Rosatom, teknolojilerini dost ülkelerle paylaşmaya, onlara yeni bir ekonomik paradigma benimsemeleri ve yaşam kalitelerini iyileştirmeleri için enerji ve teknoloji çözümleri sunmaya kararlıdır. Rus nükleer şirketinin ortakları, nükleer santrallerin inşası sırasında bile bu avantajlardan yararlanmaktadır. Bu konular ve Rus nükleer teknolojilerinin uzaydaki olasılıkları, 15-17 Ekim’de Moskova’da düzenlenen uluslararası Rus Enerji Haftası (REW) forumunda ele alındı.
Rosatom, yeni nükleer güç santrali inşaatı alanında küresel pazarının yaklaşık % 90’ına sahip. Dünya genelinde 110 Rus tasarımı reaktör ünitesi inşa ediliyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, REW’de yaptığı açıklamada, “Rusya, nükleer enerji zincirinin tamamında yetkinliğe sahip dünyadaki tek ülke. Yurt dışında yeni kapasite inşa ederken, yalnızca enerji üretim tesisleri inşa etmekle kalmıyor, ortaklarımızla birlikte enerji sektörünün ve ilgili endüstrilerin geleceğini şekillendiriyor ve ulusal ölçekte personel, bilim ve teknoloji gelişimi için sağlam bir temel oluşturuyoruz. Mısır, Bangladeş ve Türkiye’de nükleer santral inşa ederken bu ilkeleri izliyoruz. Küresel Güney ülkeleri ve BRICS ülkeleri ile nükleer iş birliğini derinleştirmeyi hedefliyoruz” dedi.
Rosatom’un küresel pazardaki rakipsiz konumunu güvence altına alan şey, Rus nükleer endüstrisinin tam olarak kendi kendine yeterliliğidir. Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, genel kurul toplantısında, “Başka hiçbir şirket, uranyum arama ve madenciliğinden, hizmet dışı bırakma ve çevre projelerine kadar gerekli tüm yetkinlikleri bir araya getirmiyor” dedi.
Rus nükleer mühendisleri, endüstrinin kuruluşundan bu yana nükleer teknolojilerini paylaşıyor ve dünya çapında araştırma ve güç reaktörleri inşa ediyor. Aleksey Likhachev, “Müreffeh bir gelecek inşa etmek için çabalayan ülkelerle teknoloji paylaşımı DNA’mızda var” ifadesini kullandı.
Rosatom bugün 24 güç reaktörü inşa ediyor, Kazakistan’da iki reaktörlü bir enerji santrali için sözleşme imzaladı ve Özbekistan’ın nükleer projesini, altı küçük modüler reaktör yerine iki büyük ve iki küçük reaktör inşa ederek genişletmeyi kabul etti. Belarus, üçüncü büyük reaktörü inşa etme niyetini dile getirdi; Etiyopya ile yeni nükleer santral inşası için bir yol haritası imzalandı ve diğer bazı ülkelerle müzakereler son aşamasında.
Belarus nükleer güç santralinin iki reaktörü, ülkeye temiz enerji sağlıyor ve bu enerji, elektromobilite ve ısıtma gibi alanlarda da kullanılıyor. Üretimden motora ve kazana kadar bu sistemler tamamen karbonsuz. Ülkede 41.000 elektrikli araç bulunuyor ve bu sayının yıl sonuna kadar 50.000’e ulaşması bekleniyor.
Belarus’ta yeni inşa edilen apartmanlar ve müstakil evler elektrikli ısıtmaya dönüştürülüyor. Ülkenin büyük şehirlerine ısı ve elektrik sağlayan BelEnergo, toplam 916 MW kapasiteli elektrikli kazanlar kurdu.
