Тамыз айының ортасында Мьянма астанасы Янгонда Росатом мен Мьянма Ғылым және технологиялар министрлігінің бірлескен іс-шарасы – ғылым фестивалі өтті. Үш күн ішінде Мьянма студенттері мен мектеп оқушылары дәрістер тыңдап, жарысқа түсті, ең бастысы – ресейлік атом технологияларымен танысты, бұл олардың қызығушылығын арттырады.
Ғылым фестивалі Мьянмада екінші рет өтіп жатыр және оған қатысушылардың саны артып келеді. Фестиваль үш алаңда өтті: Атом технологиялары жөніндегі ақпарат орталығы (АТАО), Янгон Технологиялық университеті және Сингапур-Мьянма кәсіптік білім беру институты. Ашылу салтанатында Мьянма Одағы Республикасының Одақтық ғылым және технологиялар министрі доктор Мьо Тейн Чжо айтқандай, студенттердің ғылым мен инженерлік мамандықтарға деген қызығушылығы артып келеді және бұл ғылым мен атом энергетикасына қатысты секторларда адами ресурстарды дамытуға ықпал етеді.
Алғашқы іс-шаралардың бірі «Әлемдегі атом энергетикасы: мифтер мен фактілер» дәрісі болды. Алдымен Ресей МИФИ Ұлттық ядролық зерттеу университетінің оқытушылары (МИФИ ҰЗЯУ, Росатомның тірек университеті) ядролық технологиялар туралы ең танымал сұрақтар мен оларға жауаптармен — мысалы, атом электр станцияларының құрылысы, ауыл шаруашылығы мен медицинада иондаушы сәулеленуді қолдану, ғылым мен технологияны дамытуда атомды қолдану туралы бейнені көрсетті. Содан кейін дәріске қатысушылар ресейлік оқытушыларға өз сұрақтарын қойды. Лекторлардың бірі Дмитрий Самохиннің айтуынша, жастарды қазіргі заманғы атом генерациясы технологияларының қаншалықты қауіпсіз екендігі, сондай-ақ қуаты аз атом станцияларын пайдалану кезінде пайда болатын қалдықтармен жұмыс істеудің қандай әдістері бар екендігі қызықтырды. Естеріңізге сала кетейік, Ресей Мьянмамен атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану саласындағы ынтымақтастық туралы 2023 жылғы ақпанда екі ел қол қойған үкіметаралық келісім шеңберінде осы елдегі АСММ құрылысын пысықтап жатыр.
«ХакАтом»-да ҚААС тақырыбына бойлауға бағытталған. Бұл студенттік командалар арасындағы хакатон сияқты, бірақ АТ саласында емес, ядролық технологиялар саласында жарыс. Оны МИФИ ҰЯЗУ оқытушылары ойлап тапты. Өткен жылы қатысушылар өздерінің көзқарасы бойынша елдегі ядролық технологияларды ілгерілетудің ең тиімді тәсілдерін ойлап табуы керек еді. Биылғы жылы фестивальдің бірінші күні ядролық энергетика және ҚААС ерекшеліктері (әрине, Ресей мысалдарында), олардың құрылысы мен жұмысының экономикалық, экологиялық және әлеуметтік аспектілері туралы нұсқамалық дәрістер өтті. Келесі күні әр түрлі жоғары оқу орындарының 12 командасы бір тәулік ішінде ҚААС-ді елде орналастырудың ең жақсы нұсқасын ұсынуы (студенттер оны іштей біледі) және өз таңдауын негіздеуі керек болатынын айтты «ХакАтом» ұйымдастырушыларының бірі, МИФИ ҰЯЗУ доценті Александр Нахабов. «Әрине, бұл міндетті маңызды бейінді институттар мен ұйымдар шешетін болады, бірақ біз балаларды қызықтырып, баурап алғымыз келді», — деп түсіндіреді ғалым.
Әрі солай болды. Көптеген командалар аймақтардың электр энергиясына деген болашақ қажеттіліктерін, әртүрлі аудандардың сейсмикалық қауіптілігін және суға қол жетімділігін ескере отырып, өз ұсыныстарын байыпты түрде пысықтады. «Бір қызығы, әртүрлі командалар әртүрлі алаңдарды ұсынды», — деп атап өтті Александр Нахабов. «ХакАтомның» барлық қатысушылары – сертификаттар, ал жеңімпаздар жүлделер алды.
