Avgust o‘rtalarida Myanma davlatining Rangun shahrida ilmiy festival bo‘lib o‘tdi — bu Rosatom va Myanma Fan va texnologiyalar vazirligi tomonidan birgalikda tashkil etilgan tadbir. Uch kun davomida Myanmaning talabalar va maktab o‘quvchilari ma’ruzalarni tinglashdi, musobaqalarda qatnashishdi va eng muhimi, Rossiyaning atom texnologiyalari bilan tanishdilar. Bu texnologiyalar ularning tobora ko‘proq qiziqishini uyg‘otmoqda.
Myanmaning Rangun shahrida o‘tkazilgan ilmiy festival ikkinchi marta o‘tkazildi va qatnashchilar soni ortib bormoqda. Festival uchta maydonda — Atom texnologiyalari axborot markazida (ATAM), Rangun texnologiya universitetida va Singapur-Myanma kasbiy ta’lim institutida o‘tkazildi. Myanma Fan va texnologiyalar vaziri doktor Myo Thein Kyo ochilish marosimida talabalar orasida ilm-fan va muhandislik sohalariga qiziqishning ortib borayotganini va bu ilm-fan va yadro energetikasi bilan bog‘liq sohalarda inson resurslarini rivojlantirishga yordam berishini ta’kidladi.
Festival doirasida birinchi tadbir sifatida «Dunyo bo‘yicha atom energetikasi: afsonalar va haqiqatlar» ma’ruzasi bo‘lib o‘tdi. Rossiyaning Milliy tadqiqot yadro universiteti (NIYU MIFI) o‘qituvchilari atom texnologiyalari haqida eng mashhur savollar va javoblarni ko‘rsatgan video taqdim etdilar — masalan, atom elektr stansiyalarining tuzilishi, ionlashtiruvchi nurlanishning qishloq xo‘jaligi va tibbiyotda qo‘llanilishi, atomning ilm-fan va texnologiyalarni rivojlantirishdagi roli haqida. Ma’ruzachilar qatnashchilarning savollariga javob berishdi. NIYU MIFI o‘qituvchisi Dmitriy Samohinning so‘zlariga ko‘ra, yoshlarni zamonaviy atom energiya texnologiyalarining xavfsizligi va atom stansiyalari chiqindilari bilan ishlash metodlari qiziqtirgan. Rossiya Myanma bilan birgalikda atom energiyasidan tinch maqsadlarda foydalanish bo‘yicha kelishuvni amalga oshirish rejasida, bu mamlakatda kichik kuchlanishga ega atom stansiyasi qurilmoqda.
Festivalning boshqa tadbirlaridan biri «XakAtom» bo‘ldi. Bu, IT sohasida emas, balki yadro texnologiyalarida o‘tkaziladigan talabalar jamoalari musobaqasi bo‘lib, NIYU MIFI o‘qituvchilari tomonidan tashkil etilgan. O‘tgan yili ishtirokchilardan atom texnologiyalarini mamlakatda eng samarali tarqatish usullarini topish so‘ralgan edi. Bu yil festivalning birinchi kunida yadro energetikasi va kichik kuchlanishga ega atom stansiyalari (ASMM) haqida ma’ruzalar o‘tkazildi, ularning iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy jihatlari muhokama qilindi. Ertasiga 12 ta jamoa bir kun davomida ASMMni mamlakatda eng yaxshi joylashtirish variantlarini taklif qilishlari kerak edi. Ishtirokchilar viloyatlarning elektr energiyasiga bo‘lgan ehtiyojlarini, seysmik xavflar va suvga kirishni hisobga olib, takliflarini ishlab chiqdilar. Barcha ishtirokchilar sertifikat va sovrinlar bilan taqdirlandi.
