Rusya’nın Uzak Doğusunda yaptığı işleri geliştirmeye kararlı olan Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom, Doğu Ekonomi Forumu 2022’nin (EEF) en aktif katılımcılarından biriydi. Söz konusu forumda bir dizi anlaşmaya imza atan Rosatom şirketleri, mevcut ortaklıklarını güçlendirirken, yeni iş birliği yollarının da haritasını belirledi. Ortaya koyulan bu çabalar, Rosatom için iş fırsatlarını genişletmeyi ve Rusya’nın küresel enerji piyasalarındaki varlığını güvence altına almayı amaçlıyor.
Kuzey Deniz Rotası
Rusya’nın en uzun deniz yolu olan Kuzey Denizi Rotasının işletilmesi, kargo, gemiler ve trafik güvenliği olmak üzere üç bileşenden oluşuyor.
Kuzey Deniz Rotası (NSR), gaz ve petrol başta olmak üzere, bakır ve altın üreten büyük Arktik maden sahalarına kargo teslimatı için de kullanılıyor. Söz konusu rota sayesinde fosil yakıtları ve mineralleri (Baimsky GOK madeni işletime alınana kadar bakır hariç) tüketicilere ulaştırılıyor. Yıl başından bu yana, doğuya giden yollar Rusya için önem kazanmaya başladı.
Yine bu yılın başında, Kuzey Denizi Rotasına yönelik seyir izni verme yetkisi, Rusya Ulaştırma Bakanlığı bünyesindeki Kuzey Deniz Rotası Müdürlüğü’nden alınıp, Rosatom’un bünyesindeki yeni kurulan Kuzey Denizi Rotası Direktörlüğü’ne devredildi. Rusya Deniz Ticaret Kanunu, Kuzey Deniz Rotası Direktörlüğü’ne denizcilik izinlerini verme, askıya alma ve iptal etme yetkisi verecek şekilde değiştirildi. Gemilerin yol aldığı bölgede buz oluşması veya havanın kötüleşmesi durumunda bu yetkiye ihtiyaç duyulabilir. Buz ve hava koşulları ile ilgili bilgiler, Kuzey Deniz Rotası Direktörlüğü’nün bir başka bölümü olan Deniz Operasyonları Genel Merkezi’nde toplanıp işleniyor. Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom, rota boyunca seyahat edenler için verilecek hizmetlerin Kuzey Deniz Rotası Direktörlüğü tarafından üstlenilmesini amaçlıyor. Rosatom, bilgi ve belge alışverişi ile hizmetlerin sağlanmasının kolaylaştırılması için NSR’nin işletilmesine yönelik gereken verileri toplayacak, işleyecek ve paylaşacak entegre bir dijital hizmet platformu oluşturmayı hedefliyor. Söz konusu hizmet platformunda buz ve hava koşulları, yaklaşan seferler, eşlik eden buzkıranlar, gemi konvoyları ve benzeri veriler yer alacak.
NSR paydaşlarını bir araya getiren NSR Navigasyon Komitesi’nin ilk toplantısı, Doğu Ekonomi Forumu kapsamında düzenlendi. Komitenin amacına değinen Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu ROSATOM Genel Müdürü Aleksey Likhachev, “Kuzey Deniz Rotasındaki trafiğin ekonomik fizibilitesi, konforu ve emniyeti, yalnızca birlikte geliştirilebilecek değişmez değerlerdir” ifadelerini kullandı.
Komite başkanlığına seçilen Sovcomflot Genel Müdürü Sergey Frank, önümüzdeki yıllardaki temel görevin Kuzey Deniz Rotasında yıl boyunca ve güvenli navigasyon gerçekleştirmek olduğunu vurguladı. NOVATEK Başkan Yardımcısı Evgeniy Ambrosov ise, “Doğuya doğru yıl boyunca sürecek LNG sevkiyatlarının başlaması, Kuzey Deniz Rotasını kesin olarak uluslararası bir ulaşım koridoru haline getirecek” diye konuştu.
Kuzey Deniz Rotasında yıl boyunca düzenli navigasyon gerçekleştirilmesi için yeni buzkıranlar gerekiyor. Rosatom bu hedef doğrultusunda çalışmalarına devam ederken, Rusya’nın Project 22220 çok amaçlı nükleer enerji ile çalışan buzkıranların üçüncüsü olan Ural, Rus nükleer filo operatörü Atomflot’a katılmak üzere, Yakutistan ve Çukotka ise yapım aşamasında bulunuyor. Project 10510 (Lider) kapsamındaki ilk buzkıran Rossiya’nın da inşa çalışmaları devam ediyor. Atomflot mevcut aşamada nükleer enerji ile çalışan altı buzkıran işletiyor.
