2021 yılı boyunca, Rosatom’un faaliyet gösterdiği, sosyal girişimler başlattığı ve yerel topluluklarla etkileşimde bulunduğu ülkeler hakkında yazılara yer verdik. 2021 yılını Rusya ile ilgili bir haber ile kapatmak isteriz. Bu bölümde, Rosatom’un yeni teknolojileri geliştirip test ettiği ve sonrasında bu teknolojileri dünyanın her yerinden müşterilere sunduğu detaylara yer veriyoruz.

VVER-TOI reaktörleri

VVER-TOI kısaltması, Rusçada “Soğuk Su Kullanımlı Güç Reaktörü, Evrensel Optimize Edilmiş Dijital Enerji Reaktörü” anlamına geliyor. Kursk II NGS’de VVER-TOI reaktörlü iki güç ünitesi inşa edilecek.

VVER-TOI, Leningrad-II ve Novovoronej-II nükleer santrallerinde reaktör inşa etmek için kullanılan AES-2006 tasarımının yerini alıyor. Ünitelerin her biri 1300 MW güç kapasitesine sahip olacak. VVER-TOI, geliştirilmiş deprem dayanıklılığı, daha iyi yük takibi ve 400 tonluk bir uçak çarpması gibi ağır darbelere karşı dayanma gücü özelliklerini taşıyor. Harici güç ve su kaynağı olmadığında da faaliyetini sürdürebilen nitelikteki VVER-TOI reaktörleri, MOX yakıtla da çalışabiliyor. Rosatom’un enerji mühendisliği bölümü AtomEnergoMash, geçtiğimiz Kasım ayının sonlarında Kursk II NGS’nin 2’nci ünitesi için ilk buhar jeneratörünü üretti. Bir ay öncesinde 1’inci ünite için ilk buhar jeneratörü şantiyeye teslim edilirken, 2’nci ünitenin buhar jeneratörünün bu yılın sonuna kadar şantiyeye ulaşması planlanıyor.

Özel bir tasarıma sahip VVER-1300 reaktörlerinin buhar jeneratörlerinin üst kısmında önceden yerleştirilmiş bir başlık bulunmuyor. Buhar, doğrudan buhar borusuna bağlı olan tek bir ağızdan çıkıyor. Bu tasarım çözümleri, buhar jeneratöründeki kaynak dikiş sayısını azalttıkları için genel güvenilirliği artırıyor. Daha yüksek buhar üretme kapasitesi (1.200–1.602 ton/saate karşılık VVER’de 1.652 ton/saat), reaktör ünitesinin daha yüksek güç kapasitesine ulaşmasını sağlıyor.

1’inci ünite için bir reaktör basınç kabı Kursk II NGS şantiyesine geçtiğimiz Eylül ayında teslim edildi. VVER-1200 reaktörlerine kıyasla VVER-TOI reaktörlerinin basınç kaplarındaki kaynak dikişlerin sayısı da daha az olup VVER-1200 reaktöründe altı kaynak dikiş, VVER-TOI reaktöründe ise dört kaynak dikiş bulunuyor. Reaktör çekirdeğinde kaynak dikiş olmadığından, kaynak dikişlerin hizmet ömrü, ilk 60 yıllık sürenin ardından 40 yıl daha uzatılabiliyor.

RITM-200 SMRleri

21. yüzyılda dünyada faaliyete geçirilen ilk ve tek küçük modüler reaktör (SMR) olan Akademik Lomonosov yüzer nükleer enerji santrali sayesinde Rusya, SMR üreten ilk ülke olma unvanını taşıyor.

Rosatom 2021 yılında SMR’lere yönelik Ar-Ge çalışmalarını hızlandırdı. Bu kapsamda, özellikle Rusya’nın en büyük altın yataklarından biri olan Peschanka’yı geliştirecek bir madencilik ve işleme tesisi olan Baimsky GOK tesisine, Rusçada “modernize yüzer enerji santrali” ifadesine karşılık gelen “MBEP” şeklinde kısaltılan dört adet geliştirilmiş yüzer güç santralinden (üç ana ve bir yedek santral) güç sağlanmasına karar verildi. Bu santrallerin Akademik Lomonosov santralinden temel farkı, KLT-40 reaktör ünitesi yerine RITM-200S reaktörü kullanılacak olması. Geliştirilmiş santraller, her biri 55 MW güç kapasiteli iki RITM-200S reaktörüne sahip olacak. MPEB’ler için özel olarak tasarlanan türbinin gücü, 50 MW’tan 58 MW’a çıkarılacak. Baimsky GOK için geliştirilmiş güç üniteleri, ihtiyaç olmayacağı için ısı üretimi amaçlı kullanılmayacak. MPEB için mühendislik tasarımı 2022’nin ilk çeyreğinde tamamlanacak.

