«Росатом» әртүрлі елдердің мамандарын оқытады, содан кейін олар атом саласында жұмыс істейді. 2019 жылдан 2024 жылға дейін МАГАТЭ-мен бірлесіп «Росатом» техникалық академиясы (ТАР) өткізетін халықаралық бағдарламалар бойынша ғана 60-тан астам елден 1900-ден астам адам оқудан өтті. ТАР өз курстарын ұйымдастырады. «Росатом» техникалық академиясының проректоры Мария Халецкая толығырақ айтады.
— Тараптар ядролық инфрақұрылым бойынша оқу іс-шараларын өткізе бастаған кезде ТАР 2011 жылдан бастап МАГАТЭ-мен белсенді ынтымақтасады. 2018 жылы ТАР, МАГАТЭ және «Росатом» Авариялық-техникалық орталығы ядролық қауіпсіздік, радиациялық қорғау және авариялық ден қою құзыреттерін арттыру үшін ынтымақтастық жөніндегі практикалық уағдаластықтарға қол қойды. Келісім шеңберінде ТАР базасында Құзыреттерді дамытудың бірлескен орталығы құрылды.
2019 жылы ТАР атом энергетикасы, физикалық ядролық қауіпсіздік және энергетикалық емес қолданбалар сияқты үш саладағы бағдарламалар бойынша әлемнің түкпір-түкпірінен атом саласының өкілдерін оқытатын МАГАТЭ-нің (орталықтың) алғашқы және жалғыз ынтымақтастық орталығы болды. 2024 жылдың қазан айында ТАР орталықтың мәртебесін арттырды және МАГАТЭ-мен ынтымақтастықты кеңейтті.
ТАР МАГАТЭ-мен бірге жыл сайын атом энергетикасы және білімді басқару саласындағы менеджмент бойынша мектептер өткізеді. Бұдан басқа, ТАР ядролық инфрақұрылымды дамытуды зерттейтін INT2024 және төмен қуатты технологияларды дамытуға арналған INT2023 жобалары шеңберінде оқу іс-шараларын іске асырады.
– Әлемнің түкпір-түкпірінен. Азия, Африка және Таяу Шығыс елдерінен көптеген тыңдаушылар бар. 2024 жылы Куба мен Кувейт, ал 2025 жылы Мьянма оқуға алғаш рет қосылды, онда ресейлік дизайндағы төрт төмен қуатты блоктың құрылысы жоспарланған. Тыңдаушылардың ең үлкен ағыны – «Росатом» ірі атом электр станцияларын салатын елдерден: Египет, Түркия, Бангладеш, Беларусь.
– Олар төрт түрге бөлінеді. Біріншісі – ядролық сала, басқару жүйелері, кадрлар мен инфрақұрылымды дамыту тәсілдері туралы жалпы түсінік қалыптастыратын мектептер. Қатысушылар – саланы стратегиялық түсінуге мүдделі жас мамандар, бастауыш және орта буын менеджерлері.
Екінші түрі – қолданбалы тақырыптарды зерттейтін, техникалық ерекшеліктерге терең бойламастан негізгі білімді бекітетін курстар. Олар кең аудиторияға жарамды.
Үшінші түрі – белгілі бір саладағы білімді тереңдетуге ұмтылатын тәжірибелі мамандарға арналған семинар-практикумдар. Мұнда нақты жағдайлар талқыланады және тәжірибе алмасады.
Төртіншісі – бұл топтық ғылыми сапарлар. Олар ең озық аудиторияға жарамды және қатысушы елдердің нақты қажеттіліктеріне сәйкес қалыптасады.
Бағдарламалардың барлық түрлерінің ерекшелігі – курс тақырыбын ескере отырып, атом саласы объектілеріне техникалық турлар.
