Шілденің соңында Санкт-Петербургта «Ресей – Африка» екінші экономикалық және гуманитарлық форумы өткізілді. Росатом, форумның бас серіктесі, Африкадағы серіктестермен атомдық технологияларды мойындауға және енгізуге және мамандарды дайындауға бағытталған бес келісімге қол қойды.
Африка – энергия тапшылығы бар құрлық. Қазіргі уақытта Жердің әрбір бесінші тұрғыны – африкалық, бұл ретте өткен жылы ғаламшарда өндірілген 30 трлн кВт сағ үлесінен Африка үлесіне 1 трлн кем үлес тиесілі. Құрлықтың халқы өсіп жатыр – 2050 жылға қарай африкалықтар үлесі ғаламшардың бүкіл тұрғындарының үштен біріне дейін өседі. Егер генерация көлемі ұлғаймаса, өнеркәсіп пен ақпараттық технологиялар дамымайды, өмір сапасы нашарлайды және бұл көші-қон мен әлеуметтік жарылыстардың өсуіне әкелуі мүмкін.
Африка елдерінің үкіметтері атомдық энергетиканы сенімді генерация көзі ретінде қарастырып жатыр. «Біз өз қажеттіліктерімізді қамтамасыз ету үшін атом энергиясын пайдалануды қарастырғымыз келеді. Ел тұрғындарының 70% ғана электр энергиясына қол жеткізе алады және бұл үлесті арттыруға үміттенеміз. Бізге сенімділік пен тұрақтылық керек. Атомдық энергетиканы өте маңызды шешім деп санаймыз, сондықтан осы жолға көштік», – деп «Африканы дамыту үшін атомдық технологиялар» пленарлық сессиясында Rwanda Atomic Energy Board бас директоры Фидель Ндахайо мәлімдеді.
Форум кезінде атом технологиялар қалай жұмыс істейтінін Бурунди президенті Эварист Ндайишимие өз көзімен қарауды шешті – ол Ленинград АЭС барды, онда ЛАЭС-2 бас инженері Александр Беляев оған және Бурунди үкіметінің мүшелеріне ВВЭР-1200 реакторларымен энергетикалық блоктар бойынша экскурсия өткізді, блокты басқару қалқанын, турбиналық залды көрсетті және станцияның бірегей қауіпсіздік жүйелері туралы айтып берді. «Біздің аумағымыздың бестен ірі электрификацияланған. Біз қарқынды түрде ГРЭС салып жатырмыз, бірақ АЭС әрбір энергетикалық блогы ондаған электр станцияларымыздың қуатын беретінін айтқанда, мен таң қалдым», – деп Бурунди су ресурстары, энергетика және тау-кен өнеркәсібі министрі Ибрахим Увизейе мәлімдеді.
Келесі күні, 27 шілдеде Росатом Бурундимен екі құжатқа қол қойды. Біріншісі – атомдық энергетикада кадрларды оқыту және даярлау бойынша меморандум. Ол бейінді білім беру мекемелерінің өзара іс-қимылын, қысқа мерзімді білім беру бағдарламаларын ұйымдастыруды, оқытушыларды оқыту мен қайта даярлауды, оқу және ғылыми әдебиеттерді әзірлеуді көздейді. Екінші құжат – бейбіт мақсаттарда атомдық энергетиканы қолданған кезде ынтымақтастық туралы келісім. Бұл Бурундидің ядролық инфрақұрылымын құру және жетілдіру, ядролық және радиациялық қауіпсіздік саласындағы нормативтік реттеу, іргелі және қолданбалы зерттеулер, радиоизотоптар өндірісі және оларды өнеркәсіпте, медицинада және ауыл шаруашылығында пайдалану туралы. Тараптар радиациялық технологияларды ядролық медицинада, мамандарды оқытуда және даярлауда қолдануда да ынтымақтасуды келісті.
Росатом Зимбабве үкіметімен тағы бір осындай ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды.
Сол кезде, 27 шілдеде Росатом Эфиопиямен атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану саласындағы ынтымақтастықты дамыту жөніндегі жол картасына қол қойды. 2023-2025 жылдары тараптар үлкен немесе кіші қуатты АЭС мен Ядролық ғылым және технологиялар орталығын салу мүмкіндіктерін пысықтайды. Жол картасы шеңберінде бейінді жұмыс топтары құрылады, техникалық турлар мен семинарлар өтеді, Эфиопияда ядролық инфрақұрылымды дамыту жоспарланады.