Bu santraller daha sonra, MPEB santrallerine kıyasla daha küçük ebatlara ve yeni bir kuruluma sahip ve Rusçada “optimize edilmiş yüzer enerji santrali” ifadesine karşılık gelen “OPEB” santrallerinin kurulması için geliştirilecek. RITM-200S reaktör ünitelerini kullanacak olan OPEB, daha güçlü bir 200 MWe RITM-400 reaktörü ile de donatılma imkânına sahip. Bu reaktör üniteleri, buzkıran “Lider” için Rosatom’un bir iştiraki olan OKBM Afrikantov’da geliştirildi. Rusya’nın Uzak Doğu Federal Bölgesinde yer alan Kamçatka Krayı ile elektrik enerjisi ve ısı üretimi için kombine SMR inşası tartışılırken, bu reaktörlerin tropikal versiyonu ise bazı ada ülkeleriyle müzakere ediliyor.

Ayrıca, Rosatom ve Yakutistan hükümeti, Ust-Kuyga bögesinde RITM-200 reaktör ünitesine sahip bir kıyı SMR inşa projesi üzerinde çalışıyor. Bu projenin ana enerji tüketicisi, yakınındaki Kyuchus altın yatağı olacak. Kyuchus altın yatağının geliştirilmesi ihalesinin koşulu, en az 35 MW elektrik gücü tüketimini kapsıyor.

MBIR

MBIR, Rusya’nın Ulyanovsk Oblastı’nda bulunan Dimitrovgrad şehrinde henüz yapım aşamasında olan çok amaçlı hızlı üretken reaktör. Şu ana dek +13 seviyesine kadar betonlanan reaktör çukurunun temeline plaka yerleştirildi. Araştırma, yeni reaktör konseptlerinin geliştirilmesini, nükleer yakıt döngüsünün kapatılmasını, soğuk ve aşırı soğuk nötronlar üzerine temel çalışmaları ve yeni reaktörlerin reaktör çekirdeği için malzeme ve bileşenler üzerinde testleri kapsıyor.

MBIR, uluslararası bir araştırma iş birliği olmayı amaçlıyor. Potansiyel ortaklar olarak Çin ve Fransa ile müzakerelerin sürdüğünü ifade eden Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Sırbistan’ı da projeye katılmaya davet etti. MBIR tabanlı araştırma için uluslararası bir konsorsiyum kurularak herkesin araştırma programlarına katılma şansı verilmesi planlanıyor.

Atılım

Rosatom’un en iddialı güncel projelerinden biri olma özelliğini taşıyan ve Rusçada ‘atılım’ anlamına gelen Proryv, kapalı nükleer yakıt çevrimi teknolojisini gerçekleştirmeyi amaçlıyor. Henüz ‘karışık uranyum plütonyum nitrür (MUPN) yakıtı kullanabilen kurşun soğutmalı hızlı nötron reaktörü geliştirilmedi.

Tesisin, tasarımı doğal güvenlik ilkelerine dayanan bir BREST-OD-300 kurşun soğutmalı reaktörü, bir yakıt üretim ve yeniden üretim ünitesi ile bir yakıtı yeniden işleme ünitesi barındırması planlanıyor.

Rusya’nın Tomsk Oblastı’dan bulunan Seversk şehrindeki tesiste BREST-OD-300 reaktörünün tabanı için beton dökümü işlemi geçtiğimiz Kasım ayı sonlarında tamamlandı. Koruma binasının dış duvarlarının inşası ise devam ediyor.

Rosatom ayrıca mikro reaktörler, uzay nükleer itme sistemleri, yüksek sıcaklık gaz soğutmalı reaktörler ve benzeri diğer gelişmiş reaktör teknolojileri üzerinde de çalışmalarına devam ediyor. Biz sadece fiziksel uygulama aşamasına yaklaşan projelere değindik. Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un izlediği ilke, en son teknolojiyi yurtiçinde incelemek ve bu konuda uzmanlaşmak, sonrasında da yurtdışındaki müşterilere tamamen net ve test edilmiş bir çözüm sunmak. Önümüzdeki yıl Rosatom’un yurtdışındaki projeleri hakkında daha fazla konuya yer vermeyi umuyoruz.

AtomEnergoMash (AEM) Rosatom’un nükleer, termal, petrol, gemi yapımı ve çelik üretim tesisleri için makine ve ekipmanların tasarım, üretim ve tedarikinde kapsamlı çözümler sunan, Rusya’nın en büyük enerji makineleri üreticilerinden biri konumundaki elektrik mühendisliği departmanı olarak çalışmalarını yürütüyor. Departmanın üretim tesisleri Rusya, Çekya, Macaristan ve diğer bazı ülkelerde yer alıyor.