Kompozit üretimi Rosatom’un en ilgi çekici yeni iş alanlarından birini oluşturuyor. Bu malzemeler, diğerlerinin yanı sıra, gelişmiş araçlarda, temiz enerji üretiminde, uygun maliyetli inşaat çözümlerinde ve yüksek performanslı sporlarda kullanılıyor.
1970’lerde SSCB, kompozit malzemelerin dünyadaki ilk üç üreticisi ve tüketicisi arasındaydı. Bu malzemeler, uranyum zenginleştirme için gaz santrifüjleri üretiminde kullanıldılar ve hala da kullanılıyorlar. Rosatom, 2016 yılından bu yana Rusya, BDT ülkeleri ve Doğu Avrupa’da tek olan, ham petrol işlemeden gemi gövdeleri, araba gövdeleri, yakıt gazı tüpleri, inşaat malzemeleri ve spor malzemeleri gibi bitmiş ürünlere kadar uzanan uçtan uca bir kompozit üretim zinciri kurmak için çalışıyor. Rosatom Group şirketleri ayrıca PAN öncülleri, çeşitli karbon fiberler, kumaşlar, bantlar ve prepregler de üretiyor.
Rusya kompozit pazarı, dünya pazarının yaklaşık yüzde 1’ini oluşturarak mutlak veriler ışığında hâlâ az ancak yılda yaklaşık yüzde 5-6’lık küresel bir oranda büyüyor. Öte yandan, Rosatom’un lider olduğu Rusya karbon kompozit pazarı, yalnızca son altı yılda 3,5 kat büyüme gösterdi.
Özellikle uçak parçalarının üretimi için kompozit kullanan uçak endüstrisinden gelen talep sayesinde bu oranın artmaya devam etmesi öngörülüyor. Gemi inşa sektöründen gelen talebin de artması bekleniyor. Eylül 2022’de Rosatom, Rusya’nın Uzak Doğu bölgesinde bir tersane inşa etmek için anlaşma imzaladı. Tersanede tamamen kompozit küçük boyutlu balıkçı, yolcu ve kargo gemileri inşa edilmesi öngörülüyor.
Rosatom ayrıca rüzgâr türbinleri için özel olarak tasarlanmış kanatlar üretmeyi planlıyor. Kanatların yüzde 90’ı cam elyaftan, kalan yüzde 10’u ise karbon elyaf takviyelerden oluşacak. İlk kanat seti bu yılın sonuna kadar hazır olacak. Yurtdışında çeşitli rüzgâr enerjisi projelerinin geliştirilmesi için çalışmalar devam ederken, kanatların hem ulusal hem de uluslararası pazarlara tedarik edilmesi planlanıyor.
Rosatom, otobüsler, kamyonlar, gaz taşıma ve depolama sistemleri ve mobil yakıt ikmal istasyonları için kompozit gaz silindirleri alanında Rusya pazarında lider konumda bulunuyor. İhracat siparişleri de alınmaya devam ediyor. Örneğin, 1500 gaz tüpünden oluşan ilk sevkiyat geçen yıl Minsk Otomobil Fabrikası’na (MAZ) teslim edildi. Bir sonraki aşama hidrojen tüplerinin tasarımını tamamlamak olacak, bunların prototipleri hazırlandı ve test ediliyor. Hidrojen ekonomisi için hidrojen ve ekipman üretimini hedefleyen Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu, otomobil ve kamyonlardan gaz taşıma araçlarına kadar farklı uygulamalar için bir dizi küçük ve büyük kapasiteli deponun yanı sıra Rus elektrikli taşıtlar için kompozit gövde parçaları geliştiriyor.
Kompozit malzemeler hem Rusya’da hem de diğer ülkelerde inşaat ve altyapı sektörlerinde giderek daha popüler hale geliyor. Rosatom, son 3-4 yılda bu sektörler için sunduğu ürün yelpazesini genişletti.
Rosatom iştirakleri, kıyı güçlendirme yapıları için kompozit palplanşlar ve oluklar ile bina ve yapıların iyileştirilmesi ve büyük ölçüde onarımı için dış güçlendirme sistemleri üretiyor ve tedarik ediyor, tek parça kompozit yaya köprülerinin mühendislik planlarını yapıyor ve ticari ve ev ihtiyaçları için kıyı sahaları inşa ediyor. Dış güçlendirme sistemleri, köprü gibi yapıların faaliyetlerini askıya almadan onarılabilmesini sağlıyor. Bu, bir nehir tarafından bölünmüş şehirler için kritik olabilir ve bu tür yerler dünyanın her yerinde bol miktarda bulunuyor. Kompozit palplanşlar tehlikeli tesisleri izole etmek için kullanılıyor. Palplanşların zemine gömülmesi cıva, petrol ürünleri ve diğer kirleticilerin yeraltı sularına karışmasını önlüyor.
Kompozit malzemelerin spor alanındaki tüketimi de artıyor. Profesyonel hokey sopaları Rosatom’un spor sektörüne yönelik ilk kompozit ürünüydü ve bu sadece bir başlangıçtı. Kısa bir süre önce, yeni bir ürün olan profesyonel SUP tahtaları piyasaya çıktı. Önde gelen Rus sporcular bu ürünü oldukça beğendi.
Beklentiler
Rosatom, kompozit malzemeler alanındaki faaliyetlerini farklı boyutlarda ilerletmek için büyük çaba sarf ediyor. Bunlardan ilkini, yukarıda bahsedilen sektörlere yönelik ürün yelpazesini genişletmek oluşturuyor. İkinci olarak kuruluş, yeni üretim kapasitesi geliştiriyor. Üçüncü olarak, kompozit malzemeler sektörü için tescilli ekipman üretimi gerçekleştiriyor. Dördüncü olarak, kompozit bağlayıcılar için kimyasal maddeler üretiyor. Beşincisi olarak yeni teknoloji ve çözümler geliştiriyor ve altıncı olarak da geri dönüşüm alanında faaliyet gösteriyor.
Böylece Rosatom, kısmen Rus yapımı ekipman kullanarak karbon ve cam elyaf üretim hatları kurmayı ve yüksek modüllü karbon elyaf üretimini artırmayı amaçlıyor. Geçen yıl Rosatom, 7 GPa gücünde bu tip elyafın ilk örneklerini elde etti. Çığır açan bu ürün, ileri düzey araştırmaların bir meyvesiydi. Şu ana kadar dünyada aynı güçte elyaf üreten sadece iki Japon şirketi bulunuyor. Daha da hafif yapılar inşa etmeyi mümkün kılan bu elyaf örneğin her bir kilogram yükü yörüngeye yerleştirmek çok pahalıya mal olduğundan uzay uçuşları için kritik önem taşıyor
Geri dönüşüm alanındaki faaliyetler de ilerliyor. Rosatom, kumaş artıklarını kırpmak için ilk hattı kurdu. Kırpılan kumaş, damgalama işlemleri için hammadde olarak kullanılıyor. Bu, kompozit atık geri dönüşümüne giden yolda atılan ilk adımı teşkil ediyor. Rosatom, kompozit malzemelerini daha çevre dostu hale getirmek için çalışmalarına devam edecek.
Rosatom ayrıca yüksek teknolojili kompozit ürünleriyle yeni pazarlara girmek için uluslararası ve yerel tüketicilerle ortaklıklar kurmayı amaçlıyor.
Küresel Kompozit Pazarı 2023
Pazar büyüklüğü: 100 milyar ABD doları
Cam elyaf üretimi: 12 milyon ton
Karbon elyaf üretimi: 120 bin ton
