2022 թվականը ծանր տարի էր ինչպես Ռոսատոմի, այնպես էլ ողջ աշխարհի համար։ Սակայն պետական կորպորացիան, չնայած դժվարություններին, շարունակեց կատարել ատոմակայանների և միջուկային տեխնոլոգիների այլ օբյեկտներ կառուցելու, մեգագիտական նախագծերի համար սարքեր և վառելիք մատակարարելու, Հյուսիսային ծովային երթուղու զարգացման, հողմակայաններ կառուցելու և էլեկտրաէներգիա արտադրելու իր պարտավորությունները: Պատմում ենք տարվա գլխավոր իրադարձությունների մասին է, որոնք արդեն դարձել են Ռուսաստանի և ամբողջ աշխարհի միջուկային արդյունաբերության պատմության մի մաս։
Արտասահմանյան շինարարություն
2022 թվականին լցվել են առաջին չորս բետոնները. պաշտոնական շինարարությունը սկսվեց Չինաստանի «Սյույդապու» ատոմակայանի 4-րդ էներգաբլոկում, Թուրքիայի «Աքույու» ատոմակայանի 4-րդ էներգաբլոկում և Եգիպտոսի «Էլ Դաբաա» ատոմակայանի 1-ին և 2-րդ էներգաբլոկներում։ Բացի այդ, օգոստոսին Ռոսատոմը ստացել է Հունգարիայում «Պակշ-2» ատոմակայանի կառուցման լիցենզիա։ Նույն ամսին Ռոսատոմը փորձնական շահագործման հանձնեց Բոլիվիայի միջուկային գիտահետազոտական և տեխնոլոգիական կենտրոնի առաջին և երկրորդ փուլերի օբյեկտները՝ նախակլինիկական ցիկլոտրոն-ռադիոդեղագործական համալիրը և բազմաֆունկցիոնալ ճառագայթման կենտրոնը։
Ֆիննական Fennovoima Oy-ը խզեց Ֆինլանդիայում «Խանխիկիվի» ԱԷԿ-ի կառուցման պայմանագիրը և հրաժարվեց ընդունել RAOS Project Oy-ի (Ռոսատոմի մաս)՝ EPC պայմանագրի կատարողին կատարած աշխատանքը։ Վեճերի լուծման խորհուրդը՝ անկախ փորձագիտական մարմինը, հաստատեց Fennovoima Oy-ի գործողությունների ոչ օրինաչափ լինելը և RAOS Project Oy-ի իրավունքը՝ պահանջելու Fennovoima Oy-ի գործողությունների հետևանքով պատճառված վնասները:
Ռուսաստանյան շինարարություն
Ռուսաստանում Ռոսատոմը կառուցում է խոշոր ատոմակայաններ, փոքր հզորությամբ ատոմակայաններ (ՓՀ ԱԷԿ) և հետազոտական ռեակտոր: Այսպիսով, Կուրսկի ԱԷԿ-ի երկրորդ փուլում ВВЭР-ТОИ ռեակտորներով երկու ագրեգատների շինարարությունը շարունակվում է։ №1 էներգաբլոկում ռեակտորային անոթը տեղադրվել է նախագծային դիրքում, իսկ աշնանն ավարտվել է Ռուսաստանում ամենաբարձր գոլորշիացնող հովացման աշտարակի կառուցումը։ Նախապատրաստական աշխատանքները սկսվել են Լենինգրադի և Սմոլենսկի ԱԷԿ-րի տեղամասերում, որտեղ կկառուցվի երկուական նոր բլոկ։
Չինաստանի նավաշինարանում արկտիկական նախագծով երկու լողացող ատոմային էներգաբլոկների կորպուսները տեղադրվել են Բայիմսկու լեռնահանքային և վերամշակման գործարանի РИТМ-200 ռեակտորային բլոկների վրա: Ընդհանուր առմամբ, ծրագրի շրջանակներում կարտադրվեն չորս ատոմային էներգաբլոկներ, որոնցից յուրաքանչյուրը կունենա երկու ռեակտորային կայանք։
Յակուտիայում РИТМ-200-ով վերգետնյա ՓՀ ԱԷԿ-ի նախագծումն ընթացքի մեջ է, բնապահպանական փորձագիտությունից դրական եզրակացություն է ստացվել։ Ռոսատոմը նախատեսում է տեղակայման լիցենզիա ստանալ 2023 թվականի սկզբին։
Շարունակվում է БРЕСТ-ОД-300 ռեակտորով էներգաբլոկի շինարարությունը։ Կապարի ջերմակրիչով եզակի ռեակտորը կաշխատի նիտրիդային վառելիքով: Սեպտեմբերին Հյուսիսային ծովային երթուղու հրապարակ է հասցվել հենային սալապատը ՝ հիմքի վրա բեռնվածությունը հավասարեցնելու համար: Միջուկային վառելիքի մշակման-վերամշակման մոդուլի վրա սարքավորումների համալիր փորձարկում է ընթանում:
