Geçtiğimiz temmuz ayı ortalarında, Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) sahasına tam ölçekli simülatör (TÖS) getirildi. Türkiye’nin ilk nükleer güç santralinin güç ve kontrol ünitelerinin bire bir kopyası olan simülatör, işletme personeline eğitim verilmesi, yetkinlik belgesi sunulması ve personelin bu alandaki becerilerinin artırılması için tasarlandı. Nükleer santraller için eğitim simülatörlerinin geliştirilmesi, Rosatom Group şirketlerinin bir kısmının sahip olduğu çok önemli bir yetkinlik olma özelliği taşıyor.
Tam ölçekli simülatör, Akkuyu NGS’nin reaktörlerinin güç kaynağı ve kontrol sistemlerinin dijital ikizi olan donanım ve yazılım bileşenlerini içeriyor. Bu bileşenler, kontrol ünitesinin tasarımını simüle edecek şekilde imal edildi. Tüm cihazlar, anahtarlar ve kontrol kumanda panelleri kompozisyon, konum, boyut, şekil ve renk bakımından Akkuyu NGS’nin güç ünitesi ekipmanıyla bire bir aynı olarak tasarlandı. Bu, personelin doğru tepkileri geliştirmesi ve pekiştirmesi bakımından büyük önem taşıyor. Ekranlarda ve göstergelerde görüntülenen bilgiler de operatörlere gerçek güç ünitesindekilerle aynı biçim ve değerlerde gösteriliyor. AKKUYU NÜKLEER A.Ş Genel Müdürü Anastasia Zoteeva, konuya ilişkin yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Simülasyon eğitimi, nükleer santral işletmeye alınmadan önce personelin mümkün olduğunca gerçek koşullara yakın şekilde ve her tür durumda faaliyetlerini otomatik şekilde yürütmelerine imkân sağlayacaktır.”
Rosatom bünyesindeki Rusya Nükleer Santrallerin İşletilmesi Araştırma Enstitüsü’nde (VNIIAES A.Ş) üretilen simülatör, nükleer santralin her işletim modunu gerçek zamanlı olarak simüle eden karmaşık bir matematiksel model kullanıyor.
Daha önce haziran ayında Akkuyu NGS’ye bir analitik simülatör teslim edilmişti. VNIIAES NGS Operasyon Modelleme Destek Departmanı Başkanı Viktor Chernakov, “Analitik simülatör, tam ölçekli simülatörün kullandığı gerçek zamanlı tam ölçekli güç ünitesi modelini kullanıyor. VNIIAES’te tasarlanan bu model, hiçbir yabancı modelleme kodu kullanmamaktadır. Tamamen Rus tasarımı olan bu model, Rusya’da ve dünyada geçerli olan tüm koşulları yerine getiriyor” dedi. Analitik simülatör, ünite yönetim ve kontrol panellerinin dokunmatik ekranlarda görsel olarak görüntülenebilmesi bakımından tam ölçekli simülatörden ayrılıyor.
Akkuyu NGS’de görev yapacak olan operatörler, mesleki becerilerini geliştirmek için geçen yıldan bu yana tam ölçekli ve analitik simülatörlerde eğitim alıyor. İlk olarak VNIIAES ve Leningrad NGS’de eğitim alan operatörlerden oluşan yedi mühendis grubu, VNIIAES’te verilen kontrol ünitesi operatörleri kursunu başarıyla tamamladı. Bu grupta Rus üniversitelerinin Nükleer Enerji Mühendisliği bölümünden mezun olan Rus ve Türk mezun öğrenciler de bulunuyor. Eğitimlerin ardından VNIIAES’te kurulu olan simülatörler sökülerek Akkuyu NGS’ye gönderildi. Eğitim merkezi binası tamamlandığından simülatörler buraya kurulacak ve faaliyete geçecek. Kurulumun tamamlanmasıyla işletme izni almak için bir dizi işletmeye alma öncesi teste tabi tutulacak.
VNIIAES A.Ş, küçük santraller (Bilibino ve Akademik Lomonosov) dışındaki tüm Rus tasarımı nükleer santraller (RBMK, VVER-440, VVER-1000 ve VVER-1200 reaktörlü nükleer santraller) için tam ölçekli ve analitik simülatörler üretiyor.
VNIIAES A.Ş ayrıca nükleer santrallerin dijital ikizlerini de geliştiriyor. Mart 2022’de piyasaya sürülen Sanal NGS yazılım paketi, 3,5 milyondan fazla değişkeni hesaplayarak 300’ün üzerinde nükleer santral sisteminin çalışmasını simüle ediyor. Şubat 2021’den bu yana VNIIAES, RITM-200 ve Shelf modüler reaktörlere sahip küçük nükleer santraller için dijital ikizin geliştirilmesi üzerinde çalışıyor. Yeni sistem ve piyasaya sürülmesine yönelik testlerin 2024 yılında yapılması planlanıyor.
VNIIAES A.Ş., nükleer santraller için simülatör üretimi yapan tek Rosatom Group şirketi değil. 2020 yılında gruba katılan JET Mühendislik ve Teknik Merkezi (JET ETC) de bu alanda faaliyet gösteren bir diğer şirket. JET ETC, yurtdışında inşa edilen Rus tasarımı nükleer santrallerde kurulan hemen hemen her simülatörü (Çin’de iki, Hindistan, Beyaz Rusya ve Bangladeş’te birer simülatör) tedarik etti. Çin’de yer alan Tianwan NGS’nin 7 ve 8’inci Güç Üniteleri için yine bir simülatör bu mayıs ayında sevk edildi. Normal şartlarda 2024 yılı için planlanan sevkiyat, personel eğitimine daha fazla zaman ayrılması için öne çekilerek planlanandan erken teslim edildi. Xudabao NGS’nin 3 ve 4’üncü Güç Üniteleri için bir simülatör, yine programın ilerisinde olarak, 2024’ün başlarında sevkiyata hazırlanıyor.
JET ETC ayrıca Macaristan’daki Paks I NGS için tam ölçekli bir simülatörün geliştirilmesi faaliyetlerine devam ederken, Mısır’ın El Dabaa ve Rusya’nın Kursk II NGS’leri için de simülatörler üretiyor.
Şirket ayrıca diğer enerji santralleri için simülatörler ve dijital ikizler geliştirilmesi konusunda da faaliyet gösteriyor. Örneğin bu Nisan ayında şirket, Minsk’teki (Belarus) TIBO 2023 forumunda Belenergo ve BelenergoRemNaladka ile Belarus Enerji Bakanlığı tarafından işletilen enerji üretim santrallerinde tam ölçekli simülatörler ve dijital ikizler kurmak için bir anlaşma imzaladı. Ortaklık aynı zamanda enerji santrali çalışanlarının eğitimini ve mesleki becerilerinin artırılmasını ve elektrikli ekipman operasyonunda en iyi uygulamaların tanıtılmasına imkân veriyor.