Оқушыларға да өте қызықты болды. Фестиваль аясында МИФИ оқытушылары оларға ядролық технологиялар туралы айтты. Балалар өздерінің ғылыми білімдерін қалай толықтыру керектігін және өз еліндегі атом саласына қандай мамандар қажет болатынын ойын түрінде жарысу арқылы білді.
Оқушылар үшін АТАО-та интерактивті квизден өтті. Оның қатысушылары бейбіт атоммен танысып, өз білімдерін тексеріп, болашақ мамандықтары қандай болатынын болжауға тырысты, тіпті доминодан тізбекті реакция жасады. Мастер-класта балалар қол астындағы материалдардан белгілі бір көлемдегі қайықтар жасады, олар жүкті көтеріп, аквариумда жүзуге тиіс болды. Тағы бір іс-шара – қағаз шоуы түріндегі «шәйнектерге арналған сопромат». «Біз, мысалы, А4 парағынан адам өтетін жақтауды қалай жасау керектігін көрсеттік. Содан кейін балаларға қағаз бен қағаз скотчтың көмегімен адамның салмағын көтере алатын арқасы бар орындық жасау керек болды. Бұйымдардың көпшілігі осы адамның өзінің салмағынан сынып қалды, бірақ біреуі аман қалды — және осыны жасаушылар тобы бас жүлдеге ие болды», — деді Челябинск АЭАО жетекшісі және Мьянма конкурстарының ұйымдастырушысы Лариса Матвеева.
Сондай-ақ АТАО-да Мьянма университеттері оқытушыларының қатысуымен көпшілік талқылау және атом технологиялары туралы панельдік пікірталас өтті. «Мьянманың дамуы үшін ядролық технология қажет. Ал оларды пайдалану үшін еліміздің негізгі қозғаушы күші – жастардың қатысуы қажет. Жастардың ядролық технологияларды пайдалануға кеңінен қатысуы үшін олардың әлеуетін дамыту маңызды», – деді ғылым және технологиялар министрінің орынбасары Аун Зея.
Сондай-ақ фестивальде өз өмірін ғылыми және зерттеу жұмыстарына арнаған әйелдермен ток-шоу өтті. Студенттер мен оқушыларға өз жұмыстары мен мансаптық жолдары туралы Янгон технологиялық университетінің профессоры И Мон Най және Мандалай технологиялық университетінен До Нэ Зи Тыры Нау айтып берді.
«Ғылым фестивалінің негізгі идеясы – атом технологияларының мүмкіндіктерін қолжетімді және қызықты түрде көрсету, белсенді жастарды біріктіру және инновациялар мен ғылыми жаңалықтардың қызықты әлеміне бейресми және достық жағдайда енуге мүмкіндік беру. Фестиваль қатысушыларының арасында атом жобаларын іске асыратын, энергетикалық технологияларды ілгерілететін, жаңа материалдар жасайтын, ядролық медицинаны дамытуға қатысатын инженерлер мен конструкторлар болғысы келетін балалар бар екеніне сенімдімін», – деді Росатом коммуникациялар департаменті директорының м.а. Андрей Тимонов.
Практика мұндай тәсіл жұмыс істейтінін көрсетеді. Александр Нахабов атап өткендей, өткен жылы Хакатомға қатысқан және жеңіп алған студенттер Ресейде оқуға өтініш берді.
Мьянманың атом саласы үшін кадрлар даярлауға арналған жұмыс схемасы қабылданды, оған сәйкес студенттер алдымен Мьянма университеттерінде бакалавриатта оқиды, ал магистратураны Ресейде бітіреді. Сонымен қатар Мьянма университеттерімен бірлескен білім беру бағдарламалары аясында ресейлік оқытушылар жарты жылда бір рет қарқынды оқыту жүргізеді – ядролық энергетикадағы бейіндік пәндер бойынша дәрістер оқиды және емтихандар қабылдайды, Росатомның технологиялары мен модельдік қатарына назар аударады.
