Rus nükleer şirketi 2021 için belirlenen hedeflere ulaşmak ve stratejik planlarını hayata geçirmek amacıyla yaptığı ön hazırlıklar için çok çaba harcadı. Uluslararası projelerden elde edilen gelirin arttığı, çeşitli inşaat anlaşmalarının imzalandığı, nükleerin daha sürdürülebilir ve düşük maliyetli hale getirilmesini amaçlayan bir dizi projenin tamamlandığı ve yeni projelerin başlatıldığı 2021 başarılı geçti. Rosatom’un 2021’deki performansına ilişkin açıklamamızı aşağıda bulabilirsiniz.
Uluslararası gündem
Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, 2021’deki endüstri performansına ilişkin, nükleerin karbonsuz bir geleceğin önemli bir unsuru olarak giderek daha fazla tanınmasının, geçen yılın önemli bir başarısı olduğunu ifade etti.
Geçtiğimiz Kasım ayında Glasgow’da düzenlenen BM İklim Değişikliği Konferansı’nda nükleer sanayi ilgi odağındaydı. UNECE tarafından hazırlanan rapor, nükleer yanlısı aktivistlerin kendilerine bir yer edinmesini sağladı. Raporda, nükleer santrallerin diğer herhangi bir güç kaynağından daha az karbondioksit emisyonu ürettiği belirtiliyor (kilovat saat başına 5,1–6,4 gram CO2e). Karşılaştırmak gerekirse, kullanılan teknolojiye bağlı olarak rüzgar çiftlikleri 6 ila 147 g/kWsa ve güneş çiftlikleri 8 ila 122 g/kWsa üretiyor.
Eylül ayında UAEK, küresel nükleer pazarın önemli aktörlerinin gayri resmi derneği Viyana Grubu’nun kurulmasına ön ayak oldu. Grup, “nükleer teknolojilerin etkin ve sürdürülebilir kullanımı ve nükleer sektörde yeniliği teşvik ederek mevcut küresel zorlukların en iyi nasıl ele alınacağı konusunda bir diyalog platformu olarak” hizmet edecek. Yeni iş birliği girişimi, Rosatom da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanından nükleer endüstrideki 13 lider şirketi bir araya getirdi. Viyana Grubu’nun UAEK’nin internet sayfasında yayımlanan ortak açıklamasında “Viyana Grubu, nükleer alandaki en son gelişmeler ile bunların iklim değişikliği ve insan sağlığı da dahil olmak üzere temel sorunlara yönelik katkılarını tartışmak üzere düzenli olarak toplanacak. Grup, nükleer teknolojilerin çevresel, sosyal ve ekonomik hedeflere ulaşma ve insanların sağlık ve mutluluğunu iyileştirmeye katkısını hızlandırma ve genişletme görevinde UAEK’yi destekleyecektir” denildi.
Geleneksel işler
2021’de Rosatom’un yan kuruluşu RosEnergoAtom 222,4 milyar kWsa’nın üzerinde elektrik üretti, bu rakam, Rusya’daki diğer tüm kamu hizmet şirketlerinkinden daha fazla. Kömürle çalışan termik santrallerde aynı miktarda elektrik üretilseydi, CO2 emisyonu 111 milyon tona ulaşacaktı.
Aralık ayı sonlarında, Belarus NGS’nin 2. Ünitesi’nde nükleer reaktörün kritik seviyeye ulaşmasına hazırlık için çalışmalara başlandı. 27 Aralık’ta yakıt yükleme işleminin tamamlandığı ve 163 yakıt demetinin tamamının reaktör çekirdeğine yüklendiği açıklandı. Sonraki adımlar, reaktörün kapatılması, hidrolik sızdırmazlık testlerinin yapılması, reaktörün kritik öncesi durumda ısıtılması ve reaktörün kritik duruma getirilmesi olacak.
Ermenistan Nükleer Santrali’nde modernizasyon programı tamamlandı. NGS’nin binaları ve yapıları depreme karşı dayanıklılıklarını artırmak için güçlendirildi. Program, acil durum çekirdek soğutma sisteminin yükseltilmesini, kullanılmış yakıt havuzundaki onarımları ve en önemlisi de reaktör basınç kabının tavlanmasını içeriyordu. Ermenistan hükümeti Ocak 2021’de nükleer enerjinin gelişmesini sağlayacak stratejik bir enerji programını da kabul etti. Ülke yeni bir güç reaktörü inşa etmeyi planlıyor.
Büyük uluslararası projelerinden bazılarının tamamlandığı ya da bu yönde çok ilerleme kaydedilen 2021, Rus nükleer şirketi için başarılı geçti. Aralık 2021’in sonlarında Rosatom’un bir parçası olan Rusatom Overseas, Bolivya’daki Nükleer Araştırma ve Teknoloji Merkezi için florodeoksiglukoz üretim hattındaki fonksiyonel testlerin tamamlandığını duyurdu. Florodeoksiglukoz, kanser hastalıklarının erken tespiti için pozitron emisyon tomografisinde kullanılıyor. Klinik öncesi siklotron tesisi ve çok amaçlı ışınlama merkezinde devreye alma işlemleri tamamlanmak üzere. Reaktör ve laboratuvarlar şu an yapım aşamasında.
