Nisan 1955’te Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği nükleer enerjinin barışçıl kullanımı üzerine bir anlaşma imzaladı. Aynı yılın Haziran ayında Çekoslovak hükümeti, Řež’de bir nükleer fizik enstitüsü ve Çek Teknik Üniversitesi’nde bir nükleer fizik ve mühendislik fakültesi kurulmasını öngören bir karar yayınladı. 1957 Eylül’ünde Řež’de bulunan ülkenin ilk araştırma reaktörü kritik seviyeye ulaştı. İki ülke arasındaki ilk anlaşma 65 yıl önce imzalandı.Bugün kutladığımız birinci yıldönümü bu.
1970 yılında Çekoslovakya Dış Ticaret Bakanı Andrej Barčák ve Bakanlar Konseyi Dış Ticaret Komitesi Başkanı Semyon Skachkov Çekoslovakya, Bohunice ve Dukovany’de iki nükleer enerji santrali inşa etmek için bir anlaşma imzaladılar. Bu 50 yıl önce idi ve bu da kutladığımız ikinci yıldönümü.
Bohunice için nükleer ada ekipmanlarının tamamı SSCB tarafından sağlandı. Reaktörler, buhar jeneratörleri, sirkülasyon boruları, türbinler ve jeneratörler dahil olmak üzere Dukovany’nin birincil sirkülasyon çevrimi için çekirdek ekipman (toplam ekipmanın %80’inden fazlası) Çekoslovakya’da üretildi. SSCB, ölçü ve kontrol sistemleri ve nükleer yakıt tedarik etti. Kilit tedarikçi, ekipmanın üretimi, teslimatı, kurulumu ve devreye alınmasından sorumlu büyük bir mühendislik ve imalat şirketi olan Škoda Plzeň idi.
Reaktörü kritik seviyeye getirme sorumlusu Stefan Konstantinov, Atominfo.cz’a verdiği bir röportajda, her yıl bir reaktörün devreye alınmasını sağlayacak bir proje takvimi hazırlamanın zor bir görev olduğunu söyledi. Ancak planlar uyumlu hale getirildiğinde, dört reaktör ünitesinin de daha hızlı devreye alınabileceği ortaya çıktı. Stefan Konstantinov, “Hayatımda ilk defa bir proje takvimi uzamak yerine kısaldı.” dedi.
1974 yılında Dukovany’deki inşaat sahasında hazırlık çalışmaları başladı. Aynı yıl, Škoda, reaktör ünitesinin birincil sirkülasyon çevrimi için makine ve ekipman üretimine ve Plzeň şehrinde bir nükleer reaktör üretim tesisi inşa etmeye başladı. Şirket, dört adet VVER-440 reaktör basınçlı kabının yanı sıra reaktörün çalışması, harcanan nükleer yakıtın taşınması ve depolanması için yardımcı ekipman üretim ve tedarikini gerçekleştirdi.
İlk ünitenin inşası 1977’de başladı. Projenin zirve noktasında şantiyede yaklaşık 12 bin kişi inşaat ve montaj işleri ile uğraşmaktaydı. 1981 yılında, Hodonin elektrik santralinin başkanı Bogumil Vincenc’in müdür olarak atanmasıyla Elektrárna Dukovany (EDU) adlı şirketler grubu kuruldu. İlk beton 1979 yılında atıldı.
Dukovany, farklı ülkelerden gelen işçilerin birbirlerine nasıl yardımcı olduklarına dair güzel bir örnek. Uluslararası Rusatom Üst Düzey Başkan Yardımcısı Leoš Tomíček, “Büyük kapasiteli bir takviye pompasının test edilmesinden sorumluydum. Test sırasında yanına geldiğimde o kadar sıcaktı ki üzerindeki boya bile kabarıyordu. Büyük olasılıkla soğutma gibi bir sistemin çalışmadığını ve pompanın acilen kapatılması gerektiğini fark ettim. Kontrol odasındaki herhangi birine ulaşmaya çalışırken telsizimi aldım, ama kimse cevap vermedi – ya sinyali duymadılar ya da meşgullerdi. Ve aniden elinde bir tornavidayla bana doğru koşan bir Rus işçi gördüm. Tamamen kaybolmuş olduğum bir andı ve meslektaşım bana ne yapacağımı gösterdi. Bunu hayatım boyunca hatırlarım. O olaydan sonra, hep yanımda bir tornavida taşıyordum.” şeklinde anılarını bizimle paylaştı. Dukovany’de çalışırken, Škoda Plzeň’nin devreye alma ekibinin bir üyesi olarak makine ve ekipmanı test ediyordu.