Maktab o‘quvchilari uchun ham qiziqarli tadbirlar bo‘ldi. MIFIdan o‘qituvchilar yadro texnologiyalari haqida ma’lumot berdilar. Bolalar o‘yinli ravishda ilmiy bilimlarini qanday rivojlantirishni va ularning mamlakatlarida atom sohasida qaysi mutaxassislar kerakligini o‘rgandilar. ATAMda bolalar uchun interaktiv viktorina o‘tkazildi. Ishtirokchilar tinch atom bilan tanishdilar, bilimlarini tekshirdilar, kelajakdagi kasblarni taxmin qilishdi va domino to‘plamidan zanjirli reaksiya qurishdi. Shuningdek, «Choynaklar uchun sopromat» shaklidagi qog‘oz shousi shaklida tashkil etildi. «Biz, masalan, A4 varaqlaridan odam o‘tishi mumkin bo‘lgan ramka yasashni ko‘rsatdik. Keyin bolalar qog‘oz va qog‘oz skotch yordamida suyanchig‘i odam og‘irligiga bardosh bera oladigan stul yasashlari kerak edi. Aksariyat mahsulotlar xuddi shu odamning og‘irligi ostida singan, ammo bittasi bardosh bergan va yaratuvchilar jamoasi bosh sovrinni qo‘lga kiritgan,» – dedi Chelyabinsk IAE rahbari va Myanmadagi tanlovlar tashkilotchisi Larisa Matveeva.
Festival davomida Myanmaning universitet o‘qituvchilari va atom texnologiyalari bo‘yicha panellar o‘tkazildi. «Yadro texnologiyalari Myanmani rivojlantirish uchun zarur. Ularni ishlatish uchun yoshlardan — mamlakatning asosiy kuchidan foydalanish kerak. Yoshlarning salohiyatini rivojlantirish muhim, shunda ular yadro texnologiyalaridan keng foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ladilar», — dedi fan va texnologiyalar vaziri o‘rinbosari Aung Zeya.
Shuningdek, festivalda ilm-fan va tadqiqot faoliyatiga o‘z hayotini bag‘ishlagan ayollar bilan tok-shou bo‘lib o‘tdi. O‘z ish va kareralaridan Myanmaning o‘quvchilari va talabalariga professor Im Mon Nai (Rangun texnologiya universiteti) va Do Ne Zi Thiri Nau (Mandalay texnologiya universiteti) ma’lumot berdilar.
«Festivalning asosiy g‘oyasi — atom texnologiyalarining imkoniyatlarini qulay va qiziqarli shaklda namoyish etish, faol yoshlarni birlashtirish va noformal va do‘stona muhitda innovatsiyalar va ilmiy kashfiyotlar olamiga kirishga imkoniyat yaratish. Festival qatnashchilaridan ba’zilar atom loyihalarini amalga oshirish, energiya texnologiyalarini rivojlantirish, yangi materiallar yaratish va yadro tibbiyotini rivojlantirishda ishtirok etishni xohlaydilar», — dedi Rosatomning kommunikatsiya departamenti direktorining o‘rinbosari Andrey Timonov.
Tajriba shuni ko‘rsatadiki, bunday yondashuv ishlaydi. Aleksandr Naxabovning ta’kidlashicha, o‘tgan yilning «XakAtom»ida ishtirok etgan va g‘olib bo‘lgan talabalar bu yil Rossiyada ta’lim olish uchun ariza topshirishdi.
Myanmada atom sohasida kadrlar tayyorlash uchun ishchi sxema qabul qilindi, unga ko‘ra talabalar avval Myanmada bakalavr dasturida o‘qishadi, keyin Rossiyada magistraturani tamomlaydilar. Bundan tashqari, Rossiya o‘qituvchilari hamkorlikdagi ta’lim dasturlari doirasida Myanma universitetlarida har yarim yilda Rosatom texnologiyalari va modellari asosida o‘quv intensivlarini o‘tkazadilar — atom energetikasi bo‘yicha ma’ruzalar o‘qishadi va imtihonlar oladilar.