Yine aralık ayında, Sırbistan hükümeti ve Rosatom, söz konusu Balkan ülkesinde bir nükleer bilim ve teknoloji merkezi inşa etmek için anlaşma imzaladı.
Paris’teki Dünya Nükleer Fuarı da Rosatom için bir başarı oldu. Rus nükleer şirketinin ve yan kuruluşlarının üst düzey yöneticilerinin görüşmelerde bulunduğu fuarda Rosatom birkaç önemli belgeye imza attı. Örneğin, Rosatom, Fransa Alternatif Enerjiler ve Atom Enerjisi Komisyonu (CEA) ve Fransız şirketi EDF, nükleer araştırma ve mühendislikte uzun vadede iş birliğini geliştirme konusunda niyet bildirgesi imzaladı. Framatome ve Rus nükleer şirketi, yakıt üretimi ve I&C sistemlerinin geliştirilmesinde daha geniş ve uzun vadeli bir iş birliğinin yanı sıra diğer alanlarda ortak çabalarda bulunulmasını sağlayan bir anlaşmaya imza attı
Rosatom’un nükleer yakıt bölümü TVEL Yakıt Şirketi, Fransız şirketleri ROBATEL Industries ve D&S Groupe ile sözleşme imzaladı.
Yeni işler
Rosatom’un bir parçası olan Uranium One Holding N.V ve Alpha Lithium Corporation (Kanada), Arjantin’de Tollilar lityum projesini geliştirmek üzere ortak girişim sözleşmesi imzaladı. Anlaşma, Tollilar’ın ilk lityum madencilik projesi olması bakımından Rusya nükleer şirketi için ayrı bir önem taşıyor.
Rosatom’un yan kuruluşu RENERA, Güney Koreli bir Lityum-iyon hücreleri ve enerji depolama sistemleri üreticisi olan Enertech International’ın %49 hissesini satın aldı. Bu, RENERA’nın enerji depolama pazarında daha iyi bir yer edinmesini sağlayacak.
Rusatom Overseas, Air Liquide ve Rus ortakları ile hidrojen ekonomisi alanında bir dizi anlaşmaya imza attı.
Genel olarak, Rosatom’un uluslararası projelerden elde ettiği gelir son on yılda ikiye katlandı. İlk tahminlere göre, 2021 geliri en az 8,4 milyar ABD dolarına ulaşacak (daha doğru veriler ilerleyen zamanda elde edilecek). Aleksey Likhachev, “Bu bir rekor” diyerek şirketin 2030 yılına kadar gelirinin yarısından fazlasını uluslararası projelerden elde etmeyi planladığını hatırlattı. Şu an için bu rakam %40 seviyesinde.
Rus enerji endüstrisi
2021’de Rusya hükümeti, AB Taksonomisinin aksine nükleer enerji projelerini kapsayan “yeşil” bir sınıflandırmayı onayladı. Nükleerin güvenilir ve karbonsuz bir enerji kaynağı olduğuna dair makul kanıtlara rağmen, ki bu şu anda Avrupa’da gelişen bir enerji krizinde bilhassa önemli, Avrupalı politikacılar nükleeri 2021’in sonuna kadar Taksonomilerine dahil etmemişlerdi. 31 Avrupa Komisyonu, 31 Aralık’ta AB Üyesi Ülkelere doğal gaz ve nükleer enerjiyi Taksonomiye dahil etmeyi öneren Taksonomi Tamamlayıcı Yetkilendirilmiş Yasa taslağını gönderdi ve uzmanlarla istişareler başlatıldı. Avrupa Komisyonu uzman görüşlerini dikkate alacak ve kanunu Ocak 2022’nin sonuna kadar kabul edecek.
Rusya, 2035 yılına kadar 16 güç reaktörünün inşasını öngören güncellenmiş bir Üretim Kapasitesi Geliştirme Stratejisi 2035 ve Beklentiler 2040’ı yayınladı. Yeni reaktörle önce Rusya’da inşa ediliyor ve daha sonra uluslararası projeler için referans model olarak hizmet ediyor. Örneğin, gelişmiş teknik ve ekonomik performansa sahip ilk VVER-TOI reaktörleri ve BREST-300 hızlı nötron reaktörü Rusya’da halihazırda yapım aşamasında. BREST-300, söz konusu kapalı nükleer yakıt çevrimi teknolojisine pilotluk yapmak ve daha güvenli ve daha sürdürülebilir olması beklenen iki bileşenli bir nükleer enerji sistemi oluşturmak için kullanılacak.
Rusya’nın en büyük altın yataklarından birini geliştirecek bir madencilik ve işleme tesisi olan Baimsky GOK için dört yüzer güç ünitesi inşa etme çalışmaları başladı. Bu, madencilik şirketi Kazakistan’ın KAZ Minerals şirketine ait olduğundan aynı zamanda uluslararası bir proje olma özelliği taşıyor.