Կառուցվում է նաև բազմաֆունկցիոնալ արագ հետազոտական ռեակտոր (МБИР): Դեկտեմբերին ռեակտորը տեղադրվել է օժանդակ սարքում՝ թեքիչում։ МБИР-ի հիման վրա նախատեսվում է ստեղծել Միջազգային հետազոտական կենտրոն՝ ռեակտորային և հետռեակտորային հետազոտությունների, տեխնոլոգիաների փորձարկման և էլեկտրաէներգիա և ջերմություն արտադրելու համար։
2022 թվականին ռուսական ԱԷԿ-երը արտադրել են 223,371 միլիարդ կՎտժ էլեկտրաէներգիա, ինչը հնարավորություն է տվել խնայել ավելի քան 109 միլիոն տոննա CO2-ին համարժեք արտանետումներ:
ՀԾԵ զարգացումը
2022 թվականին նույն օրը՝ նոյեմբերի 22-ին, պետական դրոշ բարձրացվեց «Ուրալ» 22220 նախագծի երրորդ սառցահատի վրա, իսկ չորրորդ սառցահատը՝ «Յակուտիան», իջեցվել է ջրի վրա։ Դեկտեմբերին «Ուրալը» մեկնեց նավերի ուղեկցությանը։ Այս տարի նաև ստեղծվել է «Հյուսիսային ծովային երթուղու գլխավոր վարչությունը», որը պատասխանատու է նավարկության թույլտվությունների դուրս գրման համար, տրամադրում է տեղեկատվություն սառցային իրավիճակի մասին և առաջարկություններ է տալիս երթևեկության ուղիների վերաբերյալ։ Հյուսիսային ծովային երթուղով շուրջտարյա երթևեկությունը պետք է սկսվի 2024 թվականին։ Այս տարի փոխադրված բեռների ծավալը կազմել է ավելի քան 34 մլն տոննա։ Սա ավելի քիչ է, քան նախորդ տարի (գրեթե 35 մլն տոննա), սակայն ավելին, քան նախատեսված էր (32 մլն տոննա):
Հողմաէներգետիկա
Ռոսատոմն ավարտել է շին-մոնտաժային աշխատանքները Բերեստովսկայա հողմակայանում՝ 60 ՄՎտ հզորությամբ, այն արդեն միացված է ցանցին։ Հողմակայանների համալիրի շահագործման հանձնումը նախատեսված է 2023 թվականի հունվարին։ Կառուցվում են Կուզմինսկայա և Տրունովսկայա հողմակայանները (Ռուսաստանի հարավում գտնվող Ստավրոպոլի երկրամասում): Ռոսատոմը թույլտվություն է ստացել նույն տարածաշրջանում 160 և 95 ՄՎտ հզորությամբ ևս երկու հողմակայան կառուցելու։ Մինչև 2027 թվականը Ռոսատոմի հողմակայանների ընդհանուր հզորությունը կկազմի 1,7 ԳՎտ։ Բացի այդ, հուլիսին Ռոսատոմը պայմանագիր է կնքել վիետնամական An Xuan Energy-ի հետ հողմային էներգիայի նախագծերի իրականացման հարցում համագործակցության վերաբերյալ։
Գիտություն
«Ռուսաստանի Դաշնությունում ատոմային էներգիայի օգտագործման ոլորտում տեխնիկայի, տեխնոլոգիաների և գիտական հետազոտությունների զարգացում» գիտական ծրագիրը այս տարվա ընթացքում երկարաձգվել է 2024 թվականից մինչև 2030 թվականը։ Դրա շրջանակներում նախատեսվում է կառուցել տոկամակ՝ բարձրջերմային գերհաղորդիչի և հեղուկ-աղային հետազոտական ռեակտորի հիման վրա։
Ռոսատոմը շարունակում է մասնակցել միջազգային նախագծերին։ Այսպիսով, նոյեմբերի սկզբին ИТЭР ջերմամիջուկային ռեակտորի նախագծի համար Ֆրանսիա է մատակարարվել Ռոսատոմի մասնակցությամբ արտադրված PF1 պոլոիդային դաշտի կոճը: Այն կօգտագործվի մագնիսական համակարգում՝ ռեակտորում պլազման պահելու նպատակով։
Միջուկային հետազոտությունների միացյալ ինստիտուտը (ՄՀՄԻ, միջազգային կազմակերպություն) և Ռոսատոմը համաձայնագիր են ստորագրել MSC-230 գերհաղորդիչ ցիկլոտրոնի հիման վրա արագացուցիչի համալիրի մշակման և արտադրության վերաբերյալ՝ ՄՀՄԻ Բարձր էներգիների ֆիզիկայի լաբորատորիայում գերհաղորդիչ կոլայդերի (NICA) համար:
