Rosatom Haftası -Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu tarafından Dubai’deki EXPO 2020’de düzenlenen bir dizi etkinlikte büyük başarılara imza atıldı. Etkinliklerde somut sonuçlar elde edildi: Rusatom Overseas, küçük modüler reaktörlü (SMR) NGS’ler ile ilgili dört anlaşma imzaladı. Rosatom, aynı zamanda yeni malzemeler ve rüzgâr gücü ile ilgili oturumlar, Rus nükleer santrallerine sanal turlar düzenledi ve dijitalleşme başarılarını ve Kuzey Deniz Rotası’nın sağladığı fırsatları sundu. Bu yazıda, etkinliklere ilişkin ayrıntılara yer verilecektir.
SMR’ler
Küçük nükleer güç santralleri, Rosatom’un yurtiçi pazarındaki ve uluslararası pazarlardaki temel ürünüdür. Dünyanın tek yüzer NGS’si olan Akademik Lomonosov, Aralık 2019’da Rus Çukotka bölgesinde işletime alındı. Her biri Çukotka’da bulunan, Rusya’nın en büyük altın yataklarından birini geliştirecek bir maden ve işleme tesisi olan Baimsky GOK’a güç sağlayacak iki RITM-200 reaktörlü dört yüzer güç ünitesinin inşaatına başlamak için anlaşmalar imzalandı. Ayrıca RITM-200N (‘N’, ‘kara’yı ifade eder) reaktörlü bir SMR NGS inşa etmek için Rusya’daki bir başka bölge olan Yakutistan’da çalışmalar başladı. Bu NGS, Kyuchus altın madenine ve civarındaki kasabalara enerji sağlayacak.
Rosatom ve Kyuchus için bir madencilik lisansı bulunan Rus altın madencisi Seligdar, SMR gününde, henüz inşa edilmemiş küçük nükleer güç santralinin elektrik gücü ve kapasitesi konusunda bir sözleşme imzaladı.
Ayrıca Rosatom ve Ermenistan’daki NGS, Ermenistan’daki Rus tasarımı nükleer enerji reaktörlerinin inşaatında iş birliği olasılıklarını belirlemek için bir mutabakat zaptına imza attı. Ermenistan’daki NGS’nin CEO’su Eduard Martirosyan imza töreninde şunları belirtti: “Ermenistan’daki Nükleer Enerji Santrali, ülkedeki elektriğin yaklaşık %40’ını üretiyor ve 1977’den bu yana temiz ve güvenilir bir güç kaynağı olmayı sürdürüyor. Hizmet süresi sona erdikten sonra, nükleeri karma enerjimizde bulundurmaya devam etmek istiyoruz. Bunu düşünerek, dünyanın en gelişmiş teknolojileri olan Rus teknolojilerini dikkate alıyoruz.”
Rosatom ile mutabakat zaptı imzalayan başka bir ülke de Kırgızistan. Bu Orta Asya ülkesinin nükleer enerjiye duyduğu ilgiyi yansıtan söz konusu anlaşma, RITM-200N reaktörlü küçük nükleer güç santrallerinin inşasında iş birliğini öngörüyor. Mutabakat zaptı, Kırgızistan’da nükleer altyapının geliştirilmesinde yardımın yanı sıra nükleer enerjinin barışçıl kullanımlarıyla ilgilenen araştırmacılar ve mühendisler için müşterek ileri eğitim programlarının zeminini de hazırladı.
Filipinler ve Rosatom, SMR projesi fizibilite çalışması için müşterek bir plan ve şartnameye imza attı. Bu, ülkedeki küçük bir nükleer güç santrali için atılan ikinci adımı teşkil ediyor. İlk adım, tarafların fizibilite çalışması yapmak için niyet zaptı imzaladığı 2019’da atılmıştı.
Seligdar Yönetim Kurulu Başkanı Sergey Ryzhov, diğer güç kaynaklarına kıyasla nükleerin avantajlarından bahsetti. Bu avantajları şöyle sıraladı: Birincisi; nükleer enerjinin güvenilir olması ve suya bağımlı olmamasıdır. İkincisi; elektrik fiyatının daha düşük olmasıdır. Yakutistan’da elektrik fiyatı daima yüksek olmuştur çünkü enerji kaynaklarını (temel olarak dizel yakıt) ücra kuzey bölgesindeki halka götürmek çok maliyetlidir. Üçüncüsü, tarife rakamlarının tüm maden yatağı geliştirme dönemi için öngörülebilirliğidir. Dördüncü avantaj, nükleerin karbon ayak izinin çok küçük olmasıdır. Beşinci avantaj ise küçük bir nükleer güç santralinin modüler tasarımının, santralin kapasitesini artırmayı ve bölgede üretim ve altyapıyı geliştirmeyi kolaylaştırmasıdır.
Rosatom, bir düzineyi aşkın ülkeyle SMR konusunda görüşmeler yapıyor. Temel tasarım, 105-107 MW kapasiteli RITM-200 reaktörlere sahip bir iki üniteli -karada ya da denizde- santraldir. Ancak tasarım seçenekleri 1-2 MW mikro reaktörlerden 300 MW nükleer güç santrallerine kadar farklılık gösterir.