Ülke bununla da kalmıyor, Rosatom ile iş birliği içinde dijitalleşme, katkı teknolojileri, nükleer tıp, enerji depolama sistemleri ve daha fazlası üzerinde çalışıyor. Belarus Başbakan Yardımcısı Viktor Karankevich, “Nükleer enerji kullananlar, enerji güvenliklerini güçlendirme ve aynı zamanda halklarının yaşam kalitesini ve konforunu iyileştirecek koşullar yaratma fırsatına sahipler. Hatta nükleer enerjinin bir ilerleme motoru olduğunu söyleyebilirim. Nükleer enerjiye sahip olanlar ise her zaman bir adım önde olacaklar” diye konuştu.
Türkiye, şu anda inşaatı devam eden Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nden (NGS) halihazırda faydalanıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın da belirttiği gibi, yerlileştirme oranı, yani Türk şirketlerinin sağladığı mal ve hizmetlerin payı % 50’yi aşıyor. Bayraktar, “Bu, ikinci ve üçüncü santralleri, hatta Türkiye dışında santralleri inşa etmemize yardımcı olacak. Belki şirketlerimiz Macaristan’daki projeye veya başka yerlerdeki projelere katılabilir” dedi.
Küresel nükleer topluluk, toplam kurulu nükleer kapasiteyi üç katına çıkarmayı hedefledi. Bayraktar, bunu başarmak için finans ve teknolojinin yanı sıra insan kaynağına da ihtiyaç olduğunu açıkladı. Türkiye’de buna sahip: Yüzlerce Türk öğrenci Rus üniversitelerinden nükleer mühendislik diploması aldı ve zaten Akkuyu NGS’de çalışıyor. Bayraktar, “İnsan kaynağının geliştirilmesi nükleer enerji programımızın en önemli parçası” ifadesini kullandı.
Nükleer endüstrinin bireysel yaşamları nasıl olumlu etkilediğine dair bir örnek, IAEA Marie Skłodowska-Curie Bursu sahibi ve REW’de konuşan Mısırlı Süheyla Aboudeif’in hikayesidir. Süheyla Aboudeif, yüksek öğrenimini Rusya’da yaptı ve lisansüstü çalışmalarını Moskova Fizik ve Teknoloji Enstitüsü’nde tamamladı. Süheyla Aboudeif, Novovoronej Nükleer Güç Santrali’nde staj yaptı. Süheyla Aboudeif, şu anda üretim süreçlerinin otomasyonu ve dijitalleştirilmesi üzerinde çalışıyor. Ayrıca Ar-Ge faaliyetlerinde de bulunuyor: meslektaşlarıyla birlikte iyonlaştırıcı radyasyon kullanarak plastik işleme tesisi kurdu.
REW’deki konuşmacılar ayrıca nükleer teknolojilerin geleceği nasıl şekillendirdiğini de ele aldılar. En heyecan verici alanlardan biri uzay araştırmaları. Kozmonot Oleg Kononenko, REW’de, “Nükleer enerji, Güneş Sistemi’nin anahtarıdır. Kimyasal motorlarla çok uzağa seyahat edemeyiz ve insanlık alçak Dünya yörüngesine mahkum olur” diye konuştu.
Rosatom ve Rus uzay ajansı Roscosmos, Ay’a bir nükleer güç santrali inşa etmek için çalışıyor. Bu santralin orada yaşamak, çalışmak, deneyler yapmak, kutup kraterlerinden su buzu çıkarmak, roket yakıtı için oksijen ve hidrojen üretmek ve lazer iletişim sistemlerini çalıştırmak için kullanılması gerekiyor. Uzun vadeli perspektif, dünya dışı kolonilerin yaşam destek sistemlerine güç sağlamak için nükleer reaktörler kullanmayı da kapsıyor.
Aleksey Likhachev, “Ay’da bir nükleer güç santrali kurma görevi bize ilham veriyor. İnsanlık daha önce böyle bir görevi yerine getirmedi. Ancak bunlar ulusal uzay projesinde özetlendiği için, bizim de bunları çözmemiz gerekiyor” diyerek sözlerini tamamladı.
