Üç yıllık bir aradan sonra 21-22 Kasım tarihlerinde düzenlenen Uluslararası ATOMEXPO-2022 Forumu, 65 ülkeden 3000’in üzerinde kişiyi bir araya getirdi. Forumda düzenlenen yuvarlak masa toplantıları, görüşmeler, gayri resmî müzakereler ve imzalanan 47 anlaşma, Rus nükleer sektörü ile uluslararası bağların güçlendiğinin bir örneği teşkil ediyor.
Ortak bir tema olarak nükleer
Açılış konuşmasında söz alan Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, şunları kaydetti: “Bugün düzenlediğimiz bu toplantı, dış meydan okumalara ve tehditlere tek vücut olarak yanıt veren küresel nükleer enerji ailesinin bir toplantısıdır. Nükleer endüstri boş bir söylem üretmedi, iklim değişikliğine karşı gerçekçi bir eylemde bulundu ve sağduyunun kalesi olmaya devam etti. Teknolojik birliği korumayı ve araştırma ve geliştirmede ortaklıkları sürdürmeyi başarıyoruz.”
Oturuma Macaristan Dış Ekonomik İlişkiler ve Dışişleri Bakanı Peter Szijjártó, Belarus Cumhuriyeti Enerji Bakanı Viktor Karankevich, Bangladeş Halk Cumhuriyeti Bilim ve Teknoloji Bakanı Yafesh Osman, Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Alparslan Bayraktar ve Brezilya şirketi ENBPar Genel Müdürü Ney Zanella dos Santos katıldı. Macaristan, Beyaz Rusya, Türkiye ve Bangladeş, Rosatom’un yeni reaktörler inşa ettiği veya etmeye hazırlandığı ülkeler. Brezilya, Rus nükleer şirketi tarafından üretilen tıbbi ve ticari izotopların satış pazarı. Ayrıca ENBPar ve Rosatom, Brezilya’da Rus yapımı büyük kapasiteli nükleer santrallerin inşası, işletilmesi ve devreden çıkarılması için bir mutabakat zaptı da imzaladı.
Forum gündemindeki konular
Rus nükleer şirketinin günümüzün acil ihtiyaçlarını karşılayabilecek özellikte, gelişmekte olan iş alanlarını kapsayan forumun gündeminde yer alan konulardan biri de küçük modüler reaktörlerin (SMR’ler) inşası. ATOMEXPO Forumu’nda da net bir şekilde görüldüğü gibi, her geçen gün daha fazla hükümet ve işletme, SMR’lerin faydalarına daha fazla ilgi gösteriyor. Myanmar Birliği Elektrifikasyon Bakanı Taun Khan, konuya ilişkin, “SMR’ler ve rüzgâr santralleri için Rosatom ile ortaklık yapmak istiyoruz. Söz konusu bu küçük reaktörler ve rüzgâr santralleri milli ekonomimize fayda sağlayacaktır” dedi. Forum aralarında bir araya gelen Myanmar ve Rosatom yetkilileri, ülkede küçük bir nükleer güç santralinin inşası için ön fizibilite çalışmasını ortaklaşa yürütmek üzere bir mutabakat zaptına imza attılar.
Küçük nükleer güç santrali inşasına sıcak bakan bir başka ülke ise Kırgızistan. Kırgızistan Enerji Bakanlığı ve Rosatom, Kırgızistan’da bir SMR’nin inşası için bir ön fizibilite çalışmasını içeren belgeye imza attı. Kırgızistan, ülkedeki birincil elektrik enerjisi kaynağı olan su üretimini etkileyen iklim ve hava faktörlerini azaltmak için küçük bir nükleer güç santraline ihtiyaç duyuyor. Hidroelektrik santrallerinde üretilen elektrik miktarı daha düşük yağış seviyelerinde azaldığı için, Kırgızistan, bu yöndeki eksikliklerin telafisi amacıyla elektrik enerjisi ithal etmek zorunda kalıyor. İşletmelerin SMR’lere olan ilgileri ise önümüzdeki yıllardaki sabit elektrik fiyatları etrafında şekilleniyor. Buna, yatırım modelleri oluşturmak ve bankalarla ticari inşaat kredisi şartlarını müzakere etmek için ihtiyaç duyuluyor. Forumun SMR özel oturumunda söz alan GDK Baimskaya Ltd Şti İcra Direktörü Georgy Fotin, bu konuyu vurguladı. Kazakistan’daki KAZ Minerals’in bir yan kuruluşu olan Baimskaya, Çukotka Yarımadası’nda (Kuzeydoğu Rusya) dünyanın en büyük bakır yataklarından biri olan Peschanka’da bir madencilik ve işleme tesisi inşa ediyor.
Forumda ele alınan ikinci önemli konu, kullanılmış nükleer yakıtın yönetimi ve bertaraf edilmesiydi. Bu konu, tehlikeli atık birikimi sorunuyla yüzleşmek istemeyen, gelişmekte olan birçok nükleer ülke için önemli bir endişe kaynağı niteliğinde. Bu soruna bir çözüm olarak Rosatom, yeni bir yüksek teknoloji hizmeti olan Dengeli Nükleer Yakıt Çevrimi’ni (BNFC) sunuyor. Kullanılmış nükleer yakıt, ayrıştırılmak ve yeniden işlenmek üzere Rusya’ya geri gönderilecek. Parçalanabilir malzemeler, farklı türden yeni yakıtlar üretmek için geri dönüştürülürken, oldukça toksik küçük aktinitler hızlı nötron reaktörlerinde yakılacak ve ışınlanırken daha az aktif ve daha az toksik elementlere dönüşecek. Yüksek aktifliğe sahip kısa ömürlü izotoplar, radyoaktiviteleri azalana kadar depolanacak ve çok fazla yatırım veya mühendislik çalışması gerektirmeyen yüzeye yakın depolara gömülmek üzere müşteriye geri gönderilecek. Uzmanlara göre BNFC, ticari hafif su reaktörlerinden kullanılmış nükleer yakıtı yönetmek için bugün mevcut olan en iyi seçenek.
ATOMEXPO 2022 Forumu’nun iş programında ayrıca “yeşil” enerjiye geçiş için finansman seçenekleri de ele alındı. Gazprombank Birinci Başkan Yardımcısı Denis Shulakov, şunları kaydetti: “Rusya bir fırsat yakaladı ve dünyada nükleer endüstri için yeşil finansman ihraç eden ilk ülke oldu. Bunu diğer ülkeler izledi. 14 Temmuz’da nükleer, Avrupa Birliği’nde resmen yeşil oldu. Karşılaştığı zorluklar arasında dünyanın parlak fikirlere ihtiyacı var. Nükleer bunlardan biri değil mi?
Nükleer endüstride dijitalleşme konusu da dikkat çeken konulardan biriydi. Dijital ürünlerini ve bu yöndeki çözümleri forumda tanıtan Rosatom, mühendislik analizi ve matematiksel modelleme için Logos yazılım paketiyle 2023’te dış pazara giriş yapacağını duyurdu.
Meksika, Özbekistan, Kırgızistan, Myanmar, Çin, Zimbabwe, Burundi, Belarus ve diğer ülkelerden hükümetler, kuruluşlar ve işletmeler arasında çoklu iş birliği çerçeveleri ve formatları oluşturmak için ATOMEXPO Forumu’nda birçok belgeye imza atıldı.
