Geçtiğimiz temmuz ayı sonunda, St. Petersburg’da ikinci Rusya-Afrika Ekonomik ve İnsani Forumu düzenlendi. Forum’un genel ortaklarından biri olan Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom, Afrikalı ortaklarla nükleer teknolojinin tanınması ve yaygınlaştırılması ve bu alanda mesleki eğitim konularına dair beş anlaşma imzaladı.
Afrika kıtasında enerji sıkıntısı yaşanıyor. Dünya üzerindeki her beş kişiden biri Afrika’da yaşarken, gezegenimizde geçen yıl üretilen 30 trilyon kWh enerjinin bir trilyon kWh’lik kısmından daha azı bu kıtada üretildi. Nüfusun artmasıyla birlikte, 2050 yılına kadar dünya toplam nüfusunun üçte birini Afrikalılar oluşturacak. Kıtadaki enerji üretiminin artmaması ise sanayide veya bilgi teknolojisinde büyümenin olmayacağı ve yaşam kalitesinin düşeceği anlamına geliyor. Böyle bir tablo ise artan göç ve toplumsal ayaklanmalara işaret ediyor.
Afrika hükümetleri nükleer enerjiyi güvenilir bir enerji üretimi kaynağı olarak görüyor. “Afrika’nın Kalkınması için Nükleer Teknolojiler” başlıklı oturumda söz alan Ruanda Atom Enerjisi Kurulu CEO’su Fidel Ndahayo şunları söyledi: “İhtiyaçlarımızı karşılamak için nükleer enerji kullanımını da değerlendirmek istiyoruz. Ülke nüfusunun yaklaşık %70’inin elektriğe erişimi var ve bu oranı arttırmayı umuyoruz. Güvenilirliğe ve istikrara ihtiyacımız var ve nükleer enerji çok önemli bir çözüm, önemli bir kaynak gibi görünüyor, bu nedenle bu yola girdik.”
Nükleer teknolojinin nasıl işlediğini bizzat görmek isteyen Burundi Cumhurbaşkanı Evariste Ndayishimiye, forum sırasında Leningrad Nükleer Güç Santralini (NGS) de ziyaret etti. Leningrad NGS-2 Baş Mühendisi Alexander Belyaev, Burundi Hükümeti üyelerine VVER-1200 reaktörlü güç ünitelerine yönelik inceleme gezisinde eşlik ederken, heyete kontrol odası ve türbin adası gösterildi ve santralin benzersiz güvenlik sistemleri hakkında bilgi verildi. Gezinin ardından konuşan Burundi Hidrolik, Enerji ve Madenler Bakanı İbrahim Uwizeye, “Ülkemizin sadece beşte birinin elektriğe erişimi var. Hidroelektrik santralleri inşası için çok çalışıyoruz ama her nükleer reaktörün onlarca hidroelektrik santralimize eşit güç kapasitesine sahip olduğunu duyunca oldukça etkilendik” dedi.
Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom ve Burundi arasında 27 Temmuz’da iki anlaşma imzalandı. Bunlardan ilki, nükleer enerji endüstrisine yönelik personel eğitimini kapsayan bir muhtıraydı. Söz konusu anlaşma muhtırası, uzmanlaşmış eğitim kurumları arasında iş birliği, kısa vadeli eğitim programlarının düzenlenmesi, öğretmenlerin eğitimi ve yeniden vasıflandırılması ve eğitim ve bilim literatürünün geliştirilmesi konularını kapsıyor. İkinci anlaşma ise nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılması konusundaki iş birliği konularını içeriyor. Taraflar, Burundi’nin nükleer altyapısının oluşturulması ve geliştirilmesi, nükleer ve radyasyon güvenliği için düzenleyici çerçeve, radyoizotopların sanayi, tıp ve tarımda temel ve uygulamalı araştırma, üretim ve uygulamaları konularında birlikte çalışacak. Rosatom ve Burundi ayrıca nükleer tıbbın kullanılması ve personelin radyasyon teknolojisi uygulamasına yönelik eğitimi konusunda da iş birliği yapma konusunda anlaşmaya vardılar.
Rosatom ile Zimbabve Hükümeti arasında aynı konuda bir başka iş birliği anlaşması imzalandı. Yine 27 Temmuz’da Rosatom ve Etiyopya, nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılması konusunda iş birliğini geliştirmek için bir yol haritası imzaladı. 2023-2025’te taraflar, ülkede büyük veya küçük nükleer santral ve nükleer bilim ve teknoloji merkezi inşa edilmesi konularını ele alacak. Söz konusu yol haritası ile Etiyopya’da özel çalışma grupları kurulması, teknik turlar ve seminerler düzenlenmesi ve nükleer altyapının geliştirilmesi konuları irdeleniyor.
