Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom’un iştiraki Uranium One Group A.Ş. ve Bolivya Devlet Şirketi Lityum Yatakları (Yacimientos de Litio Bolivianos -YBL), Bolivya’nın Potosi bölgesinde lityum karbonat madenciliği ve üretim kompleksinin inşasına ilişkin bir çerçeve anlaşması imzaladı. Lityum-iyon depolama pazarına girmek için iddialı projeler üreten Rosatom için bu anlaşma, lityum üretimi alanındaki ilk büyük ölçekli yabancı proje olma özelliği taşıyor.

İhale

Söz konusu anlaşma, farklı ülkelerden yirmiden fazla firmanın teklif verdiği ve YLB tarafından 30 Nisan 2021’de açıklanan Doğrudan Lityum Ekstraksiyon Teknolojileri (DLE) ihalesinin ardından imzalandı. Ekstraksiyon teknolojisinin potansiyelini göstermek için Bolivya’da bulunan Salar de Uyuni, Salar de Pastos Grandes ve Salar de Coipasa lityum tuz yataklarından tuzlu su alındı. DLE teknolojilerinin farklı lityum ve safsızlık içeriğine sahip tuzlu sular için etkinliğinin yanı sıra planlanan projelerin finansal, ekonomik, hukuki ve çevresel parametrelerinin değerlendirilmesi için teknik deney raporları ihale komitesine sunuldu.

İhaleye teklif veren firmalar, süreçteki işlemlerin sırası, ekipman operasyon modları, süreç parametreleri ve benzeri teknolojilerin özelliklerini sundular. Özel bir emici kullanan Rus teknolojisi %90 lityum geri kazanım oranı yakaladı. Söz konusu teknolojide desorpsiyon (dışarı salma) için kullanılan tatlı su ile herhangi bir agresif kimyasal bileşik kullanılmıyor. Diğer tüm başlangıç bileşenlerini içeren tuzlu su, lityum çıkarıldıktan sonra yatağa geri veriliyor. Suyun geri dönüştürülmesini sağlayan ve tamamen otomatik olan Rus teknolojisi, su tüketimini en aza indiriyor ve yatak ve çevresindeki alanların su dengesini koruyor.

Ana ihale aşaması Haziran 2022’de sona eren ihalenin final aşamasına altı firma kaldı. YLB, bu altı firmadan biri Rusya, biri ABD ve ikisi Çin’den olmak üzere toplam dört firmayı son eleme listesine aldı. YLB, Ocak 2023’te CATL, BRUNP ve CMOC’yi içeren Çin konsorsiyumu CBC ile Salar de Uyuni ve Salar de Coipasa’da bir lityum karbonat üretim tesisinin inşasına ilişkin bir çerçeve anlaşma imzaladı. İhaleye katılan firmalarla müzakerelerin ardından YLB, Uranium One Group ve Çinli CITIC Guoan ile anlaşmaya vardı.

Uranium One Group A.Ş’nin Bolivya’daki iştiraki olan Bolivya Lityum One Başkanı Jorge Alberto Roca Kauffman, söz konusu ihalelere ilişkin, “Bugün imzaladığımız ihale, iddialı bir projenin hayata geçtiğini gösteriyor. Gelişmiş Rus teknolojisinin uygulanması, Bolivya’nın doğal zenginliklerinin ulusal kalkınma ve Bolivya halkının yararı için sürdürülebilir kullanımını sağlayacaktır” dedi.

Gelecekteki projeler

Rus şirketle imzalanan anlaşma, And Dağları’nda deniz seviyesinden 4 bin 600 metre yükseklikte bulunan Salar de Pastos Grandes lityum tuz yatağında yıllık 25 bin ton lityum karbonat kapasiteli bir üretim tesisi inşa edilmesini öngörüyor. Projeye yapılacak yatırımların 600 milyon ABD Doları tutarında olması beklenirken, arama faaliyetleri sonrasında planlanan üretim kapasitesinin de arttırılabileceği düşünülüyor.

Rosatom Genel Müdür Birinci Yardımcısı, Kalkınma ve Uluslararası İş Geliştirme Direktörü Kirill Komarov, konuyla ilgili olarak şunları kaydetti: “Bolivya tarafının ilk aşamaya adım atma ve bitmiş ürünlerin üretimine mümkün olan en kısa sürede başlamaya yönelik niyetini memnuniyetle karşılıyoruz. Ayrıca Rosatom, Bolivya’da bu yüksek teknoloji endüstrisinin gelişmesi için kalifiye personelin eğitimini de sağlayacak.”

Devam eden iş birliği

Salar de Pastos Grandes lityum yatağının geliştirilmesi projesi Rosatom’un Bolivya’da devam ettiği ikinci büyük proje. Bolivya’nın El Alto kentindeki Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi’nin (CNTRD) inşasına yönelik proje ise ilk proje olma özelliği taşıyor. CNTRD’de üretilen ilk radyofarmasötikler Bolivya kliniklerine teslim edildi. Klinik öncesi siklotron kompleksinin, Bolivya’ya tıbbi amaçlar için tamamen radyofarmasötik tedarik etmesi ve yılda beş binden fazla teşhis prosedürü sağlaması öngörülüyor. Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, konuya ilişkin olarak, “Siyasi zorluklar ya da pandemide yaşanan sıkıntılar Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi’ni anlaşmalarımıza uygun olarak inşa etmemize engel olmadığı için güvenilir ortaklar olduğumuzu rahatlıkla söyleyebiliriz” dedi.

Depolama için lityum

Enerji depolama sektörünün gelişmesi için Bolivya lityumuna ihtiyaç duyuluyor. Rosatom, metaller ve madencilikten elektrikli ulaşım ve enerji üretimi ihtiyaçları için enerji depolama sistemlerinin üretimine kadar uzanan dikey bir tedarik zinciri kurmayı planlıyor. Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, bu konuda şunları kaydetti: “Rosatom neden lityuma ihtiyaç duyuyor? Lityumu uzun süreli üretim zincirimizde kullanıyoruz ve kullanmayı planlıyoruz. Ticari ve araç enerji depolama sistemleri üretmek için Rusya’da montaj hatları kurduk. Kaliningrad’da enerji depolama tesisinin inşaatı devam ederken, başta elektrikli araçlar olmak üzere depolama sistemleri ve batarya üretimini artırmaya yönelik daha birçok proje mevcut.”

Yeni üretim tesisinden Bolivya da faydalanacak. Büyük lityum rezervlerine sahip Bolivya, Arjantin ve Şili tarafından oluşturulan ve “lityum üçgeni” olarak adlandırılan yapının bir parçası olmasına ve dünyadaki lityum kaynaklarının %21,4’üne sahip olmasına rağmen, Bolivya bu metalin ticari ölçekte üretimine henüz başlamış değil.

Dünyanın en büyük lityum üreticileri 

Avustralya – %55

Şili – %26

Çin – %14

Arjantin – %6