1 Aralık 2007’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, o zamanlar mevcut olan nükleer daireyi feshetmek ve devlete ait bir nükleer şirket olan Rosatom’u kurmak için bir kararname imzaladı. Rosatom, o zamandan bu yana bütünlüğü ve çok yönlülüğü ile Rusya Federasyonu’nun bir nükleer endüstrisi oldu. Koronavirüsle birlikte gelen zorluklara ve kısıtlamalara rağmen sektör 2020 yılında birçok önemli etkinliğe sahne oldu.
Nükleer enerji santralleri
22 Mayıs’ta, dünyanın tek yüzen nükleer santrali Pevek’te (Chukotka, Rusya) faaliyete geçti. Bu santral, aynı zamanda 21. yüzyılda görevlendirilen ilk SMR olma özelliğini taşıyor.
VVER-1200 reaktörlü Leningrad II’nin 2’nci ünitesi, 22 Ekim’de, Rusya’nın ulusal elektrik şebekesine bağlandı. 12 Kasım 2020’de, yeni devreye alınan Leningrad II’nin 2’nci ünitesi, komşu şehir Sosnovy Bor’a ısı ve sıcak su VVER-1200 reaktörlü Belarus Ünite 1, 3 Kasım’da, Belarus’un ulusal elektrik şebekesine bağlandı. Bu, Rusya dışında Rus tasarımına göre inşa edilen ilk Nesil III + reaktör ünitesi oldu.
Rusya’daki nükleer enerji santrallerinin 2020’nin sonuna kadar rekor düzeyde, yani 214.965 milyar kWh elektrik üretmesi bekleniyor.
Yeni işletmeler
Rosatom, son beş yılda 87 yeni işletme kurdu. Bunlardan dokuzu rüzgar enerjisi, kompozit malzemeler, nükleer tıp, atık yönetimi, petrol ve gaz hizmetleri, dijitalleşme, akıllı şehirler, uluslararası lojistik ve katkı teknolojisi gibi stratejik programlardan oluşuyor. Bunlardan ikisi (katkı teknolojisi ve uluslararası lojistik) 2020 yılında başlatıldı. 2020’de yeni işletmelerden elde edilen gelirin yıllık yüzde 12,7 artışla 257 milyar Rubleye ulaşması bekleniyor.
Rüzgar enerjisi
1 Mart’ta Adıge Rüzgar Çiftliği çevrimiçi hale getirildi ve o zamandan beri toptan satış pazarında güç ve kapasite satıyor. 150 MW kurulu güce sahip (her biri 2,5 MW kapasiteli 60 rüzgar türbini) santral, yılda 350 milyon kWh’den fazla elektrik üretme kapasitesine sahip. Başka bir deyişle santral, Adigey Cumhuriyeti’ndeki elektrik tüketiminin yüzde 20’sinden fazlasını üretebiliyor.
Kochubeevskaya (210 MW), Marchenkovskaya (120 MW), Karmalinovskaya (60 MW) ve Bondarevskaya (120 MW) rüzgar çiftlikleri şu anda inşaat aşamasında. Rosatom’un Rusya’daki rüzgar projelerinin toplam kapasitesi 1,2 GW’ı buluyor.
Rüzgar türbinlerindeki yerel içeriği artırmak için şirket, ayda 20’den fazla set (türbin ve modüler çelik kule) üreten tesislerini faaliyete geçirdi.
Kompozit malzemeler
2020’de birkaç ortaklık kuruldu. Mart ayında Rosatom ve Rosnano, pultrüzyon çözümleri ve kompozit teller geliştirmek için Composite Invest’i kurdu. Rusatom GasTech, İtalyan Faber Industrie SpA ile işbirliği içinde, hidrojen ekonomisine yönelik çözümler de dahil olmak üzere yüksek basınçlı kompozit gaz tankları ve aksamlarını üretmek üzere Temmuz ayında kuruldu. Aynı ayda Rosatom’un kompozit bölümü Umatex, Fransız Porcher Industries şirketinin Rusya merkezli bir yan kuruluşu olan Porcher Advanced Materials’ı bünyesine kattı. Anlaşma, teknik kumaşların üretimini 1,5 kat artırmanın yanı sıra , ekipmanı uyarlamak, yükseltmek ve yeni ürünler geliştirmek için gereken uzmanlık, yetkinlik ve yeni teknolojileri edinmeyi hedefliyor.
Kuzey Denizi Rotası
Ocak 2020’de, Rus hükümeti Leader serisindeki ilk nükleer buz kırıcıyı inşa ettirdi. Buz kırıcının 2027’de faaliyete geçmesi bekleniyor.