Росатомға кіретін «Русатом инфрақұрылымдық шешімдер» компаниясы Water And Energy Solution мароккандық фирмасымен өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. Тараптар тұщыландыру, суды дайындау және суды тазарту бойынша жобаларды іске асырып, ынтымақтасуға ниеттенеді. «Ресей Федерациясы сөзінде тұрады және қол ұшын созуға, біздің елдермен ноу-хаумен бөлісуге дайын екендігін көрсетеді. Росатомның Марокко Корольдігінде жұмыс істеуге шешім қабылдағаны-біз бір-бірімізге және адамдарға қол жетімді бағамен таза сумен қамтамасыз ету арқылы бірге дами алатынымыздың және дамығымыз келетіндігінің тамаша дәлелі», – деп Water And Energy Solutions Директорлар кеңесінің төрағасы Мохаммед Амин Шеркауи атап өтті.
Атом технологияларының дамуы экономикалық және әлеуметтік жағдайды жақсартады, білімнің жинақталуына ықпал етеді және білікті мамандарға мансаптық келешектер беретінін Мысыр атомдық электр станциялар басқармасының директорлар кеңесінің төрағасы Амгед Эль-Вакиль растады: «Кең индустрияландыру бағдарламасының бөлігі болып табылатын жоба қазірдің өзінде Мысырға оң әсер етіп, жергілікті салаларға мүмкіндік беріп, оларды жоғары білікті мамандар үшін құруда». Мұндай мүмкіндіктердің бірі – Эль-Дабаа арнайы ядролық мектебіне қатысу.
Атап өтейік, Росатом ВВЭР-1200 реакторларымен Мысырда «Эль-Дабаа» төрт блокты АЭС құруда. Бұл Африкадағы екінші АЭС – бірінші Koeberg блоктары желіге 1984 және 1985 жылдары қосылған. Айтпақшы, ТВЭЛ (Росатомның отын дивизионы) тамыздың басында Атомдық энергия бойынша Оңтүстік Африка корпорациясымен (Nesca) өзара түсініктік туралы меморандумға қол қойды – тараптар ядролық отынды және оның құрауыштарын дайындаған кезде ынтымақтастады. Жалпы, Росатом Африканың жиырма шақты елдерінде ынтымақтастады және әртүрлі жобаларды (уранды барлау және өндіру, ядролық медицина, ядролық зерттеулер мен технологиялардың орталықтарын құру және т.б. бойынша) жүргізеді.
Ресейлік атом технологияларының мүмкіндіктерімен Африка елдері мен профильді ведомстволардың басшылары ғана емес, сонымен қатар болашақ жас мамандар да танысты. «Ядролық физика мәселелеріне қызығушылық танытқаныңызға өте қуаныштымын, өйткені біздің елімізде осы бағыттағы едәуір тәжірибе жинақталған. Бірнеше жылдан кейін Обнинскте әртүрлі елдердегі адамдар үшін білім алу және біліктілікті арттыру үшін тартылыс нүктесі болатын үлкен халықаралық орталықты ұйымдастыруды көздейміз», – деп «Ресей – Африка: ядролық білім беру өңірдің сәтті дамуының әлеуеті ретінде» халықаралық форумында Ресейдің ғылым және жоғары білім беру министрінің орынбасары Константин Могилевский мәлімдеді.
Форумның шеңберінде жас қыздар арасында ғылыми-техникалық мамандықтарды дәріптеуге және мамандық таңдаған кезде оларды қолдауға бағытталған «STEM-дегі әйелдер» менторинг-сессиясы да өтті. Осы уақытқа дейін әлемде, тіпті жақсы техникалық білім алған әйелдер де өз мамандықтары бойынша жұмыс істеуге жалған сенімдеріне байланысты бармайды.
Ресейлік атом саласымен әртүрлі танысу форматтары Ресей және атап айтқанда, Росатом және Африка елдері арасында сенімді қарым-қатынас құруға бағытталған болатын. «Атом саласындағы мемлекетаралық ынтымақтастық мәселесі әрқашан бірінші тұлғалардың – мемлекет, үкімет басшыларының күн тәртібінде болады. Бұл ретте ынтымақтастық елдер арасында күрделі сенімді қарым-қатынас болса ғана ойдағыдай іске асырылуы мүмкін. Оны тек қана кәсіпкерлік аспект тұрғысынан қарастыру үшін атом энергиясының қуаты тым жоғары», – деп форумда сөз сөйлеген кезде мемлекеттік корпорацияның бас директоры Алексей Лихачев мәлімдеді.
