Ağustos ayı ortasında Myanmar’ın başkenti Yangon, Rosatom ve Myanmar Bilim ve Teknoloji Bakanlığı’nın ortak etkinliği olan Bilim Festivali’ne ev sahipliği yaptı. Myanmarlı öğrenciler üç gün boyunca konferanslar dinledi, yarışmalara katıldı ve en önemlisi de giderek daha fazla ilgi duydukları Rus nükleer teknolojileri hakkında bilgi edindiler.
Bilim Festivali Myanmar’da ikinci kez düzenleniyor ve giderek daha fazla ziyaretçiyi çekiyor. Festival, Atom Teknolojisi Bilgi Merkezi (ICAT), Yangon Teknoloji Üniversitesi ve Singapur-Myanmar Mesleki Eğitim Enstitüsü olmak üzere üç mekânda düzenlendi. Açılış töreninde konuşan Myanmar Bilim ve Teknoloji Bakanı Dr. Myo Thein Kyaw, öğrencilerin bilim ve mühendislik mesleklerine olan ilgisinin arttığını ve bunun da araştırma odaklı ve nükleer ile ilgili sektörlerde insan kaynaklarının gelişimine katkıda bulunduğunu söyledi.
Festivalin kapsamında düzenlenen ilk etkinliklerden biri, “Dünyada Nükleer Enerji: Efsaneler ve Gerçekler” başlıklı konferans oldu. İlk olarak, Rosatom’un belkemiğini oluşturan Rusya Ulusal Nükleer Araştırma Üniversitesi’nden (MEPhI) profesörler, nükleer güç santrallerinin tasarımı, tarım ve tıpta iyonlaştırıcı radyasyon ile bilim ve teknolojinin gelişiminde nükleerin rolü gibi nükleer teknolojiler hakkında en popüler soru ve cevapları içeren bir video izlettiler. İzleyiciler daha sonra Rus öğretim görevlilerine sorularını yöneltti. Öğretim görevlilerinden Dmitry Samokhin, gençlerin günümüz nükleer üretim tesislerinin ne kadar güvenli olduğu ve küçük modüler reaktörlerin işletilmesi sırasında ortaya çıkan atıkların işlenmesinde kullanılan mevcut yöntemlere ilgi gösterdiklerini belirtti. Rusya ve Asya ülkesi Myanmar’ın, iki ülke arasında Şubat 2023’te imzalanan nükleer enerjinin barışçıl kullanımında iş birliği yapılmasına ilişkin hükümetler arası anlaşmanın bir parçası olarak Myanmar’da bir küçük modüler reaktör (SMR) inşa etme olasılığını değerlendirdiği de unutulmamalı.
Bilişim yerine nükleer teknoloji alanında takımlar halinde yarışan öğrencilere yönelik bir hackathon etkinliği olan bu yılki HackAtom, SMR temasına odaklanmayı da amaçlıyordu. HackAtom fikri MEPhI profesörleri tarafından ortaya atılmıştı. Geçen yıl hackathon katılımcıları Myanmar’da nükleer teknolojileri tanıtmanın en etkili yollarını bulmak için ter dökmüşlerdi. Bu kez katılımcılar, festivalin ilk gününde küçük ölçekli nükleer üretim tesislerinin inşası ve işletilmesinin ekonomik, çevresel ve sosyal yönleri de dahil olmak üzere Rusya’daki örneklere dayanarak nükleer enerji ve SMR’ın özellikleri hakkında temel dersleri dinlediler. HackAtom’u düzenleyenlerden arasında yer alan MEPhI’den Doçent Alexander Nakhabov ertesi gün ülkelerini çok iyi tanıyan farklı üniversitelerden 12 takıma 24 saat süre vererek Myanmar’da bir SMR kurulması için en iyi sahanın hangisi olduğunu belirlemelerini ve neden bu sahayı seçtiklerini açıklamalarını istedi. Alexander Nakhabov, “Elbette bu, uzmanlar, profesyonel enstitüler ve kuruluşların işi ancak biz, çocukların ilgisini çekmek ve onlarda merak uyandırmak istiyoruz” dedi.
Bu yaklaşım sonuç da verdi. Birçok ekip, farklı bölgelerde gelecekteki enerji ihtiyaçlarını, yerel sismik tehlikeleri ve suya erişimi dikkate alarak önerilerini ayrıntılı bir biçimde hazırladı. Alexander Nakhabov, “Farklı ekiplerin farklı sahalar önermesi ilginç” ifadelerini kullandı. HackAtom’un tüm katılımcıları sertifika aldı ve kazananlara ödüller verildi.
