«Серпіліс» жобасы мақсаттарға жетуге тағы бірнеше қадам жақындады. Северскідегі (Томск облысы) тәжірибелік-демонстрациялық энергетикалық кешеннің (ТДЭК) құрылыс алаңына БРЕСТ-ОД-300 реакторының бірінші тізбегі үшін негізгі өнімдер әкелінді. Сонымен қатар, ТДЭК құрамына кіретін фабрикация-рефабрикация модулінде аналитикалық зертхана ашылды.
Қыркүйек айында Сібір химиялық комбинатындағы (СХК) ТДЭК құрылысының алаңына қуаты 300 МВт БРЕСТ-ОД-300 қорғасын жылу тасымалдағышы бар тәжірибелік-демонстрациялық жылдам реакторды салу үшін негізгі компоненттер әкелінді. Бұл реактор қондырғысының орталық қуысының металл қабығы, белсенді аймақ себетінің ішкі қаптамасы және перифериялық қуыстың бірінші қабығы. Барлығы осындай төрт қабық бар. Барлық жабдық «Росатом» машина жасау дивизионының кәсіпорындарында жасалған.
Түсіндірейік: БРЕСТ-ОД-300 конструкциясы дәстүрлі жеңіл су реакторлары конструкциясынан ерекшеленеді. Егер жеңіл су реакторы өте қарапайым түрде металл бөшке болса, онда БРЕСТ-ОД-300 реакторы бірнеше қуыстардан тұратын күрделі металл-бетон жүйесі болып табылады. Негізгі қуыста белсенді аймақ себеті орналасады. Дәл сол жерде отын жинақтары жұмыс істейді және тізбекті бөлу реакциясы жүреді. Төрт перифериялық қабықта негізгі айналым сорғысы, екі бу генераторы және реактордың апаттық салқындату жүйесінің жылу алмастырғышы орнатылады. Құрылыс процесінде қуыстар арасындағы кеңістік кезең-кезеңімен бетонмен толтырылады.
БРЕСТ-ОД-300 корпусының өлшемдері жеңіл су реакторына қарағанда үлкен, сондықтан оны алаңға тек бөлішектеп жеткізуге болады. Реакторды енді құрылыс алаңында құрастырады. Компоненттерді екі ай бойы Ресей өзендері мен Солтүстік теңіз жолымен тасымалдады. Томь өзеніндегі Самусь портында оларды көп осьті платформаға шамадан қайта жүктеді және тартқыштардың көмегімен құрылыс алаңына жеткізді. Арнайы көліктің өтуі үшін электр берілісі желілерін уақытша көтеріп, жол белгілерін бөлшектеуге тура келді.
«Биылғы жылы БРЕСТ-ОД-300 реакторының негізгі элементтері жобалау жағдайына орнатылады, ал реактор өзінің қабырға түріндегі қабығын ғана емес, сонымен қатар металл корпусын да алады», — деп уәде берді СХК техникалық директоры Константин Изместьев. Монтаж қыркүйек айында басталды, конструкцияны осы жылдың соңына дейін орнату керек.
Қыркүйек айының соңына қарай реактордың орталық қуысының металл қабығы жобалау күйіне орнатылды. Келесі кезең – перифериялық қуыстың төрт қабығын орнату.
ТДЭК фабрикация-рефабрикация модулінде аналитикалық зертхана пайдалануға берілді. Онда 90-ға жуық жоғары технологиялық құрылғылар орнатылған: олар модульде шығарылатын аралас нитридті уранплутоний (АНУП) отынының белгіленген технологиялық критерийлері мен қауіпсіздік талаптарына сәйкестігін талдау және растау үшін қажет.
Зертхананың мақтанышы – отынның негізгі параметрлерін өлшейтін үш қатты фазалы масс-спектрометр (изотоптық құрамы, уран мен плутонийдің массалық үлесі) және бокстық түрде орындалған индуктивті байланысқан плазмалық оптикалық-эмиссиялық спектрометрлер. Олар бір уақытта шамамен 17 металл қоспасын пайыздың миллионнан бір бөлігіне дейін дәлдікпен анықтайды.
«МФР-дағы зертхана алғаш рет талдау объектісі ретінде бұрын әлемнің ешбір жерінде өнеркәсіптік ауқымда өндірілмеген аралас нитридті уранплутоний отыны болып табылатынымен бірегей. Масс-спектрометрия үшін хроматографиялық бөлу учаскесі де бірегей болып табылады, онда үздіксіз режимде сынама дайындау және өлшеу жүргізіледі. Іс жүзінде бірқатар сипаттамалар бойынша Северскідегі зертхана бүгінгі таңда ядролық отын өндіру бойынша сала кәсіпорындарындағы барлық зауыттық зертханалар арасында шешілетін мәселелердің күрделілігі бойынша көш бастап тұр», — деп атап өтті «АНУП-отынмен ЖБЭЛ және ЖБЖ әзірлеу» бірлескен салалық жобасының жетекшісі Михаил Скупов.
«Серпіліс» жобасы әлемдік ядролық энергетиканы жаңа деңгейге шығарады деп жоспарлануда. Жоба жылдам нейтронды реакторлар базасында тұйық ядролық отын циклін және станция маңы отын циклін өнеркәсіптік ауқымда іске асыруды көздейді. «Серпіліс» міндеті – атом энергетикасының қауіпсіздігін арттыру, табиғи уранның энергетикалық әлеуетін анағұрлым толық пайдалану және түзілетін радиоактивті қалдықтарды азайту. ТДЭК IV буын энергетикалық жүйелеріне жатады.
Ресейдегі ТДЭК-тен басқа, БН-1200М жылдам натрий реакторы бар Белоярск атом электр станциясында блок салу жобасы пысықталуда.
