Бүкіл әлем үшін де, Росатом үшін де 2022 жыл күрделі болған. Бірақ мемлекеттік корпорация, қиындықтарға қарамастан, АЭС және басқа да ядролық технологиялар объектілерінің құрылысын салуды, мегағылыми жобалар үшін отын мен құрылғыларды жеткізу жөнінде өз міндеттемелерін атқаруды, Солтүстік теңіз жолын дамуды, ЖЭС құруды және электр энергия өндіруді жалғастырды. Ресей мен бүкіл әлемнің атом саласы тарихының бір бөлігі болған, өткен жылдың негізгі оқиғалары туралы хабарлаймыз.
Шетелде құрылыс салу
2022 жылы алғашқы төрт бетон құйылды – Қытайдағы «Сюйдапу» АЭС №4 блогының, Түркиядағы «Аккую» №4 блогының және Мысырдағы «Эль-Дабаа» бірінші және екінші блоктарының құрылысы ресми түрде басталды. Осыған қоса, тамыз айында Росатом Венгрияда «Пакш-2» АЭС құрылысын салуға лицензия алған. Сол ай ішінде Росатом Боливиядағы ядролық зерттеу мен технологиялар орталығының бірінші және екінші кезектегі объектілерін — клиникалық алдындағы циклотрондық-радиофармакологиялық кешенді және көп мақсатты сәулелендіру орталығын тәжірибе-өнеркәсіптік пайдалануға тапсырып берді.
Fennovoima Oy фин компаниясы Финляндиядағы «Ханхикиви» АЭС құруға арналған келісімшартты бұзып, EPC-келісімшартының орындаушысы – RAOS Project Oy компаниясымен (Росатом құрамына кіреді) орындалған жұмыстарды қабылдаудан бас тартқан еді. Дауларды шешу кеңесі, тәуелсіз сараптау органы, Fennovoima Oy әрекеттерінің заңсыздығын және Fennovoima Oy компаниясының әрекеттерімен келтірілген шығындарды өтеу туралы RAOS Project Oy компаниясының талап ету құқығын растады.
Ресейде құрылыс салу
Ресейде Росатом үлкен АЭС, ШҚАС және зерттеу реакторының құрылысын салуда. Осылайша, Курск АЭС екінші кезегінің ВВЭР-ТОИ реакторлары бар екі блоктың құрылысы салынып жатыр. №1 энергоблоктағы реактор корпусы жобалық күйіне орнатылған, Ресейде ең жоғары болатын буландырғыш суытқыш мұнаранының құрылысын күзде көтеріп аяқтаған. Ленинград және Смоленск АЭС алаңшаларында дайындау жұмыстары басталды, онда екі жаңа блок құрылады.
Қытайдағы верфь құрылмаларында Баим КБК үшін РИТМ-200 реактор қондырғыларының базасында арктикалық орындалуында екі жүзбелі атом энергиялық блок корпустарының негізі салынды. Барлығы жоба шеңберінде төрт атомдық ЖЭБ, олардың әрқайсысында – екі реактор қондырғысы құрылатын болады.
Якутияда РИТМ-200 қондырғысымен жер үсті ШҚАС жобалау жүргізілуде, экологиялық сараптаманың оң қорытындысы алынды. Росатом орналастыруға арналған лицензия алуды 2023 жылдың басына қарай жоспарлаған.
БРЕСТ-ОД-300 реакторы бар энергоблоктың құрылысы жалғастырылуда. Қорғасын жылу тасығышы бар бірегей реактор нитрид отынымен жұмыс істейтін болады. Қыркүйек айында Солтүстік теңіз жолы бойынша алаңшаға іргетасқа берілетін жүктемелерді теңестіру үшін тіректі плита жеткізілді. Ядролық отынды өндіру-қайта өндіру модулінде жабдыққа кешенді сынамалау жүргізілуде.
Сонымен қатар, көп мақсатты шапшаң зерттеу реакторының (КШЗР) құрылысы да салынып жатыр. Желтоқсан айында реактор көмекші құрылғысы – көмкергішке орнатылған. КШЗР негізінде реактор және реактордан кейінгі зертеулерді жүргізу, электр энергия мен жылу технологияларын жетілдіру мен өндіру үшін Халықаралық зерттеу орталығын құру жобалануда.
Ресейлік АЭС-нда 2022 жылы 223,371 млрд кВт сағат электр энергия өндірілген – Бұл СО2-эквивалентінің шығарындыларын 109 млн тоннадан артық көлемінде үнемдеуге мүмкіндік берді.
СТЖ дамуы
2022 жылғы 22 қарашада бір күнде «Орал» 22220 жобасының үшінші мұзжарғышында мемлекеттік ту көтерілді, ал «Якутия» төртінші мұзжарғышы суға түсірілді. Желтоқсанда «Орал» кемелерді өткізуге шығады. Сонымен қатар осы жылы «Солтүстік теңіз жолының Басты басқармасы» құрылған, ол жүзуге арналған рұқсаттарды беру үшін жауапты болады, мұз жағдайы туралы ақпаратты береді және жүзу бағыттары жөнінде ұсынымдарды береді. Солтүстік теңіз жолы бойынша жыл бойы жүзу 2024 жылы басталуы тиіс. Осы жылы тасымалданған жүктер көлемі 34 млн артық тоннаны құрайды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда аздау (35 млн тоннаға жуық), бірақ жоспардан артық (32 млн тонна) болады.
Желдік энергетика
Росатом қуаты 60 МВт болатын Берестов ЖЭС-нда құру-монтаждау жұмыстарын аяқтады, ол желіге де қосылған. Желдік паркіні іске қосу 2023 жылғы қаңтар айына жоспарланған. Кузьминская және Труновская ЖЭС құрылыстары салынуда (үшеуі де – Ресейдің оңтүстігінде Ставрополь өлкесінде орналасқан). Росатом сол өңірде қуаты 160 және 95 МВт болатын тағы екі ЖЭС құру үшін рұқсат алды. 2027 жылға қарай Росатомның ЖЭС жиынтық қуаты 1,7 ГВт құрайтын болады. Осыған қоса, шілде айында Росатом An Xuan Energy вьетнам компаниясымен жел энергия жобаларын іске асыруда ынтымақтастық туралы келісім жасаған.
Ғылым
Осы жылы «Ресей Федерациясында атом энергиясын пайдалану саласында техниканы, технологияларды және ғылыми зерттеулерді даму» ғылыми бағдарламасы 2024 жылдан 2030 жылға дейін ұзартылды. Оның шеңберінде жоғары температуралы асқын өткізгіш және сұйықтұзды зерттеу реакторы негізінде токамак құрылысын салу жоспарланған.
Росатом халықаралық жобаларға қатысуды жалғастырып келеді. Осылайша, Росатомның қатысуымен ИТЭР термоядролық реакторының жобасы үшін өндірілген PF1 полоидалдық өрісінің шарғысы қарашаның басында Францияға кетті. Ол реактордағы плазманы ұстау үшін магнит жүйесінде қолданылатын болады.
Біріккен ядролық зерттеулер институты (БЯЗИ, халықаралық ұйым) және Росатом NICA үшін MSC‑230 асқын өткізгіш циклотрон негізінде үдеткіш кешенді — БЯЗИ Жоғары энергиялар физикасының зертханасында асқын өткізгіш коллайдерді әзірлеу мен өндіру үшін шартқа қол қойды.
