Rosatom, Özbekistan’da Rus tasarımı küçük modüler reaktör (SMR) inşa etmek üzere anlaşma imzaladı. Bu anlaşma, gelişmiş bir SMR’nin inşası için dünyanın ilk ihracat anlaşması olma özelliği taşıyor.
Anlaşmanın Ayrıntıları
Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev anlaşmaya imza atılmasına ilişkin şunları kaydetti: “Küçük ölçekli bir nükleer güç santralinin inşası için ilk ihracat sözleşmesini imzalayan Rosatom, küresel nükleer enerji sektöründeki tartışmasız liderliğini bir kez daha teyit etti. Bu bir ön anlaşma değil, bu yaz inşaata başlayacağız.”
Anlaşma, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Özbekistan’a yaptığı resmi ziyaret kapsamında imzalandı. Anlaşma öncesinde taraflar, Özbekistan’da bir nükleer güç santralinin inşasında iş birliğinin çerçevesini belirleyen hükümetler arası anlaşmanın kapsamının genişletilmesine ilişkin bir protokole de imza attı. Anlaşma bundan böyle bir SMR inşasını da kapsıyor. Rus televizyonuna konuşan Aleksey Likhachev, inşaat projesinin tamamen Özbekistan tarafından finanse edileceğini, Rus hükümetinden herhangi bir kredinin söz konusu olmadığını vurguladı.
Ülkenin neden nükleer santrale ihtiyacı var?
Özbekistan’da inşa edilecek nükleer santral, ülkenin enerji sistemi için bir baz yük elektrik kaynağı olacak. İlk ünitenin 2029 sonlarında kritik duruma geçmesi planlanıyor. Üniteler birer birer devreye alınacak.
Özbekistan’ın enerji talebinin 2050 yılına kadar neredeyse iki katına çıkacağı tahmin ediliyor. Özbekistan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’na bağlı Nükleer Enerjiyi Geliştirme Ajansı (UzAtom) Direktörü Azim Akhmedkhadjaev konuyla ilgili olarak şunları ifade etti: “Hem büyük nükleer güç santralleri hem de küçük modüler reaktörler olmak üzere tüm dünyada yeni nükleer tesislere olan ilginin arttığını görüyoruz. Rosatom ile daha geniş bir iş birliğinin enerji sektörümüzü gelişmiş nükleer enerji teknolojileriyle güçlendireceğine inanıyoruz.”
Sahada
Proje, Özbekistan’ın Cizzak bölgesinde her biri 55 megavatlık 6 reaktörden oluşan 330 megavat kapasiteli bir nükleer güç santralinin inşasını kapsıyor. AtomStroyExport’un (ASE) genel yükleniciliğini üstleneceği nükleer inşaat projesinde yerel şirketler de yoğun olarak yer alacak.
Sahanın nükleer güç santraline uygunluğunu teyit etmek için sahada mühendislik araştırmaları yürütüldü. ASE’ye göre, Eylül ayında arazi etüdü, inşaat kampı ve altyapının kurulması ile sahadaki inşaat çalışmalarının başlaması planlanıyor.
Denenmiş ve test edilmiş
Anlaşmada sözü edilen reaktörler, 60 yıl hizmet ömrüne sahip su soğutmalı su moderatörlü RITM-200 reaktörleri olma özelliği taşıyor. Reaktör tasarımı çalışmaları 2001’de Rus nükleer mühendislik şirketi OKBM Afrikantov’da başladı. Reaktöre entegre edilmiş küçük boyutlu bir buhar üretim ünitesi, daha yüksek enerjili bir çekirdek ve kompakt bir ısı değişim yüzeyine sahip bir buhar jeneratörü, RITM-200’ün en önemli avantajlarını oluşturuyor. Güvenlik ve kontrol sistemleri en son doğal güvenlik ve çevre koruma gerekliliklerine uygun olan bu tip reaktörler, kullanım kolaylıkları bakımından da öne çıkıyor.
2012’den bu yana, Rus 22220 Projesi kapsamındaki 5 çok amaçlı nükleer buzkıran için 10 adet RITM-200 tipi reaktör üretildi. Halihazırda faaliyet gösteren Arktika, Sibir ve Ural buzkıranlarına 6 reaktör yerleştirildi. Yakutia ve Çukotka buzkıranlarının inşası da tamamlanmak üzere.
RITM-200 reaktörleri ayrıca Çukotka bölgesindeki Baimsky GOK maden sahasına güç sağlamak için yüzer güç ünitelerine de kurulacak. Aynı reaktör tasarımının karadaki bir modifikasyonu olan RITM-200N ise, küçük ölçekli Yakutistan NGS’nin 1’inci Ünitesine yerleştirilecek.
Talep gören küçük ölçekli nükleer santraller
Diğer ülkeler de Rus tasarımı küçük modüler reaktörlere ilgi gösteriyor. Bu yılın mayıs ayı sonunda Rus hükümeti Myanmar’da küçük ölçekli bir nükleer güç santralinin inşasında iş birliğinin temel ilkelerin belirleyen anlaşma taslağını onayladı. Anlaşma, bu ülkede asgari 110 MW elektrik kapasitesine sahip bir küçük ölçekli nükleer santralin inşa edilmesini öngörüyor. Santral, Rus su soğutmalı su moderatörlü reaktörlerle donatılacak. Rosatom tarafından geliştirilen ve Myanmar temsilcileriyle mutabık kalınan anlaşma, Dışişleri Bakanlığı ve ilgili diğer federal yürütme organları tarafından onaylandı.
RITM-200 reaktöre sahip küçük ölçekli nükleer santraller diğer ülkelerin ilgi gösterdiği tek teknoloji değil. Mayıs ayı sonunda Aleksey Likhachev, Hindistan Atom Enerjisi Komisyonu Başkanı ve Hindistan Hükümeti Atom Enerjisi Departmanı Sekreteri Ajit Kumar Mohanty ile bir araya geldi. Likhachev ve Mohanty, Seversk’te, Proryv (Rusça’da “atılım” anlamına geliyor) Projesi kapsamında inşa edilen kurşun soğutmalı hızlı nötron BREST-300-OD reaktörü ve sahada kullanılmış yakıt, yeniden işleme ve taze yakıt üretim/yeniden imalat ünitelerinden oluşacak tanıtım amaçlı enerji üretim tesisinin şantiyesinde bir araya geldi. UAEA sınıflandırmasına göre BREST-OD-300, 300 MW’ kadar kapasiteye sahip düşük güçlü reaktör olarak değerlendiriliyor.
Yakutia küçük ölçekli nükleer santralinden haberler
Mayıs ayında Rus çevre ajansı Rosprirodnadzor, küçük ölçekli nükleer santral Yakutia’nın inşaat projesi hakkında olumlu bir uzman görüşü yayınladı. Şu anda Ust-Kuiga şehrinin yakınlarında 1500 çalışan için geçici bir inşaat kampı kuruluyor ve şehri santral sahasına ve inşaat alanına bağlamak için bir bağlantı yolu inşa ediliyor.
