2025 yılında, Rosatom’un Makine Mühendisliği Bölümü’ne bağlı iki şirket – Nizhny Novgorod merkezli OKBM Afrikantov ve St. Petersburg merkezli Makine Mühendisliği Merkezi Tasarım Bürosu (CKBM) – 27 Aralık’ta aynı gün 80. yıl dönümlerini kutlayacak. OKBM, deniz reaktörleri, kara ve deniz tabanlı küçük modüler reaktörler (SMR’ler) ve hızlı nötron reaktörleri tasarlıyor, üretiyor ve test ediyor. CKBM ise birincil soğutma pompaları konusunda uzmanlaşmıştır.
1945 yılında, Sovyet atom projesi için özel makine ve ekipman tasarlamak üzere 92 numaralı fabrikada bir tasarım bürosu kuruldu.
Büro, ilk yıllarında nükleer malzeme temini ve bunların işlenmesine yönelik teknolojilerin araştırılmasına odaklandı. 1945 yılından itibaren uranyum zenginleştirme için gaz difüzyon makinelerinin geliştirilmesinde yer alıyordu.
Büronun Ar-Ge faaliyetlerinin bir diğer önemli alanı da deniz reaktör tesisleridir. 1953 yılında alınan ilk sipariş, Lenin buzkıran gemisi için bir nükleer buhar jeneratörü geliştirmekti. Bu proje 1955 yılında tamamlandı. 1975 ile 2006 yılları arasında OKBM mühendisleri, dokuz nükleer buzkıran gemisi için üç reaktör modifikasyonu – OK-900A, KLT-40 ve KLT-40M – geliştirdi ve üretti.
Günümüzde OKBM, 22220 Projesi ve 10510 Projesi buzkıranları için reaktör tesislerinin baş tasarımcısı ve tedarikçisidir. OKBM, 22220 Projesi için RITM-200 reaktörleri; 10510 Projesi Rossiya buzkıran gemisi için ise iki kat daha fazla kapasiteye sahip RITM-400 reaktörlerini tedarik ediyor.
Denizcilik tasarımları o kadar başarılı oldu ki, küçük ölçekli enerji üretimi için de uyarlandılar. OKBM, dünyanın ilk yüzer nükleer santrali olan Akademik Lomonosov için iki adet KLT-40S reaktör tesisi üretti. OKBM, Çukotka’da faaliyete geçmesi planlanan yeni yüzer enerji üniteleri için KLT-40S’den farklı olarak yalnızca elektrik üretecek buhar türbinleri geliştirdi. Yüzer güç ünitesinin ürettiği elektrik gücü, Akademik Lomonosov’a kıyasla 1,5 kat daha yüksek olacak ve 77 MW’tan 116 MW’a çıkacak. OKBM, uluslararası pazar için daha uzun yakıt ikmal aralığına sahip RITM-200M reaktörünü geliştirdi. Bu tür reaktörlerle donatılmış yüzer güç üniteleri, minimum nükleer altyapıya sahip ülkelerde çalışabilir. Bir diğer geliştirilmiş tasarım ise daha güçlü RITM-400M reaktörü.
Karada kurulacak örnek küçük nükleer güç santralinde RITM-200N reaktörleri kullanılacak. Bu reaktörlerden iki tanesi Yakutistan’daki Ust-Kuyga kasabası yakınlarındaki istasyona kurulacak.
OKBM, 1960 yılından bu yana dünyanın ilk ticari reaktörü BN-350’nin yanı sıra BN-600 ve BN-800 güç reaktörleri dahil olmak üzere hızlı nötron reaktörleri geliştiriyor. Sıradaki proje ise Beloyarsk Nükleer Güç Santrali’nin 5. Güç Ünitesi için BN-1200M reaktörü. Bu reaktörün inşası, nükleer yakıt döngüsünü kapatma programının bir parçasını oluşturuyor.
OKBM Afrikantov aynı zamanda endüstriyel enerji üretim tesisleri ve hidrojen üretimi için yüksek sıcaklıklı gaz soğutmalı reaktörlerin baş tasarımcısıdır.
OKBM Afrikantov, 2025 yılının sonuna kadar Leningrad nükleer buzkıran gemisi için RITM-200 üniteleri üretmeyi ve sevk etmeyi, Rossiya buzkıran gemisi için RITM-400 ünitelerini müşteriye teslim etmeyi ve yeni bir yüzer güç ünitesi için RITM-200S üniteleri tedarik etmeyi planlıyor. Bu, şirketin planlanan sevkiyat ve faaliyetlerinin tam listesi olmaktan çok uzak.
CKBM’nin öyküsü de gaz difüzyon zenginleştirme için temel ekipman üretimiyle başladı. Bugün ise nükleer güç santralleri için pompa ekipmanlarının önde gelen üreticilerinden biri.
CKBM tarafından üretilen birincil soğutma suyu pompaları, Rusya ve yurt dışında 20’den fazla tesiste kullanılıyor.
Son örneklerden biri, Kursk II Nükleer Güç Santrali’nin 1. Güç Ünitesi için üretilen soğutma pompalarıdır. Bunlar, tek şaftlı bir düzene sahip, pompa ve motor bileşenlerinin yağlanması ve soğutulması için yağ yerine su kullanan yeni nesil pompa üniteleridir. Bu, santralin performansını artırır ve yangın güvenliğini güçlendirir.
Rosatom’un Proryv (Atılım) projesi kapsamında, Tomsk Bölgesi, Seversk’te yapım aşamasında olan BREST-OD-300 kurşun soğutmalı reaktör için, sıvı kurşunu dolaştırmak üzere tasarlanmış, benzeri görülmemiş bir pompa geliştirildi ve üretildi. Ayrıca, aynı proje kapsamında CKBM, yakıt üretim / yeniden üretim modülü için ekipman üretti.
Şirket daha önce MOX içeren yakıt çubukları ve yakıt demetlerinin üretimi için ekipman üretiyordu.
Ayrıca CKBM, Rusya ve yurt dışındaki çeşitli nükleer güç santrallerinde kullanılan radyoaktif maddeler ve atıklar için uzaktan kumandalı ekipmanlar geliştiriyor ve üretiyor.
CKBM kendi test merkezini işletiyor. Bu merkez, Rusya’da reaktörün tüm çalışma parametrelerini (basınç, sıcaklık, soğutucu tipi vb.) simüle eden koşullar altında pompa ekipmanının tam ölçekli testini yapabilen tek tesis. Testler çeşitli modlarda gerçekleştirilir ve mühendislerin çalışma parametrelerindeki sapmaları anında tespit etmelerine ve arızaları gidermelerine olanak tanır.
Şirket, pompa bileşenlerinin robotik kaynağı, yapay görme ve sanal gerçeklik teknolojileri dahil olmak üzere yeni teknolojileri aktif olarak kullanıyor.
CKBM, bu yılın başında, Çin’deki Tianwan NGS’nin 8. Güç Ünitesi ve Xudabao NGS’nin 3. Güç Ünitesi için birincil soğutma suyu pompaları gibi önemli bileşenleri sevk etti. Pompalama ve taşıma ekipmanları diğer nükleer güç santrallerine de gönderildi.
