«Росатом» экономиканың жаңа құрылысының энергетикалық және технологиялық негізін құруға және өмір сүру сапасын арттыруға көмектесетін технологияларды достас елдермен бөлісуге дайын. Мемлекеттік корпорация серіктестері, оның үстіне тіпті атом электр станциясын салу кезеңінде де пайда көреді. Бұл туралы, сондай-ақ ғарыштағы ресейлік атом технологияларының болашағы туралы 15-17 қазанда Мәскеуде өткен «Ресей энергетикалық апталығы» (РЭА) халықаралық форумында айтылды.
«Росатом» атом станцияларын салудың жаһандық нарығының шамамен 90% алады. Әлемде ресейлік дизайндағы 110 энергоблок салынды. «Ресей бүкіл атом энергетикасы тізбегі бойынша жалғыз өзі әлемдегі құзыретке ие. Шетелде құрылыс жүргізе отырып, біз тек объектілерді тұрғызып қана қоймай, әріптестерімізбен бірге энергетика секторы мен аралас салалардың болашағын құрамыз, тұтас мемлекеттердің дамуының берік ұлттық кадрлық, ғылыми және технологиялық базасын қалыптастырамыз. Осындай негізде біз Египетте, Бангладеште, Түркияда атом электр станциясын саламыз. Атом саласында Жаһандық Оңтүстік елдерімен, БРИКС желісі бойынша ынтымақтастықты тереңдетуге ниеттіміз», — деді Ресей президенті Владимир Путин РЭА-да.
Осындай бірегей жағдай «Росатомға» ресейлік атом саласының толық өз-өзіне жеткіліктілікті қамтамасыз етеді. «Ешбір басқа басқару контурында уранды барлау мен өндіруден бастап, пайдаланудан және экологиялық жобалардан шығаруға дейінгі барлық құзыреттер жинақталған жоқ, — деді «Росатом» бас директоры Алексей Лихачев пленарлық сессияда.
Ресейлік атомшылар сала пайда болғаннан бастап, бүкіл әлемде зерттеу және энергетикалық реакторлар құра отырып атом технологияларымен бөліседі. «Біздің генетикалық кодта — бақытты болашақ құрғысы келетін елдермен технологияны бөлісу», — деді Алексей Лихачев.
Бүгін «Росатом» 24 блок салып жатыр, Қазақстанда екі блокты атом электр станциясын салу конкурсында жеңіске жетті, Өзбекстанмен жобаны ұлғайту туралы уағдаласты —қуаты аз алты блоктың орнына онда қуаты үлкен екі блок және қуаты аз екі блок салынады. Беларусь қуаты үлкен үшінші энергия блогын салуға ниет білдірді, Эфиопиямен атом генерациясы объектілерін салудың жол картасына қол қойылды, соңғы кезеңде тағы бірнеше елдермен келіссөздер жүргізілуде.
«Росатом» салған екі блокты атом электр станциясының арқасында Беларусь Республикасы таза энергетика алды және оның көмегімен электрмобильділік пен жылумен жабдықтауды дамытуда. Олар генерациядан бастап жетек пен қазандыққа дейін көміртексіз. Елде 41 мың электрмобиль бар, осы жылдың соңына дейін олардың саны 50 мың болады деп болжануда.
Беларуссияда көп пәтерлі үйлер салынып, жеке тұрғын үйлер электрмен жылытуға ауыстырылуда. Елдің ірі қалаларын жылумен және электрмен қамтамасыз ететін «БелЭнерго» жиынтық қуаты 916 МВт электр қазандықтарын орнатты.
Бұл ретте республикада «Росатоммен» бірге цифрландыру, аддитивті технологиялар, ядролық медицина, энергия жинақтау жүйелері және т.б. дамуда. «Атом энергиясын пайдаланатын адам энергетикалық қауіпсіздікті нығайтып қана қоймай, азаматтардың өмір сүру сапасын, жайлылық деңгейін арттыру үшін жағдай жасауға мүмкіндік алады. Мен: атом энергетикасы – бұл прогресс қозғалтқышы екенін айтудан қорықпаймын. Атом энергетикасы бар ел әрқашан бір қадам алда болады», – деді Беларусь вице-премьері Виктор Каранкевич.
Түркия «Аккую» атом электр станциясының құрылыс кезеңінде қазірдің өзінде пайда көріп жатыр. Түркияның энергетика және табиғи ресурстар министрі Альпарслан Байрактардың айтуынша, түркиялық компаниялардың жұмыстарды, тауарлар мен қызметтерді ұсынуы 50%-дан астам құрайды. «Бұл бізге екінші және үшінші жобаларды немесе тіпті Түркиядан тыс жерлерде жобаларды дамытуға көмектеседі. Мүмкін Венгрияда немесе басқа жерде біздің компаниялар қатыса алады», – деді ол.
Әлемдік атом қауымдастығы атом электр станцияларының жиынтық белгіленген қуатын үш есеге арттыруды мақсат етіп отыр. Бұл үшін, деп түсіндірді министр, қаржы мен технология ғана емес, адами капитал да қажет. Түркияда бұл бар: Түркияның Ресейде ядролық білім алған жүздеген жас азаматтары «Аккую» атом электр станциясында жұмыс істейді. «Адами капиталды дамыту — атом энергетикасын қалыптастыру бағдарламасының маңызды бөлігі, — деп қорытындылады министр.
Атом саласы адамдардың тағдырына қалай оң әсер ететіндігінің мысалы – бұл Египеттен МАГАТЭ Мария Склодовская-Кюри атындағы сыйлық стипендиаты Сохайли Абудейфтің тарихы, ол да РЭА-ға кірген. Сохайла Абудейф Мәскеу физика-техникалық институтының аспирантурасын бітіріп, Ресейде жоғары білім алды. Практиканы Нововоронеж атом электр станциясында өтті. Қазір Сохайла өндірістегі өнеркәсіптік процестерді автоматтандырумен және цифрландырумен айналысады. Ол сондай-ақ ғылыми жобаны жүзеге асырады: әріптестерімен бірге иондаушы сәулеленумен пластикті қайта өңдеу қондырғысын жасады.
РЭА-да атом технологиялары болашақтың келбетін қалай қалыптастыратыны туралы да айтылды. Ең қызықты бағыттардың бірі — ғарышты игеру. «Атом энергиясы – Күн жүйесінің кілті. Химиялық қозғалтқыштарда біз алысқа ұша алмаймыз және адамзат төмен жер маңы орбитасында айналуға мәжбүр болады», – деді РЭА-да ғарышкер Олег Кононенко.
«Росатом» және «Роскосмос» айда АЭС салуға жұмыс істеуде. Ол жерде бұл өмір сүру, жұмыс істеу, эксперимент жасау, полярлық кратерлерден су мұзын алу, зымыран отыны үшін оттегі мен сутекті алу, лазерлік байланыс жүйелерін энергиямен қамтамасыз ету үшін қажет. Ұзақ мерзімді перспектива – басқа планета колонияларының тіршілігін қамтамасыз ететін атом реакторлары.
«Біз ай үстіе атом электр станциясын салы мәселесінен шабыт алдық. Адамзат мұндай мәселелерді әлі шешкен жоқ. Бірақ олар ғарыштық ұлттық жобада жазылған, сондықтан біз оларды шешуге міндеттіміз», — деді Алексей Лихачев.
