«Ռոսատոմը» կգլխավորի միջազգային կոնսորցիումը, որը կկառուցի Ղազախստանում առաջին մեծ հզորության ատոմակայանը: Պետերբուրգյան միջազգային տնտեսական համաժողովում (ՊՄՏՀ) պետկորպորացիան և Ղազախստանի Հանրապետության ատոմային էներգիայի գործակալությունը (Գործակալություն) ստորագրել են փաստաթղթեր, որոնք սահմանում են նախագծի նախապատրաստման և իրականացման փուլերը:
Հունիսի 14-ին Գործակալությունը հայտնել է, որ Ղազախստանի միջուկային արդյունաբերության զարգացման միջգերատեսչական հանձնաժողովը «Ռոսատոմի» առաջարկները համարել է օպտիմալ և առավել շահավետ:
Ղազախստանում ատոմակայան կառուցելու գաղափարը մի քանի տասնամյակների պատմություն ունի, բայց մինչև վերջերս այն քննարկումներից այն կողմ չի անցել: Իրավիճակի փոփոխության վրա ազդել է մի քանի գործոն: Նախ, երկիրը ակտիվորեն զարգանում է, ինչը նշանակում է, որ այն ավելի ու ավելի շատ էներգիայի կարիք ունի: Այսպիսով, 2021 թվականին արտադրությունը կազմել է 114,45 միլիարդ կՎտ/ժ, իսկ սպառումը՝ 113,89 միլիարդ կՎտ/ժ, իսկ 2022 թվականին սպառումը գերազանցել է արտադրությունը (համապատասխանաբար՝ 112,94 միլիարդ և 112,82 միլիարդ կՎտ/ժ): Ճեղքվածքը աճում է. 2024 թվականին արտադրությունը հասել է 117.9 միլիարդ կՎտ/ժ-ի, սպառումը՝ 120 կՎտ/ժ-ի: Ղազախստանի էներգետիկ համակարգը կարիք ունի նոր արտադրական հզորությունների:
Երկրորդ, համաշխարհային հասարակական կարծիքը փոխվել է ատոմակայանների օգտին: Վերջին տարիներին ատոմային էներգետիկան աշխարհի շատ երկրներում և երկրների ասոցիացիաներում ճանաչվել է որպես կայուն՝ նպաստելով կայուն զարգացման նպատակների իրականացմանը, հիմնականում մաքուր և մատչելի էներգիա մատակարարելու միջոցով:
Ղազախստանի իշխանությունները հսկայական բացատրական աշխատանք են կատարել երկրի բնակիչների շրջանում՝ նրանց տեղեկացնելով անվտանգության, մատակարարումների և սակագների կայունության, ինչպես նաև շրջակա միջավայրի համար ընդունելիության մասին: 2024 թվականի հոկտեմբերին ատոմակայան կառուցելու հարցի վերաբերյալ անցկացվեց համազգային հանրաքվե, որի մասնակիցների 71.12% սատարել է շինարարությունը:
Այնուհետև կառավարության անդամները բանակցություններ վարեցին ռեակտորային տեխնոլոգիաների աշխարհի առաջատար մատակարարների ղեկավարության հետ, այցելեցին նրանց արտադրական և էներգետիկ օբյեկտներ: Այսպիսով, Ռուսաստանում Ղազախստանի ներկայացուցիչները այս տարվա հունվարին այցելեցին «Պետրոզավոդսկմաշ» և Լենինգրադի ԱԷԿ:
Բոլոր այցելությունների արդյունքների հիման վրա կազմվեց չորս երկրներից պոտենցիալ գործընկերների ցուցակ: Բոլորը ներկայացրել են տեխնիկական և առևտրային առաջարկներ (շինարարության գնահատված արժեքը, իրականացման ժամանակահատվածը, ֆինանսավորման մոդելը, սարքավորումների արտադրության և շինարարական աշխատանքների տեղայնացման մոտեցումները, անձնակազմի վերապատրաստումը և գիտական ու կրթական ներուժի զարգացումը, միջուկային վառելիքի ցիկլում համագործակցության հնարավորությունները, սոցիալական պարտավորությունները): Գործակալությունը, «Ղազախստանի ատոմային էլեկտրակայաններ (ՂԱԷԿ) ընկերությունը և ֆրանսիական Assystem ինժեներական խումբը մշակել են առաջարկների գնահատման մեթոդաբանություն և կիրառել այն ներկայացված փաստաթղթերի նկատմամբ: Գնահատման արդյունքները փոխանցվել են Ատոմային արդյունաբերության զարգացման միջգերատեսչական հանձնաժողովին:
