Ռոսատոմը պայմանագիր է ստորագրել Ուզբեկստանում ռուսական նախագծով փոքր հզորության ատոմակայանի կառուցման մասին։ Սա աշխարհում առաջին արտահանման պայմանագիրն է ժամանակակից ՓՀԱԿ ստեղծման համար։
Պայմանագրի առանձնահատկությունները
«Ռոսատոմը հաստատեց իր անհերքելի գլոբալ առաջատարությունը ատոմային էներգետիկայի ոլորտում՝ ստորագրելով պատմության մեջ առաջին արտահանման պայմանագիրը փոքր հզորության ատոմակայանի կառուցման վերաբերյալ: Եվ սա պարզապես նախնական պայմանավորվածություն չէ, մենք անմիջապես սկսում ենք շինարարությունը»,- ստորագրումը մեկնաբանել է պետկորպորացիայի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչովը։
Պայմանագիրը կնքվել է ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ Ուզբեկստան կատարած պետական այցի շրջանակներում։ Մինչ պայմանագրի կնքումը, կողմերը ստորագրել են Ուզբեկստանում ատոմակայանի կառուցման ոլորտում համագործակցության միջկառավարական համաձայնագրի շրջանակների ընդլայնման մասին արձանագրություն։ Այժմ այն ներառում է նաև ՓՀԱԿ: Շինարարությունն ամբողջությամբ ֆինանսավորվելու է ուզբեկական կողմից, պետական վարկի հարցը չի քննարկվում, ընդգծել է Ալեքսեյ Լիխաչովը «Առաջին ալիքի» եթերում։
Ինչու՞ է պետք ԱԷԿ-ը
Նոր ԱԷԿ-ը Ուզբեկստանի էներգետիկ համակարգը կապահովի մաքուր էլեկտրաէներգիայի բազային աղբյուրով։ Առաջին էներգաբլոկի էլեկտրամատակարարման գործարկումը նախատեսված է 2029 թվականի վերջին։ Բլոկերը կներդրվեն մեկ առ մեկ:
Ըստ կանխատեսումների՝ Ուզբեկստանում էներգառեսուրսների պահանջարկը մինչև 2050 թվականը գրեթե կկրկնապատկվի։ «Ամբողջ աշխարհում մենք այժմ տեսնում ենք նոր միջուկային հզորությունների ստեղծման նկատմամբ հետաքրքրության աճ՝ ինչպես մեծ հզորության ատոմակայանների կառուցման, այնպես էլ փոքր մոդուլային ռեակտորների նախագծերի առումով։ Եվ մենք համարում ենք, որ Ռոսատոմի հետ համագործակցության ընդլայնումը մեզ թույլ կտա ամրապնդել մեր էներգետիկ համալիրը միջուկային էներգիայի առաջադեմ տեխնոլոգիաներով»,- մեկնաբանել է Ուզբեկստանի Հանրապետության նախարարների կաբինետին կից Ատոմային էներգիայի գործակալության տնօրեն Ազիմ Ախմեդխաջաևը։
Հարթակում
Նախագիծը ենթադրում է Ուզբեկստանի Ջիզակի շրջանում 330 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ ատոմակայանի կառուցում։ Կայանը կունենա վեց ռեակտոր՝ յուրաքանչյուրը 55 ՄՎտ էլեկտրական հզորությամբ։ Կայանի շինարարության գլխավոր կապալառուն կդառնա «Ատոմստրոյէքսպորտը» (ԱՍԷ), և այդ գործընթացում ակտիվորեն կներգրավվեն նաև տեղական ընկերությունները։
Հարթակում արդեն իրականացվել են ինժեներական հետազոտություններ, որոնք անհրաժեշտ են ԱԷԿ-ը կառուցելու համար դրա համապատասխանությունը հաստատելու համար: Ինչպես հայտնում են ԱՍԷ-ից, շինհրապարակում աշխատանքները նախատեսվում է սկսել սեպտեմբերին։ Մասնագետները կսկսեն հետազոտական աշխատանքները, մասնագետների ճամբարի և ենթակառուցվածքների կառուցումը:
Փորձարկված ռեակտորներ