Rosatom bünyesindeki Rusatom Infrastructure Solutions, Fas’ın tuzdan arındırma ve su arıtma şirketi Water And Energy Solutions ile bir mutabakat zaptı imzaladı. Anlaşma çerçevesinde taraflar, deniz suyunun arındırılması ve su arıtma alanındaki projelerin hayata geçirilmesi konusunda iş birliği yapacak. Water and Energy Solutions Yönetim Kurulu Başkanı Muhammed Emin Şerkavi, “Rusya Federasyonu sözünü tutuyor ve bilgi birikimini ülkelerimizle paylaşmaya hazır olduğunu gösteriyor. Rosatom’un Fas Krallığı’nda çalışmaya karar vermiş olması, uygun fiyatlı temiz su tedariki sayesinde birbirimize ve insanlara yardım ederek birlikte büyüyebileceğimizin ve bu yöndeki isteğimizin önemli bir kanıtıdır” diye konuştu.
Nükleer teknoloji, ekonomik ve sosyal koşulları iyileştiriyor, bilgi paylaşımına katkıda bulunuyor ve nitelikli çalışanlar için kariyer olanakları sunuyor. Mısır Nükleer Güç Santralleri Kurumu Yönetim Kurulu Başkanı Emced El-Vekil, bu konuda şunları vurguladı: “Daha geniş bir sanayileşme programının parçası olan nükleer enerji projesi, yerel sanayiler için mevcut fırsatları genişleterek ve çok sayıda istihdam yaratarak Mısır halkının yaşam koşullarına yönelik şimdiden olumlu bir etki yaratıyor.” El Dabaa NGS’de yer alan özel nükleer okula katılım bu fırsatlardan biri.
Okuyucularımızın bildiği üzere Rosatom, Mısır’ın El Dabaa kentinde VVER-1200 tipi reaktör ile donatılmış bir nükleer santral inşa ediyor. El Dabaa NGS, Afrika kıtasındaki ikinci nükleer santral olma özelliği taşıyor. İlk NGS, reaktörleri 1984 ve 1985 yıllarında hizmete alınan ve Güney Afrika’da bulunan Koeberg NGS idi. Öte yandan, Rosatom’un yakıt şirketi TVEL ile Güney Afrika Nükleer Şirketi (NECSA) arasında ağustos ayının başında bir mutabakat zaptı imzalandı. Anlaşma çerçevesinde taraflar, nükleer yakıt ve bileşenlerinin üretiminde iş birliği yapacak. Rosatom, uranyum arama ve madencilik faaliyetleri, nükleer tıp programları veya nükleer araştırma ve teknoloji merkezlerinin inşası projeleriyle tam 24 Afrika ülkesinde faaliyet gösteriyor.
Afrikalı liderler ve hükümet temsilcilerinin yanı sıra Afrikalı öğrenciler de Rus nükleer teknolojisinin kapasitesi hakkında bilgi edindi. “Rusya-Afrika: Bölgenin Başarılı Gelişimi İçin Bir Potansiyel Olarak Nükleer Eğitim” başlıklı gençlik forumunda söz alan Rusya Bilim ve Yüksek Öğrenim Bakan Yardımcısı Konstantin Mogilevsky şöyle konuştu: “Nükleer fizik alanına duyduğunuz ilgiden çok memnunum çünkü ülkemiz bu alanda rakipsiz bir deneyime sahip. Birkaç yıl içinde Obninsk’te büyük bir uluslararası merkez kurmayı hedefliyoruz. Bu merkez, eğitim almak ve becerilerini geliştirmek isteyen farklı ülkelerden insanlar için bir cazibe noktası haline gelecek.”
Forumda gerçekleştirilen oturumlardan biri olan “STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) Alanlarında Kadınlar” başlıklı oturumda, kız çocuklarına bilimsel ve teknik mesleklerin tanıtılması ve meslek seçimlerinde kız çocuklarının desteklenmesi amaçlandı. Dünya genelinde kadınlar, teknik bakımdan iyi bir eğitim almış olsalar bile, yaygın ön yargılar nedeniyle her zaman mesleklerini devam ettirme şansı bulamıyorlar.
Rusya ve özellikle de Rosatom ile Afrika ülkeleri arasında güven inşa etmeyi amaçlayan Rus nükleer endüstrisi hakkında bilgi edinmek için çeşitli fırsatlar sağlandı. Forumda söz alan Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, “Nükleer alanda uluslararası iş birliği bizlerin, devlet başkanlarının ve hükümetlerin gündeminde her daim üst sıralarda yer almıştır. Şu da var ki, iş birliği için ülkeler arasındaki güven düzeyinin de oldukça yüksek seviyelerde olması kaçınılmaz. Nükleer enerji, iş fırsatları açısından değerlendirilme noktasında çok büyük güce sahip” dedi.