Kompozit malzemeler
Rosatom, SMR Günü’nün yanı sıra kompozit malzemelere ilişkin bir oturum da gerçekleştirdi. Hidrojen ekonomisi, kompozitler için gelişmekte olan bir pazar olma özelliği taşıyor. Faber Industries Sp.A. Satış Müdürü Luca Burelli, karbon fiber takviyeli kompozit malzemelerden yapılmış tankların çelik tanklardan daha güçlü ve üç ila dört kat daha hafif olduğunu söyledi. Fakat kompozit tankları yaygın bir ürün haline getirmek için karbon fiber kompozitlerinin fiyatı kilogram başına mevcut 20-22 avro seviyesinden 13 avroya düşmeli.
Kompozit malzemeler, taşımacılık endüstrisine güvenle giriyor. Söz konusu malzemeler, bileşenlerin ve montajların sayısını azaltıyor, yapısal sağlamlığı ve mukavemeti artırıyor, en önemlisi de ürünü hafifletiyor. Ağırlık düştükçe daha az yakıt tüketiliyor. Dolayısıyla kompozit taşıtlar daha uygun maliyetli ve çevre dostu oluyor. Dikey entegre kompozit malzeme üreticisi olan Rosatom’a bağlı Umatex, son olarak Rusya’nın orta menzilli MC-21-300 yolcu uçağının kanat panelleri, merkez bölümleri, yüksek kaldırıcı tertibatları ve kuyruk düzeneği için ürün tedarik etti. İtalyan üreticiler, yıllardır Umatex kompozitlerini satın alıyor. Umatex karbon kumaşları, İtalyan şirketi Salorenzo tarafından Massa ve Ameglia şehirlerindeki tersanelerinde yat üretiminde kullanılmak üzere sertifikalandırıldı. Prepegler, otomobil aksesuarları ve yüksek hızlı motosikletlerin üretiminde kullanılıyor.
Rüzgâr enerjisi
Rosatom’un rüzgâr enerjisi birimi NovaWind, yurtiçinde yetkinlik kazandı ve şu anda ihracat odaklı ürünlerle uluslararası pazarlara giriyor. Rusya’da şirket 1,7 MW toplam kapasiteli rüzgâr parklarını devreye alıyor ve Güneydoğu Asya ülkeleriyle, özellikle Vietnam’la görüşmelerde bulunuyor. Balkanlar da bir başka önemli bölgeyi teşkil ediyor. NovaWind, Kazakistan, Belarus, Ermenistan ve Özbekistan’la da ilgileniyor.
Dijital çözümler
Rosatom, nükleer inşaat projelerinin dijital bakımı, karmaşık sistemlerin matematiksel modellemesi, yapay zekâ ve siber güvenlik gibi alanlarda yetkinlikler kazanıyor ve ürünler geliştiriyor. Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu, özellikle taşımacılıktaki düzensizlik, kesinti ya da medikal verilerin ifşaatı gibi hükümet için kabul edilemez riskleri hafifletecek olan IT çözümleri geliştirmek için siber güvenlik alanında büyük bir ilerleme kaydetmiş olan teknoloji şirketleriyle güçlerini birleştiriyor.
Rusya Merkez Bankası’na göre, Rus IT çözümlerinin ihracatları artmaya devam ediyor, 2021 yılında ihracatı 6 milyar dolara ulaştı. Dijital Gelişim, İletişim ve Kitle İletişim Bakanı Vekili Maksim Parshin, endüstri birliği tarafından verilen rakamın iki kat daha fazla olduğunu söyledi. Parshin, “Yurtiçi yazılım kayıtlarımızda, neredeyse 13 bin ürün bulunuyor, bunların çoğu çok rekabetçi ve küresel anlamda verimli. Ortaklarımızla -Rosatom ortaklığıyla- bu ürünleri küresel pazarda tanıtmalıyız” dedi.
Sanal turlar
Rosatom’un bir parçası olan RosEnergoAtom, Beloyarsk ve Novovoronej nükleer güç santrallerine ve Akademik Lomonosov yüzer NGS’ye sanal teknik turlar düzenledi. EXPO 2020 Dubai katılımcıları şanslıydı. Olağan tura ek olarak erişim kısıtlaması bulunan bölgelere de ‘girme’, VVER-1200 güç reaktörü ve BN-800 hızlı nötron reaktörü alanlarının içeriden nasıl göründüğüne bakma ve dünyanın tek yüzer nükleer güç santralinin tesislerine göz atma fırsatını yakaladılar.
Kuzey Deniz Rotası’nın gelişimi hakkında ayrıntılı bilgileri ve Rosatom Haftası’ndaki sunumu bu sayıdaki başka bir makalede bulabilirsiniz.
Rosatom’un rüzgarla elektrik üretme varlıklarını birleştiren NovaWind, rüzgâr enerjisi stratejisinin sağlanmasından sorumludur.
UMATEX, Rusya’daki en büyük karbon fiber ve kompozit malzemeler üreticisidir. Şirket, Rusya’daki çeşitli üretim tesisleri ve Çekya ve Çin’deki iki ticaret şirketinden oluşmaktadır.
Rusatom Overseas, nükleer güç santrallerinin inşası için entegre çözümleri ve dünya çapındaki nükleer bilim ve teknoloji merkezlerini tanıtmaktan sorumlu bir Rosatom şirketidir. Rusatom Overseas, müşteri ülkeler ile Rosatom şirketleri arasındaki köprü işlevini görerek, uluslararası ortaklıklar ağını genişletir.