Համաձայնագրում նշված ռեակտորները՝ ՌԻՏՄ-200 ջրա-ջրային ռեակտորներն են։ Նրանց ծառայության ժամկետը 60 տարի է։ Աֆրիկանտովի բյուրոյի կոնստրուկտորները սկսել են մշակել այն 2001 թվականին։ ՌԻՏՄ-200-ի ամենակարևոր առավելություններն են՝ նվազագույն չափերով գոլորշու գեներացնող բլոկը, էներգիայի ավելացված ռեսուրսներով ակտիվ գոտին և կոմպակտ ջերմափոխանակման մակերեսով գոլորշու գեներատորը: Անվտանգության և նորմալ շահագործման համակարգերը համապատասխանում են անվտանգության, ինքնապաշտպանության և բնապահպանության ժամանակակից պահանջներին և հարմար են սպասարկման տեսանկյունից:
2012 թվականից ի վեր արտադրվել են 10 ՌԻՏՄ-200 ռեակտոր 22220 նախագծի հինգ ռուսական ունիվերսալ ատոմային սառցահատների համար: Վեց ռեակտոր արդեն գործում են «Արկտիկա», «Սիբիր» և «Ուրալ» սառցահատների վրա: Ավարտվում են «Յակուտիա» և «Չուկոտկա» սառցահատները։
Բացի այդ, ՌԻՏՄ-200 ռեակտորներով կհացվեն լողացող էներգաբլոկերը (ԼԷԲ) ՝ Բայմսկի ԼՀԿ-ի էներգամատակարարելու համար: Մեկ այլ ռեակտոր՝ վերգետնյա մոդիֆիկացիայի մեջ՝ ՌԻՏՄ-200Н, կտեղադրվի Յակուտիայի ԱԷԿ-ի թիվ 1 ցամաքային էներգաբլոկում:
Պահանջված ՓՀԱԿ-եր
Ռուսական դիզայնի փոքր հզորության ատոմակայանները հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև այլ երկրներում։ Այսպես, այս տարվա մայիսի վերջին ՌԴ կառավարությունը հավանություն է տվել Մյանմայում ՓՀԱԿ-ի կառուցման հարցում համագործակցության հիմնական սկզբունքների մասին համաձայնագրի նախագծին։ Խոսվում է այս երկրում ռուսական ջրա-ջրային ռեակտորների հիման վրա առնվազն 110 ՄՎտ էլեկտրական հզորությամբ ատոմակայանների կառուցման մասին։ Փաստաթուղթը, որը մշակվել է Ռոսատոմի կողմից և քննարկվել է Մյանմայի ներկայացուցիչների հետ, համաձայնեցվել է արտաքին գործերի նախարարության և գործադիր իշխանության այլ շահագրգիռ դաշնային մարմինների հետ։
Այլ երկրների ներկայացուցիչները հետաքրքրված են ՓՀԱԿ-ով ոչ միայն ՌԻՏՄ-200-ով, այլ նաև այլ տեսակներով։ Այսպես, այս տարվա մայիսի վերջին Սեվերսկում տեղի ունեցավ Ռոսատոմի գլխավոր տնօրեն Ալեքսեյ Լիխաչովի և Հնդկաստանի ատոմային էներգիայի հանձնաժողովի նախագահ, Հնդկաստանի կառավարության ատոմային էներգիայի դեպարտամենտի քարտուղար Աջիթ Կումար Մոհանտիի հերթական հանդիպումը՝ փորձարարական ցուցադրական էներգետիկ համալիրի շինհրապարակում, որտեղ «Ճեղքում» նախագծի շրջանակներում կառուցվում է ԲՐՍՏ-300-OԴ՝ կապարե ջերմակրիչով ռեակտորը, ինչպես նաև օգտագործված միջուկային վառելիքի մշակման և վերամշակման համար մոդուլներ։ ՄԱԳԱՏԷ-ի դասակարգման համաձայն՝ ԲՐԵՍՏ-OԴ-300-ը պատկանում է փոքր հզորության ռեակտորների դասին (մինչև 300 ՄՎտ):
Յակուտսկի ՓՀԱԿ-ի նորություններ
Մայիսին Ռուսաստանի Բնօգտագործման վերահսկողության դաշնայի ծառայությունը հաստատել է դրա կառուցման վերաբերյալ փորձագիտական հանձնաժողովի դրական եզրակացությունը։ Ներկայում Ուստ-Կույգայում կառուցվում են շենքեր և շինություններ՝ 1500 մարդու համար նախատեսված ժամանակավոր շինարարական ճամբարի համար, անցկացվում է գյուղից դեպի ԱԷԿ-ի շինհրապարակ ճանապարհ, իրականացվում են այլ նախապատրաստական աշխատանքներ:
