Rosatom, Kuzey Kutbu’nda, Kuzey Deniz Rotasının (NSR) 2030 yılına kadar uluslararası bir deniz yoluna dönüştürülmesi ve bunun sürdürülebilir kalkınma ilkelerine uygun olarak yapılması şeklinde iki soruna çözüm üretiyor. Nükleer şirket, bu planların bir parçası olarak Kuzey Kutbu’ndaki mevcut operasyonlarına bir son verip Rus ve yabancı ortaklarla anlaşmalar yapıyor.

Rosatom, Kuzey Kutbu’ndaki operasyonları geliştirmek için buzkıran filosuna güveniyor. 23 Temmuz’da Saint Petersburg’da düzenlenen Kuzey Kutup Dairesi Forumunda (Arctic Day Forum) konuşan Rosatom Kuzey Deniz Rota Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Vyacheslav Ruksha, nükleer şirketin NSR üzerindeki yük trafiğini 2024 yılına kadar 80 milyon tona ve 2030 yılına kadar 110 milyon tona çıkarma planları olduğunu hatırlattı. Karşılaştırma yapmak gerekirse, 2020 yılındaki yük trafiği yaklaşık 33 milyon ton olarak gerçekleşmişti. Rosatom’un bir iştiraki olan Atomflot, beş nükleer buzkıran ve bir LASH (Lighter Aboard Ship -Güvertesinde Mavna Olan Gemi) taşıyıcı işletiyor. Yük trafiğini artırmak için yeni gemilere ihtiyaç duyulacağı aşikâr. Dördü Project 22220 tasarımı ve biri de Lider (Leader) Proje tasarımının son derece güçlü buzkıranı olmak üzere toplam beş nükleer buzkıran yapım aşamasında. Vyacheslav Ruksha, Project 22220 tasarımı kapsamında iki adet daha nükleer buzkıran inşa etme planları olduğunu ifade etti. Üç veya dört LNG ile çalışan buzkıran inşa edilmesine yönelik kararın bu yılın sonuna doğru alınması bekleniyor. Kuzey Denizi Rotasında gaz taşıyan şirketler, yıl boyunca navigasyona geçmeyi planlıyor.

Saint Petersburg’da düzenlenen Arctic Day Forum’da Rosatom, bölgede faaliyet gösteren Rus şirketlerle çeşitli anlaşmalar imzaladı. Bu anlaşmalardan biri, Rosatom’un köklü ortağı ve bir Rus madencilik devi olan Nornickel (temel üretim varlıkları Taimyr Yarımadası’nda [Sibirya’da Asya anakarasının en kuzeydeki noktası] bulunmaktadır) ile 2030 yılına kadar devam edecek olan işbirliği anlaşması. Bu gelişmenin, buzkıranların yapımında bir dereceye kadar rol oynayan Taimyr maden yataklarının bir sonucu olduğu unutulmamalı. Anlaşma kapsamında ilk olarak, Project 22220 nükleer buzkıranlarını kullanarak Rosatom’un refakat hizmeti vermesine yönelik Rosatom ile 15 yıllık bir anlaşma yapılması öngörülüyor. İkinci husus olarak, Nornickel, Atomflot tarafından işletilecek olan kendi dizel-elektrikli ve LNG buzkıran gemisini inşa etmeyi planlıyor. Üçüncü olarak da, taraflar, servis dışı kalan Taimyr’in yerini alacak yeni bir buzkıranı ve Nornickel tarafından işletilen Dudinka buzkıran gemisinin yerine bir dizi liman buzkıran gemisini ortaklaşa inşa etme olasılığını değerlendirecek.

Nornickel’in Kıdemli Başkan Yardımcısı ve Strateji ve Stratejik Projeler Yönetimi, Lojistik ve Kaynak Desteği Başkanı Sergey Dubovitsky, “Karşılaştığımız zorluklara ancak bölgede çalışan ve yatırım yapan herkesin ortaklığı ve koordineli çabaları ile yanıt verilebilir” diye konuştu.

AEON’un alt şirketi Northern Star Taimyr Yarımadası’ndaki Syradasaiskoye yatağını geliştirirken, AEON, Rosatom ile Kuzey Kutbu’ndaki navigasyon alanında işbirliği yapmak için bir sözleşme imzaladı. Söz konusu sözleşme, Arc5 buz sınıfı gemilerin ve Arc6/Icebreaker6 römorkörlerinin inşasını öngörüyor. Arc5 ve Arc6 sınıfı gemiler yazın 1 metre ve sonbaharda ise 1,3 metre kalınlığa kadar olan buzda seyrüsefer gerçekleştirebiliyor.

Öte yandan, uluslararası işletmeler de Rosatom ile ortaklıklar konusuna ilgi gösteriyor. Forumda yabancı şirketlerle iki anlaşma imzalanmıştı.

Bu anlaşmalardan ilki, 55 ülkede 129 şubesi bulunan ve dünyanın en büyük konteyner liman işletmecilerinden biri olan Birleşik Arap Emirlikleri merkezli DP World şirketi ile yapıldı. Bu anlaşma, Rosatom’un Kuzey Kutbu’ndaki ulaşım altyapısını kullanarak Doğu Asya’dan Kuzeybatı Avrupa’ya konteyner hizmetlerine kılavuzluk seyri hizmetinin verilmesini sağlıyor. Rosatom’un NSR’de yük taşımacılığından sorumlu alt kuruluşu olan Rusatom Cargo, NSR’de kılavuz geçiş projesini teslim edecek bir şirket kurmak için DP World Russia FZCO ile bir anlaşma imzaladı.

DP World Grup Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su Sultan Ahmed Bin Sulayem, “DP World, Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (Russian Direct Investment Fund-RDIF) ile 2 milyar ABD Doları değerinde yatırım yapmayı taahhüt etmiştir. Rus ortaklarımızla çalışmaya ve Kuzey Transit Koridorunun sürdürülebilir kalkınmasını sağlayacak çözümler aramaya devam edeceğiz” diye konuştu. 

İkinci anlaşma, Kazakistan merkezli KAZ Minerals şirketinin alt kuruluşu olan Baimskaya Madencilik Şirketi ile imzalandı. Şirket, uzun bir değerlendirmenin ardından, Rusya’nın en büyük altın yataklarından biri olan Peschanka’yı geliştirecek bir madencilik ve işleme tesisi olan Baimsky GOK için nükleer enerjinin en iyi güç kaynağı seçeneği olduğu sonucuna vardı. AtomEnergoMash’in bakım veya yakıt doldurma operasyonları sırasında kullanılmak üzere dört yüzer reaktör ünitesi, üç ana reaktör ve bir yedek reaktör inşa etmesi planlanıyor. Şirketler arasında Nisan 2022’ye kadar, elektrik enerjisi tedariki için bir de “al ya da öde” sözleşmesi imzalanması bekleniyor.

Rosatom’un Kurumsal Gelişim ve Uluslararası Ticaret Birinci Genel Müdür Yardımcısı Kirill Komarov, yaptığı açıklamada, “Rosatom, Kuzey Kutup bölgesinin kalkınmasıyla ilgilenen işletmeleri bir araya getirecek bir proje geliştiricisi ve bir dayanak olmayı kendisine vazife olarak görüyor. Bu, uzun yıllar sürecek olan güçlü ortaklıklar kurmamız için bize muazzam fırsatlar sunuyor” dedi.

Rosatom, Kuzey Kutbu’ndaki faaliyetlerinin yanı sıra çevresel faaliyetlerle de yakından ilgileniyor. Rosatom Genel Müdürü Aleksey Lihaçev, “Kuzey Kutbu’nda faaliyetlerimizi sürdürüp sanayi anlamında da adımlar atarken, çevreye karşı da tüm yükümlülüklerimizi yerine getirmenin bir zorunluluk olduğunu unutmamalıyız. Ekolojik ayak izi büyük olan bir proje bizim tercih edebileceğimiz bir seçenek değildir” ifadelerini kullandı.

