamkorlik loyihasi amalga oshirilmoqda. U yerda geologiya-qidiruv ishlari yakunlandi, loyihaning texnik-iqtisodiy parametrlari, jumladan, sanoat infratuzilmasi obyektlarini loyihalash ishlari olib borilmoqda.
Xorijda, Boliviyadagi litiy dasturidan tashqari, Rosatom Mali bilan hamkorlik imkoniyatlarini ko‘rib chiqmoqda. Bu yil o‘tkazilgan «Rossiya energetika haftaligi» forumida Mali iqtisodiyot va moliya vaziri Alusseni Sanu Rossiya bilan strategik hamkorlik o‘rnatish niyatini bildirdi. Uning aytishicha, ushbu hamkorlik doirasida 6-7 yil ichida litiy qazib olish va qayta ishlashdan tortib litiy-ion batareyalarini ishlab chiqarish uchun yetarli darajaga erishish ko‘zda tutilmoqda.
Bundan tashqari, qabul qilingan to‘liq integratsiya zanjiri konsepsiyasini amalga oshirish doirasida Rosatom Rossiyada litiy-ionli akkumulyatorlar ishlab chiqarish bo‘yicha ikkita korxona qurmoqda. Rosatom tuzilmasida bir nechta kompaniyalar litiy-ionli akkumulyatorlarni energetika va transportda qo‘llash yo‘nalishini rivojlantirmoqda. Shuningdek, Rosatom yuqori tozalikdagi metall litiy ishlab chiqarish bo‘yicha dunyoda yetakchilardan biri hisoblanadi.
Shunday qilib, litiy yo‘nalishi Rosatom biznesi tarkibida tobora ko‘proq o‘rin egallaydi va rossiyalik va xorijiy hamkorlar bilan o‘zaro manfaatli hamkorlik ushbu kengayishning mantig‘iga to‘g‘ri keladi. Shu ma’noda, boliviyaliklar bilan imzolangan shartnoma mamlakatimizda litiy mahsulotlari ishlab chiqaruvchi korxonalarni birgalikda tashkil etish va o‘zaro manfaatlarni hurmat qilishga asoslangan ko‘p yillik sheriklikni yo‘lga qo‘yishga qaratilgan Rossiya-Boliviya litiy dasturida muhim bosqichdir.