Ekim 2020’de, ilk Project 22220 nükleer buzkırıcı Arktika resmi olarak devreye alındı. Proje 22220 serisi Sibir (2021’de devreye alınacak), Ural (2022’de devreye alınacak), Yakutia (2024’te devreye alınacak) ve Chukotka (2026’da devreye alınacak) nükleer buz kırıcılardan oluşacak.
Nisan ayında, Hydrographic Survey Company ve Mordraga, (Belçika DEME Group’un Rusya merkezli bir tarama iştiraki) Ob Körfezi’ndeki tarama operasyonları için bir anlaşma imzaladı.
Dijitalleşme
25 Kasım’da Rusya, Ulusal Kuantum Laboratuvarı’nı kurdu. Innopolis Özel Ekonomik Bölgesi’nde (Tataristan) bir bilgi işlem merkezinin inşaatına başlandı. İlk veri merkezi 2019 yılında faaliyete geçti.
Akıllı Şehir sistemi, belediyelere günlük rutinlerinde yardımcı olmak için Rosatom’un faaliyet gösterdiği 18 şehirde ve tatil beldesi Zheleznovodsk’ta tanıtıldı. Akıllı Şehir tabanlı platform ayrıca Murmansk Bölge Yönetim Merkezi’nde de başlatıldı. Bolshoy Kamen (Primorsky Krai) ve Zvezda Tersanesi’nde de benzer sistemlerin kullanılması planlanıyor.
Çevre Koruma
Rosatom, en tehlikeli (sınıf I ve II) atıklar için uçtan uca bir yönetim sistemi sunmak için çalışıyor. Federal Çevre Operatörü (FEO, Rosatom’un bir parçası) atık izleme için bir bilgi sistemi geliştirdi ve şu sıralarda bunu test ediyor. FEO tarafından yürütülen diğer programlar arasında, Chelyabinsk yakınlarındaki bir çöp sahasının rehabilitasyonu, lityum iyon piller için atık geri dönüşümü, UsolyeKhimProm’daki (Irkutsk Bölgesi) tehlikeli tesislerin yıkılması ve kaldırılması da bulunuyor. Bunların yanı sıra, Leningrad ile Kirov Bölgelerinde tehlike sınıfı I ve II olan tesislerin yıkıması ve kaldırılması da programlar arasında yer alıyor. Rosatom ayrıca atıktan enerji üretim tesislerinin (elektrik üretmek için kentsel katı atık yakan tesisler) yapımında da yer alıyor.
Rosatom, uluslararası ortaklarla işbirliği içinde, eski atıkları Kuzey Kutup bölgesinden çıkarmaya devam ediyor. 2020 yılında, su altı nesnelerinin kaldırılmasına yönelik güvenli bir teknik geliştirmek için bir fizibilite çalışması tamamlandı. Birikmiş radyoaktivite, 2004’te 11.1 MCi’den 2020’de 5.09 MCi’ye düşerek iki kattan fazla azaldı. Yalnızca 2020 yılında, Kuzey Kutbu’ndan toplam 758 kCi radyoaktif materyal çıkarıldı.
Nükleer Tıp
Rosatom, Ekim ayında İtalya’nın Bari kentindeki bir hastane ve üniversite konsorsiyumuna lutesyum-177 tedarik etti. Bu, Lu-177 izotopunun Avrupa’ya ilk sevkiyatı oldu.
Irkutsk’ta pozitron emisyon tomografi merkezine sahip bir radyoloji tesisi inşaat halinde. Rosatom, Rusya genelinde 7 radyoterapi tesisi zinciri kurmayı planlıyor.
Temmuz 2020’de bir radyofarmasötik üretim tesisi için tasarım geliştirme çalışmaları başladı. Khlopin Radyum Enstitüsü, kanser metastazlarının tedavisi için bir izotop olan Ra-223’ün bir jeneratörünü üretti.
Uluslararası projeler kapsamında da , yerel ortaklarla oluşturulan yerel bir radyokimya tesisine kurulmak üzere Tayland’a bir CC30/15 eş zamanlı siklotron teslim edildi.
Lojistik
Rosatom, kendi nakliye işini geliştiriyor. Lojistik iştiraki, iki görevi yönetecek. Bunlar tüm dünyadaki nükleer santral şantiyelerine yük teslimatları ve Kuzey Denizi Rotası üzerinden Avrupa’dan Asya’ya ticari teslimatlar olacak. Bu rota diğerlerine göre daha kısa bir rota olma özelliğini taşıyor. Bu nedenle gönderiler daha ekonomik olacak. (tam maliyet tasarrufu, kalkış noktasına ve varış noktasına bağlıdır).