Dukovany’nin 1. Ünitesi, 12 Şubat 1985’te kritik seviyeye ulaştı ve 24 Şubat 1985’te çevrimiçi hale getirildi.
Dört birimin de şebekeye bağlanması üç yıldan az sürdü. 2. Ünite Ocak 1986’da devreye girdi, bunu Kasım 1986’da 3. Ünite ve Haziran 1987’de de 4. Ünite izledi.
Nükleer istasyon kazasız bir şekilde çalıştı. Dukovany’nin sahibi olan Çek enerji şirketi ČEZ’e göre, nükleer santralin sistem ve donanımı düzenli olarak geliştirilerek değiştirildi. 2005-2012 yıllarında yapılan kapsamlı bir iyileştirmeden sonra, her bir Dukovany ünitesinin kapasitesi 510 MW’a ulaştı. 2017 yılında, güvenlik ve yedeklilik sistemleri geliştirilerek, ölçü ve kontrol sistemleri yükseltildi. Özellikle, sözde istasyon kesintisi (SBO) sırasında kullanılmak üzere kurulan 3,2MW (Megawatt)’lık iki dizel jeneratör ile yeni depreme dayanıklı mekanik çekişli soğutma kuleleri inşa edildi ve dizel jeneratör sayısı artırıldı. 2016 yılında, Çek Cumhuriyeti Nükleer Güvenlik Devlet Ofisi (SUJB), 1. Ünite için belirsiz süreyle bir işletme lisansı yayınladı. Nükleer santralin diğer üç birimi bir sonraki yıl benzer lisanslar aldı. ČEZ web sitesindeki bir basın açıklamasında, “İstasyonun hizmet ömrünün 2037 yılında sona ermesi bekleniyor ve 2047 yılına kadar uzatılabilir.” ifadesi yer aldı.
Dukovay Nükleer Santralinin dört ünitesi, 1985 yılından 2000 yılının ortalarına kadar 452 TWh (Terawatt saat)’den fazla elektrik enerjisi üretti. Bu miktar, yedi yıl boyunca tüm Çek Cumhuriyeti’nin elektrik ihtiyacını karşılamak için yeterli. Dukovany her yıl 14 milyar kWh (Kilowatt saat)’dan fazla elektrik üretiyor, bu da ülkenin yıllık tüketiminin %20’sini oluşturuyor.
ČEZ, 25 Mart 2020’de 1200MWe (Megawatt elektrik) reaktörlü iki yeni güç ünitesi inşa etmek için SUJB’ye başvuruda bulundu. Yeni ünitelerin, kullanımdan çekilen kömür yakmalı kapasitenin yerini alması kararlaştırıldı. Örneğin, Kuzey Bohemya’da bulunan ve ČEZ’e ait olan kömürle çalışan Prunéřov Enerji Santrali 5 Haziran 2020’de Dünya Çevre Gününe adanmış bir törenle kapatıldı. Yapılan basın açıklamasına göre ČEZ, düzenleyici kuruluşun sadece bir nükleer enerji ünitesi inşa etme kararı vereceğini göz ardı etmiyor.
Rosatom, teknolojisini ve geniş bir yelpazede işbirliği fırsatlarını Çek mühendislik şirketlerine sunuyor. Taraflar bir anlaşmaya varırlarsa, 1980’lerdeki başarıyı tekrar yaşayabilir ve böylece de Çek şirketleri kendi ülkelerinde ve Orta ve Doğu Avrupa’daki diğer ülkelerde nükleer santraller için makine ve teçhizat üretmeye başlayabilir.
