Bu yıl, Rus nükleer şirketinin birimlerine, iş kollarına ve en ilginç ürünlerine ayrılmış Rosatom’un Birimleri makale dizisini başlatıyoruz. İlk makale, Umatex marka kompozit malzemeler üreten bir birim olan Advanced Materials and Technologies ile ilgili.

Bölüm, karbon fiber ve ilgili ürünleri üreten Umatex şirketler grubunu kapsıyor.

Uçak Mühendisliği

Şirketin en önemli başarılarından biri, yeni bir Rus orta menzilli MC-21-300 uçağının geliştirilmesine katkıda bulunmasıdır. Umatex kompozitleri 17,5m uzunluğundaki kanat panellerinde, orta kısımlarda, yüksek kaldırıcı tertibat ve kuyruk takımında kullanılır. Uçak, 25 Aralık 2021’de ilk uçuşunu başarıyla gerçekleştirdi. Etkinlikte konuşan Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanı Denis Manturov, iki set kompozit kanadın üretildiğini ve üçüncünün üretime geçtiğini duyurdu. MC-21-300, 163 ila 211 yolcu kapasiteli orta menzilli bir yolcu uçağı. Şu anda, sertifikasyon süreci tamamlanmak üzere; ilk müşteriler uçaklarını 2022 yılında teslim alacak. Rossiya Havayolları yeni uçağın ilk operatörü olacak.

Umatex, Rusya’nın karbon fiber ithalatı konusunda bağımsızlığının güvence altına almasını sağlıyor. Kasım 2021’de şirket, poliakrilonitril (PAN) üretmek amacıyla Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi’nde (Tataristan Cumhuriyeti) bir fabrika açtı. Bu madde, eskiden Çin’den ithal edilen en yaygın öncü karbon fiberdi. Umatex CEO’su Alexander Tyunin Sınır Tanımayan Kompozitler Forumu’nda yaptığı açıklamada, “2015-2016 gibi yakın bir tarihte Rusya’da tüketilen karbon bazlı malzemelerin %80’den fazlası ithal edildi. Bugün ülke, karbon fiber kumaşların %90’ından fazlasını üretiyor ve yurt içinde prepreg yapıyor. Son beş yılda kapsamlı bir tedarik zinciri oluşturduk” dedi. Yeni tesis, yılda 5 bin ton öncü PAN üretecek. Bu miktar, Alabuga (Tataristan) ve Balakovo (Saratov Bölgesi) Argon’daki iki karbon fiber üreticisine hammadde sağlamak için yeterli olacak.

Yeni inşa edilen tesis, İtalyan ekipman ve yazılımlarına sahip. Teslimatlarda herhangi bir sorun olmamasına rağmen, birçok İtalyan teknisyen karantina nedeniyle uzaktan çalışmak zorunda kaldı. Yine de mükemmel bir iş çıkarmayı başardılar. Açılış töreninde konuşan Rusya’daki İtalyan Girişimciler Birliği’nin (GIM Unimpresa) Başkanı Vittorio Torrembini, “Bu, İtalya ve Rusya arasındaki yakın ilişkilerde bir başka kilometre taşı. Umatex uzun süredir İtalyan şirketleri ile çalışıyor. İtalyan spor motosikletleri için kompozit parçalar tedarik ediyor ve ülkenin önde gelen tersanelerine yüksek kaliteli yatlar ve motorlu tekneler için karbon bazlı kumaşlar sağlıyor. Bu arada, Kuzey İtalya’daki Piacenza şehrinden bir şirket, Rus fabrikası için ekipman tedarik ediyor. Bu iş birliğinden her iki taraf da fayda görüyor. Söz konusu yakın İtalyan-Rus ilişkilerinin devam etmesini isteriz” dedi.

Spor

Torrembini’nin söz ettiği iş birliği alanları arasında rüzgar direncini azaltarak motosikletin hız performansını artıran kompozit kaplamaların tasarımı ve üretimi de bulunuyor. 2021’de, Umatex karbon kabuğu ile donatılmış ilk motosiklet, İngiliz Superbike Şampiyonası’nda yer aldı. Bununla beraber, Kawasaki Puccetti Racing takımının bir üyesi, Mayıs-Temmuz 2021’de İspanya, İtalya ve İngiltere’de düzenlenen Superbike Dünya Şampiyonası’na katıldı.

Buz hokeyi sopaları üretimi, spor alanındaki diğer işlerden biri.  Umatex’in yan kuruluşu Zaryad, kendi adını taşıyan marka altında her yaş (küçükler, gençler ve yetişkinler) ve beceri kategorileri (profesyonel, yarı profesyonel ve amatör oyuncular) için buz hokeyi sopaları üretiyor. Zaryad buz hokeyi sopaları Letonya ve Kanada’ya ihraç ediliyor.

İnşaat ve makine mühendisliği

İnşaatta yapıları güçlendirmek için kompozit malzemeler de uygulanıyor. Örneğin, Rus hidroelektrik şirketi RusHydro, Ezmi Hidroelektrik Santrali’ndeki boru hatlarını güçlendirmek için FibArm karbon bantlarını kullandı. Rus elektrik şebekesi operatörü Rosseti, güç nakil kulelerini onarırken aynı teknikten yararlandı. Irkutsk Bölgesi’ndeki Usolye-Sibirskoye’de eski atıkları ortadan kaldırmak amacıyla yürütülen bir kampanyada, toprağı hidrokarbon sızıntısından korumak için kompozit kazıklar kullanıldı.

Son olarak, kompozitler nükleer mühendislikte 9+ Nesil gaz santrifüjleri için yapı malzemeleri olarak kullanılır. Kompozitlerden yapılmışsa, santrifüj rotorları 750 m/s’lik dönüş hızına dayanabilirken, maryaşlanma çelikleri 498 m/s’in üzerinde çalışamaz. Bununla beraber rüzgar türbini parçalarının yapımında da kompozitlerden yararlanılır. Umatex, çelikten daha hafif ve daha güçlü olması beklenen hidrojen taşımacılığı için kompozit tanklar geliştirmeye başladı bile.

Kompozitleri yeşil ekonomiye mükemmel biçimde uygun kılan temel özellikler; hafiflik ve güç. Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Kasım 2021’de düzenlenen Sınır Tanımayan Kompozit Forumu’nda şunları belirtti: “Kompozitler sadece karlı bir iş değil, aynı zamanda tüm dünyanın şu anda karşı karşıya olduğu iklim sorunlarına iyi bir çözüm. Ürün kalitesi ve çevresel kriterler açısından kompozitlerimiz sürdürülebilir kalkınma gereksinimlerini tam olarak karşılamaktadır. İster uçakta ister arabada kullanılsın, bir ürünü %20 daha hafif hale getirirler. Bu, çalışma sırasında emisyonları %20 azaltırken kilometreyi artırdıkları anlamına gelir ki bu çok önemli bir beceridir. Söz konusu durum, çelik ve beton yerine kompozit malzemeler kullanarak tüm tedarik zincirinde %30-40’a kadar tasarruf edebileceğimiz inşaat sektöründe de geçerlidir. Enerji ve üretim süreçlerinde elde edilen tasarruf, iklim için büyük bir fark yaratır.”