Kuzey Deniz Rotasının sorunsuz şekilde kullanılmasını sağlamak için 2035 yılına kadar yaklaşık 80 buz sınıfı geminin daha inşa edilmesi gerekiyor. Halihazırda faaliyet gösteren Rus tersaneleri kapasite bakımından tamamen dolu olduğundan, daha fazla tersane inşa edilmesine ihtiyaç duyuluyor. Rosatom ve United Shipbuilding Corporation, soruna çözüm bulmak adına, Finlandiya Körfezi’ndeki Kotlin adasında büyük kapasiteli gemilerin yapımına yönelik bir tersane inşaatı da dahil olmak üzere mevcut seçenekleri değerlendiriyor.
Yeni enerji
Doğu Ekonomi Forumu’na katılan Rosatom şirketleri, hidrojen ekonomisinin gelişimine yönelik beş anlaşmaya imza attı. Rus nükleer şirketinin birimi Rusatom Overseas, Çin Enerji Mühendisliği Grubu Ltd (CEEC) ile ortaklık anlaşması imzaladı. Hidrojen projeleri de dahil olmak üzere enerji çözümleri geliştirme konusunda köklü bir geçmişe sahip Çinli şirket, Gansu Eyaleti başkenti Lanzhou’da 2 milyar ABD doları değerinde dünyanın en büyük yeşil hidrojen fabrikalarından birinin inşa çalışmalarına devam ediyor.
2025 yılında başlatılması planlanan Sahalin hidrojen projesi ile yılda 30 bin ton hidrojen üretilmesi beklenirken, bu kapasitenin 2030 yılına kadar yıllık 100 bin tona çıkarılması hedefleniyor. Sıvılaştırılacak olan hidrojen, Sahalin’den Çin’e tanklarla taşınacak. Strana Rosatom gazetesine demeç veren Rusatom Overseas Başkanı Evgeny Pakermanov, konuya ilişkin olarak şunları söyledi: “CEEC, bir geliştirici, teknoloji satıcısı ve tüketici olarak projemize tam katılım konusuyla ilgileniyor. Ortaklık yapısındaki son değişiklikler de düşünüldüğünde, projeye yeniden şekil verilmesi kaçınılmaz görünüyor”. Pakermanov, hidrojenin Japonya, Güney Kore ve Vietnam’a da tedarik edileceğini de belirtti.
Kompozitlerden tersane
Sahalin Bölgesi Hükümeti ve Rosatom’un ileri malzeme ve teknoloji birimi Umatex arasında, Doğu Ekonomi Forumu 2022’de, Korsakov’daki liman altyapısında kompozit malzemelerden bir tersane inşa edilmesine yönelik anlaşma imzalandı. Söz konusu tersanede, başta balıkçı tekneleri olmak üzere daha küçük çaplı gemiler inşa edilecek.
Doğu Ekonomi Forumu’nda imzalanan diğer belgeler
– Rusatom Overseas ve Khrunichev Devlet Araştırma ve Üretim Uzay Merkezi, Vostochny Cosmodrome’a roket yakıtı hidrojen tedariki ve diğer hususlara ilişkin bir iş birliği anlaşması imzaladı.
– Rusatom Overseas ve Moskova Fizik ve Teknoloji Enstitüsü, hidrojen teknolojisi alanında ekipman ve mühendislik çözümlerinin geliştirilmesi ve uygulanmasına yönelik birlikte hareket etme kararı aldı.
– Rusatom Overseas, GAZ Group ve Russia Moscow Compressed Natural Gas, Rusya’daki hidrojen taşıma projelerini incelemek için ortaklık anlaşması imzaladı.
– Rusatom Overseas ve VEB Infrastructure, hidrojen projelerine yönelik iş birliği anlaşması imzaladı.
– Rosatom, Rusya Bilim ve Teknoloji Bakanlığı ve Myanmar Elektrik ve Enerji Bakanlığı arasında, 2022-2023 için nükleer enerjinin barışçı kullanımına yönelik iş birliği anlaşması imzalandı. Anlaşma kapsamında, Myanmar’da bir Küçük Modüler Reaktör (SMR) inşa edilmesi, personele eğitim verilmesi ve nükleer enerjiye yönelik kamuoyunda olumlu bir algı oluşturulması çabalarına yer verilmesi hedefleniyor.
– Rusya Uzakdoğu Kalkınma Bakanlığı, Doğal Kaynaklar ve Çevre Bakanlığı, Sakha Cumhuriyeti Hükümeti (Yakutistan) ve Rosatom arasında, SMR tarafından desteklenen bölgesel bir madencilik kümesi geliştirilmesine yönelik anlaşma imzalandı. Söz konusu kümenin, Kyuchus, Deputatskoye ve Tiretyakh yatakları, altyapı, kamu hizmetleri, kamu tesisleri ve enerji nakil hatlarından oluşması hedefleniyor.
– Rusatom Katkı Teknolojileri Merkezi ve Uzak Doğu Federal Üniversitesi (FEFU) arasında, FEFU’da ilk paylaşımlı erişim katkı merkezinin kurulmasına yönelik anlaşma imzalandı.