Rosatom ve Moskova Devlet Üniversitesi Deniz Araştırmaları Merkezi, düzenlenen “Arctic Day” etkinliği kapsamında, Arktik bölgesindeki su alanında, su üzerindeki ve su altındaki çevre güvenliğinin kapsamlı bir şekilde araştırılması ve gözlemlenmesine yönelik işbirliği anlaşması imzaladı. Uzmanlar, NSR trafiğinin çevre üzerindeki insan kaynaklı etkisini belirlemek ve önleme tedbirleri geliştirmek amacıyla bir dizi faaliyet gerçekleştirecek. Bununla birlikte, Rosatom’a bağlı bir kuruluş olan ve Rus nükleer buzkıran filosunun işletmesi ve bakımından sorumlu FSUE Atomflot ve Rusya Bilimler Akademisi Murmansk Deniz Biyolojisi Enstitüsü, Arktik ve etrafındaki suların çevre ve hayvan ile bitki yaşamı üzerindeki etkisinin izlenmesi, değerlendirilmesi ve tahmin edilmesi konusunda iş birliği anlaşmasına imza atıldı.

Rosatom, Kuzey Kutbu temizleme projelerinde de kilit bir rol oynuyor. Şirket, Haziran’da, hasarlı Lepse depo gemisinden kullanılmış nükleer yakıtın tahliyesi işlemlerini tamamladı. Öte yandan, hizmet dışı bırakılan 123 nükleer denizaltının şu ana kadar 120’si sökülmüş durumda. 123 reaktör bölmesi kıyıda depolanmak üzere yerleştirildi. Yaklaşık 900 kadar kullanılmış yakıt demeti, geçmişte nükleer denizaltılardan gelen likit metal soğutmalı reaktörün de depolandığı Gremikha Koyu’ndan kaldırıldı. Andreev Koylarındaki denizaltı üslerinde radyoaktif atık ve kullanılmış nükleer yakıtın kontrol altında tutulması ve atıkların tutulduğu bölgelerin rehabilitasyonu için özel tesisler inşa edildi. Rosatom’un çabaları sayesinde, Kuzey Kutbu’nun Rus kıyılarının kuzeybatısında birikmiş olan radyoaktivite, 2020 yılının sonunda 5,7 MCi’den 4,94 MCi’ye düştü.

Bunların yanı sıra Rosatom, sosyal girişimleri de destekliyor. Şirket, Temmuz 2021’de, Atomflot’un nükleer buzkıranı “50 Let Pobedy” (Zaferin 50. Yılı) kaptanı Andrei Lobusov tarafından başlatılan “Temiz Arktik” projesini sundu. Lobusov, bölgede geniş çaplı bir temizlik başlatılmasını önerdi ve ileri sürdüğü bu fikir, çevre örgütlerinde de geniş yankı uyandırdı.

Rosatom, Kuzey Denizi Rotası’nın (NSR) altyapı işletmecisidir. Zorlu Kuzey Kutbu koşullarında NSR’de navigasyon, altyapı inşaatı, hidrografik destek ve güvenlik önlemlerinden sorumludur.

Geçtiğimiz Şubat ayında, “50 Let Podedy” gemisi, Kuzey Buz Denizi tarihinde bir kargo gemisine kış ortasında Dezhnev Burnu’ndan tüm Kuzey Denizi Rotası boyunca eşlik eden ilk nükleer buzkıran gemi oldu. 2020 yılının bahar ayının başlarında da başarıyla sonuçlanan çeşitli seferler gerçekleştirildi. Son başarılı sefer, nükleer buzkıran filosunun Kuzey Kutbu’ndaki seyrüsefer sezonunu daha da genişletmeye hazır olduğunu gösteriyor.