Rosatom’un elektrik mühendisliği birimi AtomEnergoMash (AEM) bu yılın mart ayında 15’inci kuruluş yıldönümünü kutladı. Bu makalede Rosatom’un önemli birimleri arasında yer alan AEM’nin bağlı şirketleri, Ar-Ge enstitüleri, son zamanlarda elde ettiği başarılar ve geleceğe yönelik planları hakkında bilgiler yer alıyor.

AEM Genel Müdürü Andrei Nikipelov şirketin çalışma alanını “Çelikten yapılmış büyük bir şeye ihtiyacınız varsa biz her zaman oradayız.” diyerek özetliyor. Şirket, her biri 320 metrik ton, yani bir Boeing 747 uçağının iki katı ağırlıkta olan reaktör basınç tankları (RPV) gibi ağır endüstriyel ekipman üretiminde uzmanlaşmış durumda. RPV’nin iki yarısı 1 mm’den az bir tolerans payıyla birbirine eşleşmek zorunda olup kaynak işlemi on gün sürer. Reaktörün kendisi ise birbirinden farklı 100 bileşene sahip. Toplam 768 işlemden geçirilen reaktör yaklaşık iki yılda üretiliyor. Örneğin, Bangladeş’teki Ruppur Nükleer Santrali’nin 2’inci ünitesinin reaktörü 650 günde yapıldı. Şirket üretim süresini azaltmak için proseslerini optimize etmeye devam ediyor.

AEM, üretim tesisleri ve Ar-Ge merkezleri dâhil olmak üzere büyük elektrik mühendisliği şirketlerini bir araya getiren bir birim. Rusya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve diğer ülkelerde yer alan AEM üretim tesislerinde, farklı malzemelerin özellikleri, uygulamaları ve işleme teknolojileri üzerinde çalışan bilim insanları ve araştırmacılar tarafından kaydedilen gelişmeler uygulamaya geçiriliyor.

Nükleer güç santrallerinin nükleer ve türbin adalarına uçtan uca makine ve ekipman temin edebilen şirket, Rusya tarafından dünya genelinde tasarlanan tüm yeni nükleer güç santrallerinin inşasında görev alıyor. Birimin ekipman temin ettiği santraller arasında Kudankulam (Hindistan), Ruppur (Bangladeş), Akkuyu (Türkiye) ve Kursk II (Rusya) sayılabilir. Şirket halen Çin’deki iki nükleer güç santrali (Tianwan ve Xudabao) için makine üretiyor. Arabelle yarı hızlı türbin teknolojisinin temel alındığı türbin adaları için ekipman üretme çalışmaları da devam ediyor. AEM şirketleri faal enerji reaktörlerinin geliştirilmesi sürecinde de yer alıyor.

AtomEnergoMash 2020’de üç RPV ve 18 buhar jeneratörü üreterek tarihi bir rekora imza attı. Yapılması planlanan yeni nükleer santraller şirketin gelecekteki üretimini daha da artıracak.

AEM, gemi üretimi alanında da faal olup Rosatom’un buz kırıcıları için çekirdek ekipman temin ediyor. Birime bağlı şirketler hizmete alınan Arktika ile Sibirya, Ural, Yakutistan ve yapım aşamasındaki Çukotka dâhil olmak üzere Project 22220 nükleer buz kırıcılar için reaktör, ısı değiştirici, pompa ve diğer ekipmanı üretiyor. Ayrıca, Lider (Leader) buz kırıcılar için RITM-400 reaktörleri, buhar türbinleri ve bağlantılı tüm sistemleri de üretecekler. AEM aynı zamanda Rosatom’un şebekeden bağımsız üretim projelerinde de (yüzer nükleer güç santralleri ve küçük modüler reaktörler) yer alıyor.

Yabancı şirketler gemi üretimi konusunda AtomEnergoMash ile ortaklığa ilgi duyuyor. AEM, Azipod yönlendirilebilir sevk sistemleri dâhil denizcilik sanayi için elektrikli ekipman alanında büyük bir küresel tedarikçi olan İsveçli ABB şirketi ile nisan ayının sonlarında bir niyet anlaşması imzaladı. Taraflar Rosatom’un elektrik mühendisliği biriminin tesislerinde deniz pervaneleri üretmek için  işbirliği yapma kararı aldı.

Andrei Nikipelov konuya ilişkin yaptığı açıklamada “Motordan pervaneye komple deniz sevk sistemleri temin etmeyi planlıyoruz. Bunlar en fazla özen gerektiren parça ve bileşenler olduğundan genellikle en sıkı gereksinimleri karşılayan özel kalite çelikten yapılıyorlar. Bu konuda gerekli yetkinliğe sahip dünyada pek fazla şirket yok.” dedi.

Nükleer dışındaki işler de AEM’nin ilgi alanında. Birim geçen sene, sıvılaştırılmış doğal gaz (LPG) için Rusya tarafından tasarlanan ve üretilen ilk pompalarda pilot testleri tamamladı. Pompalar testleri geçerek kullanıma alındı. Bu tür pompalar ticari LNG üretim tesislerinde kullanılıyor. Şirket bu arada orta ve büyük boyutlu LNG tesislerinin ekipmanlarına yönelik Avrupa’nın ilk test merkezinin inşaatına devam ediyor. Rosatom’un Efremov Araştırma Enstitüsü bünyesinde kurulan test merkezi bu yılın sonuna kadar hazır hale gelecek.

AtomEnergoMash, Temiz Ülke Rusya federal programı kapsamında, Rusya’da atık yakma tesisleri inşa etmek için İsveç-Japon ortak şirketi Hitachi Zosen Inova ile ortaklığa girdi. Yurtdışındaki benzer tesislere de ekipman sağlayan birim geçen sene  Birleşik Krallık’ta bulunan Riverside atıktan enerji üretme tesisine buhar kazanlarında kullanılmak üzere süper ısıtıcılar gönderdi.

Bu  yazıda anlatılanlar AEM’nin sahip olduğu yetkinliklerin sadece bir kısmını oluşturuyor.

Şirketin gelecekle ilgili planlarına da değinen Andrei Nikipelov “Hızlı bir büyüme evresine giriyoruz. Önümüzdeki yıl 113–115 milyar ruble civarında toplam gelir elde etmeyi, 2023–2024’te de bu rakamı 150–156 milyara çıkarmayı planlıyoruz. İş yükümüzün her yıl ciddi oranda artmasını beklemekle birlikte en keskin artış en zor görevlerin üstesinden gelmemizin gerekeceği 2023–2025 yılları arasında olacak.” şeklinde konuştu.

AtomEnergoMash şirketleri

1. Makine Yapımı Teknolojisi Merkezî Araştırma Enstitüsü (CNIITMASH)
2. OKB Gidropress
3. OKBM Afrikantov
4. AEM Technologies
5. Makine Yapımı Merkezî Tasarım Bürosu
6. Sverdlovsk Kimya Mühendisliği Araştırma Enstitüsü (SCERI veya SverdNIIKhimMash)
7. ZiO Podolsk
8. Atommash (AEM Technologies Volgodonsk şubesi)
9. AEM Technologies Petrozavodsk şubesi
10. AAEM Turbine Technology
11. AtomTruboProvodMontazh
12. ARACO (Çek Cumhuriyeti)
13. Ganz EEM (Macaristan)