Rosatom, bu amaçla Baltık Denizi, Karadeniz ve Rusya’nın Uzak Doğu’sunda altı konteyner terminali işleten Delo Group’ta hisse satın aldı.
Uluslararası işler
Rosatom, iki ortak araştırma programına katılarak ve Marubeni (Japonya) ve Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü (Almanya) ile ortaklaşa önerilen bir DEMO nükleer füzyon santrali için berilyum ve lityum seramiklerin yığın içi testlerini gerçekleştiriyor. Atomik Reaktörler Araştırma Enstitüsü ve CNEIC (Çin), basınçlı su reaktörleri için pilot halka şeklindeki yakıtın yığın içi testlerine ilişkin büyük bir sözleşme imzalamaya hazırlanıyor.
Rosatom, Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) projesinde yer almaya devam ederek inşaatı için finansman ve bileşenlere de katkıda bulunuyor.
Bilim
Çok amaçlı hızlı nötron araştırma reaktörü MBIR’ın yapımına Temmuz ayında yeniden başlandı. MBIR, yapısal malzemeler üzerinde radyasyon testleri yapmanın yanı sıra, yüksek yoğunluklu nötron akısının bu tür malzemeler üzerindeki etkilerini incelemek, yeni yakıtları ve emici malzemeleri incelemek, sodyum, ağır sıvı metal, gazlı ve diğer soğutucular içeren yenilikçi reaktörler için yakıt çubukları ve tertibatları üzerinde dayanıklılık ve çalışma testleri yapmak için kullanılacak. MBIR’nin ayrıca. yeni ekipman, aletler, reaktör kontrolü ve teşhis sistemleri üzerinde çalışabilirlik ve dayanıklılıklarını değerlendirmek için testler yapmak için de kullanılma imkanı bulunuyor. MBIR’nin diğer önemli araştırma alanları ise, kazık içi testleri ve kapalı nükleer yakıt döngüsü sorunları, aktinitlerin atılması, uzun ömürlü fisyon ürünlerinin yakılması gibi konuları kapsıyor.
Rosatom, nükleer araştırmalarla ilgilenen 6 Ar-Ge enstitüsünü yeniledi. Genel olarak, Rosatom’un araştırma ve geliştirme merkezleri ve laboratuvarları, lazer, füzyon, plazma, hidrojen ve kullanılmış yakıt yönetimi teknolojileri dahil olmak üzere 10 alanda yaklaşık 150 araştırma programı yürütüyor.
Sürdürülebilir kalkınma
Rosatom, Temmuz ayında Sürdürülebilir Kalkınma Politikasını onayladı. Bu politika, çevre koruma, iş güvenliği, sağlık, sosyal güvenlik ve kurumsal yönetişim hedefleri, amaçları ve ilkeleri dahil olmak üzere Rus nükleer şirketinin sürdürülebilir kalkınma konusundaki konumunu ortaya koyuyor. Ekim 2020’de Rosatom’un BM Küresel İlkeler Sözleşmesi’ne katılım başvurusu onaylandı.
Rosatom Group’un her şirketi, koronavirüsün yayılmasını engellemek için önlemler alarak, hastalananlara ve ailelerine destek sağladı. Şirket ayrıca, faaliyet gösterdiği şehirlerdeki hastaneleri de destekledi. Rosatom, tıbbi hizmetlerin kalitesini artırmayı, bekleme sürelerini azaltmayı ve gereksiz raporlamayı kesmeyi amaçlayan sürekli iyileştirme uygulamalarına da yardımcı oluyor. Buna ek olarak, Rosatom’un yan kuruluşu Sterion, COVID örneklerinin toplanması için yüz maskelerini ve kitleri sterilize ediyor.
Rus nükleer endüstrisi 2020’de 75. yılını kutladı. Yüzyılın dörtte üçü boyunca Rosatom, Rusya’nın en büyük teknoloji şirketi ve birçok araştırma alanında küresel bir lider haline geldi. Rosatom, kapsamlı teknolojiler geliştirerek bunları konseptten pazara taşıyor. Rus nükleer şirketi sahip olduğu engin bilgi birikimini ulusal ve uluslararası ölçekte her türlü zorluğa rağmen hayatı daha güvenli ve daha kolay hale getirmek için kullanıyor.