2021 yılında beş rüzgar santrali devreye alındı. Rosatom’un sahip olduğu rüzgar santrallerinin toplam kapasitesi 720 MW’a ulaşıyor. 2022’de 280 MW ve 2024’e kadar 1,7 GW rüzgar kapasitesinin devreye alınması planlanıyor. Rosatom’un rüzgar enerjisi birimi NovaWind hem ekipman tedarikçisi hem de proje geliştiricisi olarak uluslararası pazara girmeyi planlıyor ve bu yönde görüşmelerde bulunuyor.
Çevre
Rosatom hem Rusya’da hem de diğer ülkelerde daha güvenli bir ortam yaratmak için nükleer miras yönetimindeki istikrarlı çabalarını sürdürüyor.
Chelyabinsk yakınlarındaki bir çöp sahası rehabilite edildi ve yeşil bir tepeye dönüştürüldü. Sonuç olarak, 1 milyondan fazla bölge sakininin hayatı iyileştirildi; emisyonlar %30 azaldı, çöp kokuları kayboldu ve artık Miass nehrinde hiçbir tehlikeli atık bulunmuyor.
Kuzey Kutbu’nda önemli işlere imza atıldı. Geçen yıl, tüm kullanılmış nükleer yakıt, hasarlı depo gemisi Lepse’den çıkarıldı. Bu temizleme işleminin son adımı olan gemi pruvasının düzgün biçimde Sayda Körfezi’ndeki uzun vadeli depolama tesisine taşınması işleminin 2022’de yapılması planlanıyor. Geminin arka gövdesi halihazırda körfezde bulunuyor.
Andreeva Körfezi’ndeki depodan kullanılmış nükleer atıkların çıkarılması ve taşınması devam ediyor. 2021 yılında, kullanılmış yakıt havuzunun rehabilitasyonunu engelleyen altı hasarlı yakıt demeti havuzdan çıkarıldı.
Eskiden nükleer denizaltılarca kullanılmış yakıtların depolandığı Gremikha deniz üssünden yaklaşık 900 yakıt demeti çıkarıldı.
Dijitalleşme
Rosatom, piyasaya yeni bir dijital ürün olan Logos Platform’u tanıttı. Logos Platform, Logos Suite ürünlerinin bağımsız şirketlerin yazılımlarıyla kullanımını kolaylaştırır.
Araştırmacıların iterbiyum iyonlarına dayalı dört kübitlik bir makine geliştirmesiyle, bir kuantum bilgisayarının yapılması yönünde büyük bir adım atılmış oldu. Kuantum işlemcileri, ölçeklendirmek için özel bir teknoloji kullanan bir sistem geliştirmeyi başardılar. Aleksey Likhachev, bu adımı “Rus bilimi için bir atılım” olarak değerlendirdi.
Kuzey Deniz Rotası
2021’de 34,85 milyon ton yük taşınarak Kuzey Denizi Rotası’nda (NSR) yeni bir rekor kırıldı. 2020 yılında toplam kargo trafiği yaklaşık 33 milyon ton olarak gerçekleşmişti. Kargo taşımacılığı da önemli bir büyüme gösterdi. Geçen yıl 75’i yabancı bandıralı 86 gemi NSR’den geçti. Almanya, Norveç, İsviçre ve Çin gemileri 2 milyon tonun üzerinde kargo taşıdı. 2020’de NSR’deki kargo geçişi 1,3 milyon tona ulaştı.
2021’de Rosatom, Barents Denizi’ndeki Norveç’ten Kore Yarımadası’na uzanan bir Büyük Kuzey Denizi Rotası (GNSR) oluşturma önerisinde bulundu. GNSR’nin yıl boyunca navigasyona olanak sağlaması, Kuzeybatı ve Uzak Doğu Rusya arasındaki kabotaj trafiğini artırması ve Kuzeybatı Avrupa ile Doğu Asya arasında konteyner taşımacılığı için düzenli bir deniz koridoru olarak hizmet etmesi bekleniyor. Aleksey Likhachev, “Rus hükümeti bir GNSR yaratma fikrini destekledi” şeklinde açıklamada bulundu.
Kasım-Aralık 2021’de, Rosatom’un nükleer filoyu işleten yan kuruluşu Atomflot’un buz kırıcıları, buzda mahsur kalan yaklaşık iki düzine Rus ve yabancı ticaret gemisini kurtardı. Yardım tam zamanında ulaştı. Konuya ilişkin olarak Aleksey Likhachev, “Mürettebattan hiç kimse zarar görmedi ve hiçbir gemi SOS sinyali göndermedi” dedi.
2021’de, pilot Proje 22220 buzkıran Arktika, onarımların ardından tekrar yola çıkarak Pevek’e giden ve Chukotka Yarımadası’ndaki büyük inşaat projeleri için kargo taşıyan konvoya eskortluk görevine başladı. Aynı tasarıma sahip ilk seri buz kırıcı Sibir, 24 Aralık’ta hizmete girdi, 2022 Şubat’ında NSR’deki görevine başlaması bekleniyor.