İlk ve ortaokul öğrencileri için düzenlenen festival de bir o kadar ilgi çekti. Festival sırasında MEPhI öğretim görevlileri çocuklara nükleer teknolojiler hakkında bilgi verdi. Çocuklar, bilimle ilgili bilgi birikimlerini nasıl geliştireceklerini ve ülkelerindeki nükleer endüstri için hangi uzmanlara ihtiyaç duyulacağını rekabete dayalı bir oyunla öğrendiler.
Öte yandan ICAT’ta ilkokul ve ortaokul öğrencileri için interaktif bir bilgi yarışması düzenlendi. Katılımcılar nükleer teknolojinin barışçıl kullanımları hakkında bilgi edindi, bilgilerini sınadı, yarının meslekleri hakkında tahmin yürüttü ve hatta domino taşlarıyla bir zincirleme reaksiyon simülasyonu yaptı. Çocuklar, bir atölye çalışmasında, doğaçlama malzemeler kullanarak önceden belirlenmiş bir yükle akvaryumda ilerlemesi için uygun büyüklükte tekneler tasarladılar. Bir başka etkinlik ise “Yeni Başlayanlar İçin Malzeme Mukavemeti” kâğıt gösterisiydi. Myanmar’daki yarışmaları düzenleyenlerden ICAE Chelyabinsk Başkanı Larisa Matveeva, “Örneğin A4 kâğıdının nasıl bir insanın geçebileceği bir kapıya dönüştürülebileceğini gösterdik. Daha sonra çocuklar, bir insanın ağırlığını taşıyabilecek arkalıklı bir sandalye yapmak için kâğıt yaprakları ve kâğıt bantlar kullandılar. Ürünlerin çoğu bir insanın ağırlığıyla parçalansa da biri sağlam kaldı ve onu yapan ekip büyük ödülün sahibi oldu” dedi.
ICAT ayrıca Myanmarlı üniversite profesörlerinin katılımıyla halka açık bir tartışmaya ve nükleer teknoloji konulu bir panele de ev sahipliği yaptı. Bilim ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Aung Zeya konuyla ilgili olarak, “Myanmar’ın kalkınması için nükleer teknolojiye ihtiyacı var. Ülkenin başlıca itici gücü olan gençlerin bir adım öne çıkarak bu teknolojiden tam anlamıyla faydalanmalarına ihtiyacımız var. Nükleer teknolojinin kullanımına geniş ölçüde katılabilmeleri için genç yetenekleri teşvik etmek önemli” diye konuştu.
Festivalde ayrıca hayatlarını bilim ve araştırmaya adamış kadınların katıldığı bir söyleşi de düzenlendi. Yangon Teknoloji Üniversitesi’nden Profesör Yi Mon Nai ve Mandalay Teknoloji Üniversitesi’nden Daw Nae Zi Tyry Naw öğrencilere çalışmaları ve kariyer yolculuklarını anlattı.
Rosatom İletişim Müdür Vekili Andrey Timonov şunları kaydetti: “Bilim Festivali’nin arkasındaki temel düşünce, nükleer teknolojinin olanaklarını kavranması kolay ve ilgi çekici bir biçimde göstermek, genç aktivistleri bir araya getirmek ve onlara gayri resmi ve samimi bir atmosferde yeniliklerin ve bilimsel keşiflerin büyüleyici dünyasına adım atma şansı vermektir. Festival katılımcıları arasında mühendis ve tasarımcı olmak isteyecek, nükleer projeleri hayata geçirecek, enerji çözümlerini teşvik edecek, yeni malzemeler üretecek ve nükleer tıbbın gelişimine katkıda bulunacak çocuklar olduğundan eminim.”
Bu yaklaşımın etkili olduğu uygulamalarla kanıtlandı. Alexander Nakhabov’un da belirttiği üzere geçen yıl HackAtom’a katılan ve başarılı olan öğrenciler bu yıl Rusya’da eğitim almak için başvuruda bulundu.
Myanmar’ın nükleer endüstrisi için personel yetiştirmek üzere ortak bir program benimsendi. Bu program uyarınca öğrenciler önce Myanmar’daki üniversitelerde lisans eğitimi alıyor, ardından Rusya’da yüksek lisans derecesi almak için eğitim görüyor. Eğitim programı Rus profesörlerin altı ayda bir Myanmar üniversitelerinde Rosatom’un teknoloji ve çözümlerine dayanan temel nükleer disiplinler konusunda kapsamlı eğitim kursları (dersler ve sınavlar) vermelerini de öngörüyor.
