Rus nükleer santrallerinin ulusal operatörü RosEnergoAtom’un temel faaliyetleri uluslararası projeler açısından ilgisiz gibi görünse de Rosatom bu sayede nükleer santral işletiminde deneyim kazanıyor ve bu deneyimini dünya çapındaki nükleer operatörlerle paylaşıyor.
Rosatom’un ana şirketlerinden biri olan nükleer santral operatörü RosEnergoAtom’un temel fonksiyonu, 10 adet kıyı nükleer santrali ve yüzer nükleer santral Akademik Lomonosov olmak üzere Rusya’daki nükleer üretim tesislerinin uçtan uca operasyonunu yönetmek.
RosEnergoAtom, daima, Rusya tarafından geliştirilen yeni tasarımlara göre inşa edilmiş nükleer santralleri işleten ilk şirket oldu. Örneğin, 3+ Nesil VVER-1200 teknolojisine sahip ilk reaktörler Novovoronej ve Leningrad tesislerinde inşa edildi ve uluslararası pazara sürüldü. VVER-1200 teknolojisine sahip bir güç ünitesi halihazırda Belarus’ta hizmet veriyor, ikinci ünite ise yakın gelecekte ilk kritiklik evresine ulaşmış olacak. Aynı tasarıma sahip güç üniteleri Bangladeş, Türkiye ve Çin’de yapım aşamasında iken, Mısır ve Macaristan’da yapım için hazırlandı.
Uluslararası projelerin desteklenmesi
RosEnergoAtom’un yan kuruluşlarının (AtomEnergoRemont, AtomTechEnergo ve diğerleri) çalışanları, Belarus NGS ve Ruppur NGS’deki güç ünitelerinin devreye alınması faaliyetlerine katılırken çeşitli teknik görevler kapsamında da destek sağlıyor. RosEnergoAtom mühendisleri, Bangladeş’te ulusal nükleer altyapının gerçekleştirilmesi, personel eğitimi, eğitim merkezinde simülatörlerin kurulumu ve benzeri konularda hizmet veriyor.
Şirket için öncelikli konulardan biri olan denizaşırı nükleer santrallerdeki personel eğitimi birkaç aşamada yapılıyor. Çalışanlar öncelikle referans bir nükleer santralin teorisini inceleyip ardından pratik eğitime geçiyorlar. Bu aşamayı, referans nükleer santralde tam ölçekli ve analitik simülatörler üzerinde uygulamalı eğitim de dahil olmak üzere simülatör eğitim sınıfları izliyor. Referans santralde staj zorunlu. Son aşamada ise müşterinin tesislerinde teorik, pratik, simülatör ve staj eğitimleri yer alıyor. RosEnergoAtom, Akkuyu, Ruppur, Paks II ve El-Dabaa nükleer santrallerinde görev yapan yerel personele de destek oluyor.
RosEnergoAtom ayrıca bakım ve onarım, sürüm yükseltme, santralin ömrünün uzatılması, yedek parça ve ekipman tedariki, bakım ve onarım yardımı, nükleer yakıt ve ekipman kalite güvencesi ve mühendislik desteği ile ilgili hizmetler de veriyor. Ermenistan Nükleer Santrali’nde sunulan kapsamlı yükseltme programı bu konuda en canlı örnek olarak verilebilir.
Yeni modifikasyonlar
Rusya halihazırda VVER-1200 tipi reaktör ünitesinin geliştirilmiş bir versiyonu olan VVER-TOI (VVER-TOI, Soğuk Su Kullanımlı Güç Reaktörü, Evrensel Optimize Edilmiş Dijital Enerji Reaktörü anlamına geliyor) tipi güç reaktörlerini içerecek iki üniteli Kursk II Nükleer Güç Santrali inşa faaliyetlerine devam ediyor.
“Evrensel”, kullanılan tasarım ve çözümlerin herhangi bir iklim bölgesi için uygun olduğunu ifade ediyor. VVER-1200 teknolojisine sahip güç üniteleri ekonomik verimlilik ve güvenlik açısından en üst sınıf olan güç üniteleri olma niteliğini taşıyor. “Optimize edilmiş”, optimize edilmiş bir diziliş anlamına geliyor. Örneğin, normal işletme güç kaynağı binası eski versiyonlarda olduğu gibi türbin adasının yanına değil, türbin ve reaktör adaları arasına yerleştiriliyor. Sonuç olarak, inşaat ayak izi azalıyor ve kablo uzunluğu da asgari seviyeye indiriliyor. Diğer iyileştirmeler kapsamında havalandırma sistemleri ve nükleer atık yönetimi prosedürleri yer alıyor. Tasarım mühendisliğinde MultiD teknolojisini ifade eden “dijital” teknolojisi, inşaat maliyetlerini yönetmek ve hizmet ömrünün sonuna kadar tesis işletimini denetlemek için dijital bir model kullanıyor.
2018 yılının nisan ayında Kursk II Nükleer Santrali’nin 1’inci Ünite’nin, bir yıl sonra ise 2’nci Ünite’nin temeli atıldı. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarla, 1’inci Ünite’nin reaktör binası tamamlanmış ve koruma kubbesi yerleştirildi. Halihazırda ise ekipman montaj işlemleri devam ediyor. Geçtiğimiz haziran ayında bir reaktör basınç kabı kuruldu. Reaktör basınç kabının ağırlığı yaklaşık 340 ton olsa da kurulum işlemi kesin bir doğrulukla (maksimum kurulum toleransı 0,1 mm kadar az) gerçekleştirildi. Koruma kubbesinin yerleştirilmesinin ardından, termal ve mekanik ekipmanların kurulum işlemlerine devam edildi. Halihazırda birincil soğutma sıvısı pompalarının kaynağı için hazırlıklar (montajları yakında başlayacaktır) devam ediyor.