— Бұл атом саласы объектілерін салу үшін алаңдарды таңдау, қуаты аз атом станцияларын (ҚААС) техникалық-экономикалық негіздеу, білімді басқару, мүдделі тараптармен өзара іс-қимыл, тұйық ядролық отын циклі және радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу, IV буын реакторларына арналған стратегиялық басқару және цифрлық шешімдер бойынша курстар.
Мәселен, осы жылдың мамыр айында ТАР мен МАГАТЭ атом электр станцияларын салу үшін, оның ішінде қуаты аз алаңды таңдау бойынша курс өткізді. Оған Армения, Бразилия, Қазақстан, Шри-Ланка және Замбия сияқты 18 елден 20-дан астам қатысушы қатысты. МАГАТЭ сарапшылары атом электр станциясын салуға көмек туралы айтып, агенттікке қатысушы елдерде жинақталған тәжірибелерімен бөлісті. Тыңдаушылар ядролық бағдарламаны іске асыру кезеңдерін таныстырып, қиындықтардың қай жерде пайда болғанын және оларды қалай жеңуге болатынын айтып берді. Олар сондай-ақ Калинин атом электр станциясына барды.
— Әдетте, иә, бірақ қажет болған жағдайда қатысушыларды бейне-конференц-байланыс арқылы қосатын онлайн-формат та қатысады.
– Тек МАГАТЭ – InTouch + ресми платформасы арқылы.
ТАР және МАГАТЭ тақырыптарды, күндерді, форматтарды, бағдарламаларды және озық тәжірибелерімен бөлісе алатын және өз практикаларында мысалдар көрсете алатын оқытушыларды анықтайды және келіседі.
– ТАР және МАГАТЭ бірлескен курстары финалдық тестілеуді көздемейді. Қорытындылар бойынша қатысушы оқудан өткені туралы сертификат алады.
– ТАР «Ядролық білім беру трансфері» жобалық кеңсесі шетелдік жоғары оқу орындарының оқытушылары мен аспиранттары үшін Train-the-Trainers форматында қысқа мерзімді курстар өткізеді. Білім тек технологиялар туралы ғана емес, сонымен қатар мамандарды даярлаудың бейінді ЖОО бағдарламаларын қалай құру туралы да беріледі.
– «Росатомның» негізгі экспорттық өнімдері зерттелуде – бұл ВВЭР-1200 бар АЭС және РИТМ-200 бар ҚААС, сондай-ақ радиациялық технологиялардың энергетикалық емес қолданылуы – бұл ядролық медицина, көпфункционалды сәулелену орталықтары, зерттеу реакторлары мен циклотрондар. Соңғы жылдары біз ядролық инфрақұрылым курстарын қостық. Пилоттық режимде радиоактивті қалдықтарды көму пункттерін құру және жаңадан қосылған елдердің энергетикалық секторын стратегиялық жоспарлау бойынша курстар сәтті өтті. Бағдарламаны жаңартылатын энергия технологияларын зерделеу және оңтайлы энергиямен қамтамасыз ететін ықтимал сценарийлерді талдау есебінен кеңейтуді, сондай-ақ ұлттық ядролық бағдарламаны (NEPIO, Nuclear Energy Programme Implementing Organization) іске асыру жөніндегі курсты әзірлеуді жоспарлап отырмыз.
Train-the-Trainers курстары барлық форматтарда өтеді: күндізгі, сырттай, гибридті және өзі дайындалатын сырттай. Биыл 40-тан астам елдің өкілдері қатысты, тізімді Сомали мен Малави толықтырды.
– Зерттеу реакторлары, ҚААС және ядролық медицина курстары.
– Салалық тапсырыс берушінің сұранысы бойынша оқуға өтінімдер жиынтығы екі-үш ай бұрын ашылады. Олар бір-екі аптаға созылады, тақырыпқа терең бойлау курстары үшін кіріс сынағы қажет болуы мүмкін. Бағдарламаға қайта тапсыру мүмкіндігімен қорытынды тестілеу енгізілген.
