2022 yılı hem Rosatom hem de tüm dünya için oldukça zorlu geçti. Rus nükleer şirketi, tüm zorluklara rağmen nükleer santral ve diğer nükleer tesislerin inşasına, mega bilim projelerine yönelik nükleer yakıt ve ekipman tedarikine, Kuzey Denizi Rotasını (NSR) geliştirmeye, rüzgâr santralleri inşa etmeye ve elektrik üretmeye devam etti. Bir önceki yılda, Rusya ve dünya nükleer endüstrisi tarihine geçmiş önemli olaylar aşağıda özetleniyor.
Yurtdışındaki inşaat sahaları
2022 yılında, Çin’deki Xudabao Nükleer Güç Santrali’nin (NGS) 4’üncü ünitesi, Türkiye’deki Akkuyu NGS’nin 4’üncü ünitesi ve Mısır’daki El Dabaa NGS’nin 1 ve 2’nci ünitelerinin temeli atıldı. Rosatom ayrıca ağustos ayında Macaristan’da bulunan Paks II NGS için inşaat lisansı aldı. Yine ağustos ayı içinde, Rosatom tarafından Bolivya’da inşa edilen Nükleer Araştırma ve Teknoloji Merkezi’nde klinik öncesi siklotron tesisi ve çok amaçlı ışınlama merkezinin devreye alma işlemleri tamamlandı.
Finlandiya merkezli nükleer enerji şirketi Fennovoima Oy, Hanhikivi NGS’nin inşasına ilişkin sözleşmeyi feshetti ve müteakip tedarikçi EPC yüklenicisi RAOS Project Oy (Rosatom’un bir parçası) tarafından yapılan çalışmaları reddetti. Bağımsız uzman kuruluşu Uluslararası Uyuşmazlık İnceleme Kurulu (DRB), Fennovoima tarafından yapılan feshin hukuka aykırı olduğuna ve RAOS Project Oy’un Fennovoima Oy tarafından sözleşme ihlali nedeniyle tazminat talep etme hakkına sahip olduğuna karar verdi.
Rusya’daki inşaat sahaları
Rosatom, Rusya genelindeki büyük ve küçük nükleer santrallerin yanı sıra araştırma reaktörü inşasına da devam ediyor. VVER-TOI tipi reaktörleriyle donatılmış iki yeni güç ünitesine sahip Kursk II NGS’deki inşaat çalışmaları sürüyor. Kursk II NGS’nin 1’inci ünitesine reaktör basınç kabı kurulurken, Rusya’nın en yüksek soğutma kulesinin inşaatı 2022 sonbaharında tamamlandı. Leningrad ve Smolensk nükleer santrallerinde iki ünitenin inşasına yönelik kazı işlemleri de başladı.
Rusya’nın en büyük altın yataklarından birini geliştirecek bir madencilik ve işleme tesisi olan Baimsky GOK için Çin’de RITM-200 reaktöre sahip iki arktik tipi Nükleer Yüzer Güç Ünitesinin (NFPU) kızağa oturtma işlemleri tamamlandı. Maden yatağına elektrik sağlamak için her biri iki RITM-200 reaktöre sahip toplam dört ünite inşa edilmesi planlanıyor.
Yakutistan, RITM-200 reaktörüne sahip karada konuşlu küçük bir nükleer enerji santralinin geliştirilmesine onay verdi. Çevresel etki değerlendirmesinin ardından proje hakkında olumlu görüş alındı. Rosatom, tesis için kurulum izninin 2023’ün başlarında verilmesini planlıyor.
BREST-OD-300 tipi hızlı reaktör ile etkinleştirilen güç ünitesinin inşası için çalışmalar tüm hızıyla devam ediyor. Kurşun soğutmalı bu benzersiz reaktör nitrür yakıt ile çalışacak. Eylül ayında, temel yüklerinin dengelenmesi amacıyla destek levhası Kuzey Denizi Yolu kullanılarak şantiyeye teslim edildi. Nükleer yakıt üretim/yeniden üretim tesisinde kapsamlı ekipman testleri devam ediyor.
Çok amaçlı hızlı nötronlu nükleer araştırma reaktörü MBIR’in inşası da devam ediyor. Aralık ayında, reaktör bir yardımcı konumlandırma mekanizmasına yerleştirildi. MBIR, reaktör içi ve ışınlama sonrası çalışmalar, teknoloji doğrulama, ısıtma ve enerji üretimi için yeni bir uluslararası araştırma merkezinin kalbi olacak.
2022’de Rus nükleer santralleri 223,371 milyar kWh elektrik üretti. Bu, 109 milyon tondan fazla CO2’ye eşdeğer emisyon tasarrufu sağlamayı mümkün kıldı.
NSR’deki gelişmeler
Buzkıran Projesi 22220 serisinin üçüncü gemisi Ural, 22 Kasım günü hizmete alınırken, aynı gün, serinin dördüncü gemisi Yakutia da denize indirildi. Ural, aralık ayında ilk konvoyuna katıldı. Yine 2022 yılında, seyir izinlerinin verilmesi, buz durumlarının bildirilmesi ve rota rehberliğinin sağlanması sorumluluğunu üstlenmek üzere Kuzey Denizi Rotası Başmüdürlüğü adında yeni bir birim kuruldu. Kuzey Denizi Rotasındaki yıl boyu navigasyonun 2024’te başlaması bekleniyor. Kuzey Deniz Rotası’nda, 2022’de tahminlerin de ötesinde (tahmin edilen miktar 32 milyon tondu) 34 milyon tonun üzerinde yük taşındı. 2021 yılında bu rakam yaklaşık olarak 35 milyon olarak gerçekleşmişti.
Rüzgâr enerjisi
Rosatom, 60 MW’lık kapasiteye sahip olacak Berestovskaya Rüzgâr Santrali’nin inşaat ve montaj işlerini tamamladı. An itibariyle elektrik şebekesine bağlı olan söz konusu santralin Ocak 2023’te faaliyete geçmesi planlanıyor. Stavropol Bölgesinde bulunan üç santralden diğer ikisi olan Kuzminskaya ve Trunovskaya Rüzgâr Santrallerinin inşaatı ise devam ediyor. Rosatom, aynı bölgede ilave iki rüzgâr santrali (160 ve 95 MW) için ayrıca inşaat ruhsatı aldı. Rosatom’un rüzgâr enerjisi santrallerinin toplam kapasitesinin 2027 yılına kadar 1,7 GW’a ulaşması planlanıyor. Rosatom, Temmuz 2022’de, ortak rüzgâr enerjisi projeleri yürütmek üzere Vietnam merkezli An Xuan Energy firması ile bir iş birliği anlaşması imzaladı.
Bilim
Rosatom’un Rusya Federasyonu’ndaki Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme programı 2024’ten 2030’a kadar uzatıldı. Program kapsamında, yüksek sıcaklık süper iletkenleri ve erimiş tuz reaktörü (MSR) temelinde bir Tokamak’ın inşa edilmesi öngörülüyor.
Rosatom uluslararası projelerde yer almaya devam ediyor. Uluslararası nükleer füzyon projesi ITER’in temel bileşenlerinden bir olma özelliği taşıyan ve Rosatom’un katkılarıyla üretilen poloidal alan bobinlerinden PF1 manyetik bobini, kasım ayı başlarında Fransa’ya gönderildi. Söz konusu bobin, manyetik plazma hapsetme sisteminde kullanılacak.
Uluslararası bir kuruluş olan Nükleer Araştırma Ortak Enstitüsü (JINR) ve Rosatom, JINR Yüksek Enerji Fiziği Laboratuvarındaki nükletron tabanlı iyon çarpıştırıcı tesisi (NICA) için süper iletken bir siklotron MSC-230’un geliştirilmesi ve üretimi için sözleşme imzaladı.