Kursk II Nükleer Santrali’nin 1’inci Ünitesi’nin türbin adasındaki bina giydirme işleri tamamlanırken, türbin için temel hazırlandı ve türbin jeneratörü statoru kuruldu. Söz konusu türbin jeneratörü, 1,255 MW kapasitesi ile Rus nükleer santrallerinde kurulu jeneratörler arasındaki en güçlü jeneratör olma özelliği taşıyacak. Son bir yılda 100 metre daha uzatılan soğutma kulesi 130 metre yüksekliğe ulaşırken, toplam uzunluğu 179 metre olacak şekilde planlandı ve bu uzunluk Kursk II Nükleer Santrali’nin 1’inci Ünitesi’ndeki soğutma kulesini dünyanın en yüksek soğutma kulesi haline getirecek.
Kursk II Nükleer Santrali’nin 2’nci Ünitesi’nde iç koruma kabuğunun üçüncü katmanının kurulum işlemleri devam ederken, yakın bir zaman içinde acil durum kor soğutma sistemi tanklarının kurulum işlemlerine başlanacak. Türbin adasının kabuğunun kurulumu tamamlanırken, ön montajı yapılmış çatı kirişlerinin kurulumu için hazırlıklar sürüyor.
Kapalı nükleer yakıt döngüsüne yaklaşılırken
Beloyarsk Nükleer Santrali küresel çapta bir olaya ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor. Yakıt ikmali sırasında BN-800 hızlı nötron reaktörünün çekirdeği ilk defa tamamen karışık oksit (MOX) yakıtla doldurulacak. Mevcut durumda MOX yakıtının reaktör çekirdeğindeki payı %60 seviyesinde. Yakıt ikmali, güvenlik nedenleriyle aşamalı olarak gerçekleştiriliyor.
MOX yakıtının reaktör çekirdeğindeki payı %100’e ulaştığında, kapalı bir nükleer yakıt döngüsüne dayalı yeni bir teknolojik platformun uygulanması hedefine bir adım daha yaklaşılmış olacak. Aynı miktarda uranyumun tekrar tekrar kullanılması, nükleer enerjiyi fiilen yenilenebilir hale getirebilir.
Rakamlarla gerçekler
29.5 GW: RosEnergoAtom’un nükleer santrallerindeki toplam kurulu güç.
37: faaliyetteki güç reaktörü sayısı
100+ milyon ton: Rus nükleer santralleri sayesinde yıllık olarak önlenen CO2 eşdeğeri emisyon miktarı.
İzotopların imalatı
RosEnergoAtom tarafından işletilen nükleer santraller sadece elektrik üretmekle kalmıyor, aynı zamanda evsel kullanım ve ihracata yönelik izotoplar da üretiyor. Kanal-tipi Rus Kaynar Su Reaktörlerinin (RBMK) tasarımı, bir yandan enerji üretilirken diğer yandan izotopların üretilmesini ve boşaltılmasını da mümkün kılıyor.
Çeşitli uygulamalara yönelik tıbbi izotop tedarikinde Rosatom dünya lideri olma özelliği taşıyor. Örneğin, RosEnergoAtom, kanser teşhisinde kullanılan ve en çok aranan tıbbi izotoplardan biri olan molibden-99’u ticari olarak üretiyor. Leningrad Nükleer Santrali’nde üretilen iyot izotopları, kanser tedavisi için radyofarmasötikler geliştirilmesinde kullanılıyor.
RBMK-100 reaktöründe elde edilen Kobalt-60, gıda endüstrisindeki sterilizasyon uygulamaları, tarım ve atık yönetimi ve gama ışını kusur tespiti için gama radyasyon kaynaklarında kullanılıyor.
Üretimi artırmayı ve üretilen izotop çeşitlerini genişletmeyi planlayan Rosatom, özellikle, Leningrad Nükleer Santrali’nde 2023 yılında Lutesyum-177 üretmeyi hedefliyor.
Dijital hizmetler
Daima amaca yönelik dijital sistemler geliştiren RosEnergoAtom, nükleer santralin güvenli ve düşük maliyetli işletimini sağlayan dijital platformlar ve araçlar paketini ifade eden Dijital NGS İşletme Şablonu geliştirdi. Şablon, teknolojik süreçlerin uçtan uca dijitalleştirilmesi sayesinde, santralin gerçek zamanlı verileri kullanarak yönetilmesine yardımcı olurken, operasyonel riskleri ve maliyetleri de asgari seviyeye indiriyor.
Şirket müşterilerine ayrıca güvenli bulut tabanlı ve özel LTE ağ hizmetleri sunarak, verilere yalnızca yetkili kullanıcılar tarafından erişilmesini de sağlıyor. Üretilen diğer özel dijital sistemlerin arasında işe uyum programı AtomStart, etkinlik organizatörleri ve katılımcılar için AtomEvent, rutin süreçlerin otomasyonu için robotlar ve halkla ilişkiler departmanları için medya simülatörü yer alıyor.