«Մենք ողջունում ենք Ղազախստանի որոշումը՝ սկսելու ատոմակայանի կառուցման նախագծի իրականացումը: Արդյունքը կլինի ԱԷԿ-ի կառուցումը՝ օգտագործելով աշխարհում ամենաառաջադեմ և արդյունավետ դիզայնը՝ հիմնված ռուսական տեխնոլոգիանների վրա: III սերնդի ՋՋԷՌ-1200 ռեակտորները համատեղում են ժամանակի ընթացքում փորձարկված ինժեներական լուծումները միջազգային անվտանգության չափանիշներին խիստ համապատասխան մշակված ակտիվ և պասիվ պաշտպանության ամենաժամանակակից համակարգերի հետ: ՋՋԷՌ-1200 ռեակտորներն արդեն գործում են Ռուսաստանում և արտերկրում՝ չորս բլոկ Ռուսաստանում և երկուսը՝ Բելառուսում: Այս տեխնոլոգիան ընտրել են նաև մեր գործընկերները Հունգարիայում, Եգիպտոսում, Թուրքիայում, Բանգլադեշում և Չինաստանում: Առջևում շատ աշխատանք կա անելու, և մենք ակնկալում ենք Ռուսաստանի և Ղազախստանի ղեկավարության օգնությունը և աջակցությունը», — մեկնաբանեց լուրը «Ռոսատոմ»-ի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչյովը:
Որոշումը դրական արձագանք է ստացել Ղազախստանում: «Ատոմակայանի նախագիծը նպատակ ունի ծածկել Ղազախստանի հարավային շրջաններում էլեկտրաէներգիայի դեֆիցիտը, նվազեցնել էլեկտրաէներգիայի ներմուծումից կախվածությունը, ապահովել կայուն և կանխատեսելի էներգամատակարարում՝ անկախ կլիմայական պայմաններից, բարձրացնել ոլորտի ներդրումային գրավչությունը և խթանել աշխատատեղերի ստեղծումը այն տարածաշրջանում, որտեղ իրականացվում է նախագիծը», — հայտարարեց Ղազախստանի էլեկտրաէներգիայի ասոցիացիան:
«Ռուսաստանն ու Չինաստանն ավելի մեծ փորձ ունեն միջազգային կոնսորցիումներին մասնակցելու հարցում, քանի որ նրանք կարող են արդյունավետորեն համատեղել տարբեր արտադրողների սարքավորումները մեկ նախագծում: Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանը լավագույն փորձն ունի արտասահմանում ատոմակայաններ կառուցելու հարցում, ներառյալ ազգային պահանջներին համալիր հարմարեցումը և տեղական արդյունաբերության հետ աշխատանքը, ինչը թույլ է տալիս առավելագույնս օգտագործել տեղական արտադրանքն ու ծառայությունները նախագծի իրականացման գործում», — ղազախական orda.kz հրատարակությանը ասել է Ղազախստանի Հանրապետության Ազգային միջուկային կենտրոնի գլխավոր տնօրեն Էրլան Բատիրբեկովը:
ՊՄՏՀ-ում Ալեքսեյ Լիխաչյովը և գործակալության նախագահ Ալմասադամ Սատկալիևը ստորագրեցին Ղազախստանում մեծ հզորության ԱԷԿ-ի կառուցման նախագծի հիմնական միջոցռումների իրականացման ճանապարհային քարտեզը: Այն ներառում է ինժեներական և հետազոտական աշխատանքներ, EPC պայմանագրի կնքում և նախագծային փաստաթղթերի մշակում: Բացի այդ, «Ղազախստանի ատոմային էլեկտրակայաններ» և «Ատոմստրոյէքսպորտ» (Ռոսատոմի ինժեներական ստորաբաժանում) ընկերությունները ստորագրեցին շրջանակային համաձայնագիր: Այն սահմանում է Ալմաթիի մարզի Ժամբիլի շրջանում նախագծի իրականացման ընթացքում համագործակցության հիմնական սկզբունքները:
«Ղազախստանում ատոմակայանի կառուցումը երկրի էներգետիկ ոլորտի կայուն զարգացումն ապահովելու համապարփակ ռազմավարության մի մասն է: Մենք ակնկալում ենք գործընկերների հետ սերտ և թափանցիկ համագործակցությունը՝ անվտանգության բարձր մակարդակ և արտադրության տեղայնացում ապահովելու համար», — մեկնաբանեց Ալմասադամ Սատկալիևը:
Աշխատանքներ են սկսվել Ռուսաստանից պետական արտահանման ֆինանսավորում ներգրավելու ուղղությամբ: Կոնսորցիումի ձևավորումը շարունակվում է: «Միջազգային նախագծեր իրականացնելիս «Ռոսատոմը» միշտ հիմնվում է արտասահմանյան մատակարարների հետ լայն համագործակցության վրա, ինչը թույլ է տալիս օգտագործել ամենաժամանակակից տեխնիկական լուծումները, որոնք հարմարեցված են հաճախորդի պայմաններին», — ընդգծեց Ալեքսեյ Լիխաչյովը:
